رابطه ۳-۱: ۱۰۰ (EC1/ EC2) = شاخص پایداری غشاء
شکل ۳-۶ دستگاه ECسنج
۳-۶-۲-۳ محتوای رطوبت نسبی (RWC)
از روش بار و ویترلی[۶۱] (۱۹۶۲) استفاده شد. ۴ برگ از هر کرت در ۵۰ درصد گل­دهی انتخاب و بلافاصله به آزمایشگاه منتقل شدند. به قطعات ۲ سانتی­متری تقسیم و با دقت ۰۰۱/۰ گرم توزین گردیدند (FW). سپس این قطعات به­منظور تعیین وزن تورژسانس به مدت ۲۴ ساعت در شدت نور کم در ۱۰۰ میلی­لیتر آب مقطر قرار داده شدند و وزن اشباع آن­ها اندازه ­گیری شد (SW)، