۲-۵- مروری بر مطالعات پیشین

۲-۵-۱- مروری بر مطالعات خارجی

هایبرز و بنت^[۱۳۱] در سال ۲۰۰۳، تحقیقی با عنوان ” همکاری بین سازمانی در مقصدهای گردشگری طبیعت محور” در استرالیا انجام دادند. در این مطالعه، عوامل متعددی که با توجه به استفاده از منابع زیست­محیطی مشترک، سبب همکاری می­شوند در خوشه­های منطقه­ای شناسایی گردیده است. از آن­جا که محیط زیست، ویژگی منطقه­ای مهمی است که رقابت­پذیری خوشه ­ها را تعیین می­ کند انتظار می­رود که همکاری بین سازمانی در خوشه­های گردشگری طبیعت محور محقق گردد. برای شناسایی عوامل یاد شده، دو بخش جداگانه از ادبیات موضوع مورد بررسی قرار گرفته­اند. بخش اول مربوط به منابع مشترک دارایی­ ها و بخش دوم مربوط به خوشه­های منطقه­ای با تأکید بر تعاملات استراتژیک بین سازمان­هایی است که در خوشه ­ها فعال هستند. ابتدا دیدگاه­ های مفهومی از هریک از دو بخش یاد شده به صورت جداگانه فهرست گردیده و سپس این دو جریان مجزا برای کاربرد در مقصدهای گردشگری طبیعت­محور با یکدیگر تلفیق شده ­اند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

راید^[۱۳۲] و همکاران در سال ۲۰۰۴، تحقیقی با عنوان “برنامه­ ریزی مشارکتی گردشگری” در کانادا انجام دادند. در این مطالعه، فرایند ایجاد ابزاری برای خودارزیابی که به عنوان بخشی از روند گردشگری جامعه محور در مناطق متعددی از کانادا به اجرا درآمده است را توصیف می­ کند. در این بررسی به این مقوله پرداخته می­ شود که این ابزار می ­تواند برای تأکید بر مباحثی مورد استفاده قرار گیرد که در رابطه با موضوعات اساسی فرا روی جوامع است هنگامی­که آن ها به توسعه گردشگری اقدام می­ کنند. خروجی کاربرد این ابزار در شش جامعه آزمایشی، به صورت تحلیل عاملی نتایج که نشان­دهنده نقاط کلیدی است که باید مورد توجه برنامه­ ریزان و محققان قرار گیرد مشخص گردیده است.
نچویلوا و کراتکی^[۱۳۳] در سال ۲۰۰۷، تحقیقی باعنوان “مدیریت مشارکت در گردشگری در سطح منطقه­ای در جمهوری چک” انجام دادند. هدف مطالعه مشخص کردن شیوه­ هایی برای هماهنگی فعالیت­های گردشگری در مناطق خاصی از جمهوری چک است. نتیجه این مطالعه راه­های ممکن ایجاد مشارکت و تعدادی سیستم مدیریتی که به هماهنگی موفق در توسعه منطقه­ای می انجامد را نشان می­دهد. سپس فرایندی پیشنهادی برای ایجاد مشارکت تشریح می­ شود و در انتها نمونه­هایی از سطوح بالای مشارکت منطقه­ای را معرفی می­ کند. این مطالعه در برگیرنده دو بخش اصلی است: بخش تحلیلی که وضعیت موجود را تحلیل می­ کند و بخش ابتکاری که سیستم­های مدیریتی مشارکت گردشگری را تشریح کرده و راه ­هایی برای ایجاد و تقویت مشارکت پیشنهاد می­ کند. خروجی بخش اول، یعنی بخش تحلیلی مقایسه سطوح مشارکت در مناطق گردشگری منتخب است. خروجی بخش دوم، یعنی بخش ابتکاری، مدل مشارکت گردشگری بر مبنای سازمان­های گردشگری است.
جرج^[۱۳۴] در سال ۲۰۰۷، تحقیقی با عنوان “تعاونی توسعه گردشگری آلپی^[۱۳۵]” انجام داده است. ATDC (تعاونی توسعه گردشگری آلپی، هند) یک تعاونی مالکان خانه­های قایقی و دیگر سهامداران در گردشگری خانه­های قایقی در آلپی، شهری پشت به آب در ایالت جنوبی کرالای هند است که به نام “ونیز شرق” شهرت یافته است. این تعاونی نمونه بسیار خوبی از تعاونی­های موفق گردشگری است که مزایای زیادی برای جامعه محلی به ارمغان آورده است. مهم­ترین خروجی فعالیت­های ATDC “مدل توسعه کرالا” می­باشد.
جعفر^[۱۳۶] و همکارانش (۲۰۱۴) در مقاله­ای با عنوان توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی:
کاوش در مدل تعاونی های کسب و کار، به بررسی نقش تعاونی ها در ارتقاء وضعیت گردشگری روستایی در یکی از مناطق مالزی (گلیم ) با بهره گرفتن از پرسشنامه و مصاحبه های گروهی پرداختند. یافته نشان میدهد که تعاونی نقش مهمی در توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی در گلیم دارد.
کومپولا^[۱۳۷] (۲۰۱۴) در مقاله ای با عنوان بررسی نقش ویژگیهای کارآفرینان در توسعه توریسم روستایی (مطالعه موردی در فنلاند) به بررسی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری طبیعی و روستایی پرداختند. در مقاله نقش شهرداری ها را بسیار مهم دانسته اند. اما بیشترین عامل در گردشگری روستایی را ویژگی های کارآفرینی نوآوری، تعهد و ریسک پذیری دانستند.

۲-۵-۲- مروری بر مطالعات داخلی

عابدی(۱۳۸۱) به بررسی خصوصیات و ویژگی­های کارآفرینان در صنایع کوچک و نقش آنها در توسعه اقتصادی کشور پرداخته است. در این تحقیق خصوصیات و ویژگی­های شخصیتی مؤثر بر کار آفرینی شامل، خلاقیت، انگیزۀ پیشرفت، تمایل به ریسک­پذیری، عزم و پشتکار و استقلال­طلبی کار آفرینان صنایع کوچک ایران مورد بررسی قرار گرفته و نقش آنها در دو متغیر عمدۀ توسعه اقتصادی شامل ایجاد اشتغال و توسعه صادرات، بررسی شده است.
صالحی(۱۳۸۱) به شناسایی عوامل و شاخص­ های الویت­دار جهت دستیابی به سازمان­های کارآفرین در کشور پرداخته است و در این تحقیق، عوامل و شاخص­ هایی که در صورت وجود در سازمان­ها، به تقویت فضای نوآوری و افزایش انجام فعالیت­های کارآفرینانه در سازمان انجامیده، مورد بررسی قرار گرفته­اند. این عوامل در پنج دسته مطالعه شده ­اند که عبارتند از: حمایت مدیریت، فرهنگ، ساختار، سیستم­ها و اهداف و استراتژی­ها.
فرزین(۱۳۸۴) در تحقیقی با عنوان ” شناخت جایگاه و حوزه ­های فعالیت تعاونی­های گردشگری در جهان و ایران” به بررسی وضعیت تعاونی­ها در ایران پرداخته و با انجام تحلیل SWOT، فرصت ها و تهدیدهای محیطی و نقاط قوت و ضعف تعاونی­های گردشگری را در ایران معرفی نموده است. در این تحقیق ساختار شرکت­های تعاونی مورد بررسی قرار گرفته و انواع تعاونی­های گردشگری، راه­های تأمین مالی تعاونی­ها، چگونگی توزیع و پراکندگی فضایی تعاونی­های گردشگری در سطح کشور، دامنه فعالیت آن­ها، میزان سرمایه و وضعیت اشتغال زایی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
نظری(۱۳۸۵) در تحقیقی باعنوان ” امکان سنجی ایجاد تعاونی های گردشگری در استان همدان با توجه به استعدادها و پتانسیل­های فرهنگی، تاریخی و طبیعی آن” از تحلیل SWOT، به منظور شناسایی نقاط قوت و ضعف و فرصت­ها و تهدیدهای محیطی، برای تدوین و ارائه استراتژی­ های جامع و کاربردی استفاده شده است و استراتژی­هایی برای بهره­ گیری از نقاط قوت و فرصت­های محیطی و مقابله با نقاط ضعف و تهدیدها ارائه گردیده است. در این تحقیق، زمینه ­های ایجاد تعاونی های گردشگری در سطح استان، تأثیر آنها بر اشتغال­زایی، برقراری رشد و توسعه متعادل و تربیت نیروی انسانی محلی برای ارائه خدمات گردشگری مورد بررسی قرار گرفته ­است.
اداره کل تعاون استان گیلان(۱۳۸۶) در تحقیقی باعنوان “امکان­سنجی ایجاد تعاونی­های گردشگری” که درآن امکان­سنجی توسعه صنعت گردشگری با توجه به توان و قابلیت‌های استان گیلان با عملکرد ملی و فراملی در قالب تشکیل تعاونی، مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق، به تأثیر توسعه گردشگری بر توسعه استان پرداخته شده و تعاونی­های گردشگری به عنوان ابزاری برای توسعه گردشگری مورد توجه قرار گرفته­اند و تأثیر آن­ها بر اشتغال و پتانسیل­های استان برای فعالیت در قالب تعاونی­های گردشگری مورد بررسی قرار گرفته­اند.
رضوانی و همکاران (۱۳۸۷) به بررسی امکان سنجی کارآفرینی روستاییان در توسعه نواحی روستایی پرداخته است. از جمله مشکلات موجود در نواحی روستایی که کارآفرینی روستایی را ضروری می­سازد شامل این موارد است: فقر در نواحی روستایی، نابرابری در درون جامعه روستایی، مهاجرت‌های روستایی، تخلیه روستاها، آسیب پذیری جمعیت روستایی، بیکاری و مسئله اشتغال در نواحی روستایی، محرومیت در نواحی روستایی و نابسامانی نظام استقرار روستاها.
مقیمی و همکاران (۱۳۸۷) در مطالعه­ ای باعنوان بررسی رابطه بین مهارت­ های کارآفرینانه مدیران و اثربخشی سازمانی در کسب­ و کارهای کوچک و متوسط(SMEs)استان قم به بررسی حضور کارآفرینان به­عنوان یک استراتژی نوین در سازمان­ها برای دستیابی به نوآوری و استفاده از فرصت­ها برای موفقیت، رشد و بقای سازمان می ­پردازد. بررسی رابطه بین مهارت‌های کارآفرینانه مدیران(مهارت‌های کارآفرینانه شامل سه دسته ۱- مهارت‌های شخصی«نوآوری، ریسک پذیری، پذیرفتن چالش­ها و جستجوی فرصت­ها در تغییر» ۲- مهارت‌های ارتباطی «تعامل مؤثر با دیگران، مذاکره و چانه­زنی، نفوذ و رهبری اثربخش» ۳- مهارت‌های فرایندی «توانایی در برنامه­ ریزی و سازماندهی، توانایی در اجرای برنامه، توانایی در تجزیه و تحلیل محیط») و اثربخشی سازمانی (شامل: سودآوری، رشد، به دست آوردن منابع، توانایی انطباق، نوآوری، بهره­وری، رضایت ارباب رجوع و رضایت/ تعهد کارکنان) در کسب ­وکارهای کوچک و متوسط (SMEs) استان قم، رسالت تحقیق حاضر می باشد.
فرزین(۱۳۸۷) در تحقیق دیگری باعنوان تعاون و مشارکت در گردشگری به بررسی دلایل مشارکت و تبیین جایگاه بخش دولتی، خصوصی و عمومی در مشارکت­های گردشگری پرداخته است. در تحقیق مذکور نمونه هایی از تجارب موفق همکاری و مشارکت در گردشگری مطرح شده و سیاست­هایی به منظور تقویت تعاون و مشارکت در گردشگری ارائه شده است.
آگلی مرزیجرانی و همکاران (۱۳۹۰) در مقاله­ای با عنوان امکان سنجی پیاده­سازی، توسعه و تقویت طبیعت­گردی (اکوتوریسم) روستایی توسط تشکل­های تعاونی در سطح استان مرکزی به امکان سنجی پیاده­سازی، توسعه و تقویت طبیعت­گردی روستایی توسط تشکل­های تعاونی در استان مرکزی می ­پردازد. نتایج این تحقیق نشان داد که وضعیت امکان سنجی پیاده­سازی، توسعه و تقویت طبیعت­گردی روستایی با توجه به شاخص ­ها یا ابعاد چهارگانه اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، مدیریتی و بوم شناختی در حد متوسط به پایین است و بعداجتماعی- فرهنگی وضعیت نسبتاً بهتری (نزدیک به متوسط) نسبت به سه بعد دیگر دارد. از طرف دیگر، گویه ­های مربوط به بحث سرمایه در بعد اقتصادی، مشارکت مردم محلی در بعد مدیریتی، آگاه­سازی و مطلع کردن مردم محلی جهت تعامل با طبیعت­گردها در بعد اجتماعی و فرهنگی و مؤلفه وقوف اعضای تعاونی به نقش­های دوگانه اقتصادی- اجتماعی تعاونی­ها در فعالیت­های طبیعت­گردی روستایی در بعد بوم­شناختی، دارای بیشترین اهمیت هستند. یافته­ ها همچنین نشان می­دهد که بین ابعاد چهارگانه مؤثر بر امکان سنجی پیاده­سازی، توسعه و تقویت طبیعت گردی روستایی توسط تشکل­های تعاونی در استان مرکزی رابطه وجود دارد و همچنین مؤلفه های توسعه و تقویت طبیعت گردی روستایی به کمک تشکل­های تعاونی در سطح استان را می توان در سه دسته عامل حمایتی- آموزشی- ارتباطی، رفاهی- اطلاعاتی و برنامه­ ریزی در تعاونی­ها دسته­بندی کرد که در مجموع حدود ۸۸ درصد تغییرات مربوط به عوامل توسعه و تقویت گردشگری روستایی را تبیین می­ کنند.
رکن الدین افتخاری و همکاران (۱۳۹۳)، در مطالعه­ ای با عنوان تحلیل عوامل مؤثر در توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی به شناسایی مؤثرترین عامل در توسعه کارآفرینی گردشگری پرداختند. جامعه آماری این تحقیق صاحبان کسب و کار و مسئولان (دهیاران و اعضای شورای اسلامی روستا) در سه روستای جلیزجند، خمده و هرانده شهرستان فیروزکوه هستند. برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه و به منظور تجزیه و تحلیل داده ­ها از آزمون واریانس و آزمون تعقیبی نوکی استفاده شده است. مطابق نتایج این تحقیق از دیدگاه هر دو گروه مطالعاتی (مسئولان و کارآفرینان) هر چهار عامل (اقتصادی، اجتماعی، نهادی و محیطی) در توسعه کارآفرینی با توجه به سطح معناداری کمتر از آلفا ۰۵/۰ مؤثرند. در زمینه میزان اثرگذاری هر یک از عوامل در تبیین توسعه کارآفرینی نتایج آزمون توکی نشان داد که از دیدگاه مسئولین وصاحبان کسب و کار بیشترین میانگین متعلق به عامل اقتصادی است. لذا مطابق نتایج این تحقیق در توسعه ی کارآفرینی گردشگری در کنار ویژگی­های فردی و اجتماعی همچون روحیه و اندیشه­ی کارآفرینانه و وجود نیروی کار مناسب، عامل اقتصادی مثل وجود سرمایه مالی کافی، وام­های کم بهره، یارانه­های دولتی، حمایت­های بیمه­ای و مشاوره­ای و …. از پایه­ های اساسی برای شکل­ گیری کارآفرینی بوده وبه دنبال آن فراهم بودن شرایط محیطی و نهادی نیز می ­تواند تقویت کننده­ این امر باشد تا روستاییان علاقمند و دارای روحیه کارآفرینی بتوانند ایفای نقش کرده و ظرفیت­های خود را برای کارآفرینی گردشگری به کار گیرند.
مطابق با مبانی نظری بررسی شده این نتیجه حاصل شد که مؤلفه های مختلفی بر توسعه کارآفرینی تعاونی­های گردشگری در ارتباط هستند که می­توان آن را به شش عامل اصلی نهادی و محیطی، سیاست­ها و رویه­های قانونی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، زیرساخت­ها و ویژگی­های فردی (ویژگی­های کارآفرینان) به شرح شکل ۲-۴ تقسیم بندی نمود:
شکل ۲-۴: مدل مفهومی تحقیق
(مأخذ: یافته های تحقیق)
فصل سوم
روش تحقیق

۳-۱- روش پژوهش

پژوهش حاضر از لحاظ نوع هدف، جزو پژوهش­های کاربردی به حساب می ­آید، زیرا تئوری­های آزموده شده در جوامع دیگر را برای شناسای و حل مسائل در جامعه­ آماری خود بررسی و تجزیه و تحلیل کرده است. با توجه به اینکه در این پژوهش سعی می شود تا روابط میان عوامل (متغیرهای) دست کاری نشده کشف شـود. این پژوهش، یک پژوهش تحلیلی- توصیفی است. همچنین این پژوهش از نوع پژوهش‏های مقطعی است که در آن داده‌ها در طی یک دوره مشخص جمع‌ آوری می شوند.

۳-۲- جامعه و نمونه آماری پژوهش

جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه اعضای هیات مدیره و مدیران عامل تعاونی‌های گردشگری استان مازندران می­باشد. براساس اطلاعات بدست آمده از اداره تعاون استان مازندران ۴۵ تعاونی گردشگری در سطح استان مازندران وجود دارد. با توجه به این مسأله ، نقش عوامل مرتبط با توسعه کارآفرینی بایستی در تعاونی­های فعال سنجیده شود. با توجه به اعضای هیات مدیره و مدیرعامل ۴۵ شرکت مورد بررسی در مجموع ۱۱۸ نفر به عنوان جامعه آماری مورد بررسی درنظر گرفته می شوند. که در این تحقیق به صورت تصادفی ساده از جامعه آماری انتخاب می­گردند.

۳-۳- مراحل و طرح کار

روش، شیوه پیش رفتن به سوی یک هدف است، بنابراین، شرح دادن روش علمی عبارتست از شرح اصول اساسی که در هر کار تحقیقی به اجرا گذاشته می‌شود. مراحل انجام این تحقیق بدین شرح می­باشد:

۳-۳-۱- طراحی ابزار پژوهش(پرسشنامه)

همان طور که در ادبیات تحقیق قبلاً اشاره شد، توسعه کارآفرینی گردشگری در ارتباط با مؤلفه های فردی کارآفرینان و مؤلفه های شرایط محیطی که آن کارآفرین در آن قرار دارد، می­باشد. بنابراین در این بخش جهت شناسایی مؤلفه های مرتبط بر توسعه کارآفرینی در تعاونی­های گردشگری در استان مازندران و ساخت ابزار پژوهش (پرسشنامه محقق ساخته) از این دیدگاه استفاده شد، در واقع مؤلفه های مرتبط بر توسعه کارآفرینی در تعاونی­های گردشگری را با توجه به نتایج تحقیقات داخلی و خارجی و استفاده از نظر صاحب نظران و خبرگان در شش عامل اصلی نهادی و محیطی، سیاست­ها و رویه­های قانونی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، زیرساخت­ها و ویژگی­های فردی (ویژگی­های کارآفرینان) در نظر گرفته (شکل ۲-۴) و بر مبنای آن یک پرسشنامه مشتمل بر ۴۱ مؤلفه (پیوست یک) طراحی گردید. در این پرسشنامه سوالات ۱ تا ۶ مربوط به عامل نهادی و محیطی، سوالات ۷ تا ۱۴ مربوط به عامل سیاست­ها و رویه­های قانونی، سوالات ۱۵ تا ۲۴ مربوط به عامل اقتصادی، سوالات ۲۵ تا ۲۸ مربوط به عامل اجتماعی و فرهنگی، سوالات ۲۹ تا ۳۴ مربوط به عامل زیرساخت­ها و سوالات ۳۵ تا ۴۱ مربوط به عامل ویژگی­های فردی می­باشد.

۳-۳-۲- بررسی روایی پژوهش

در این پژوهش جهت بررسی روایی پرسشنامه از روش صوری استفاده گردید. در واقع پس از اطمینان نسبت به روایی پرسشنامه توسط تأیید استاد محترم راهنما و همچنین خبرگان در حوزه مربوطه اقدام به جمع آوری داده ها از نمونه آماری نموده ام.

۳-۳-۳- بررسی پایایی پژوهش

نتایج مربوط به ضریب آلفای کرونباخ توسط نرم افزار SPSS برای هر یک از پرسش­های عوامل اصلی و کل پرسشنامه محاسبه گردید (جدول ۳-۳). با توجه به اینکه آلفای کرونباخ محاسبه شده بالای ۷/۰ می­باشد بنایراین می‏توان نتیجه گرفت که پرسش نامه از پایایی مناسبی برخوردار است.
جدول ۳-۱: نتایج آزمون آلفای کرونباخ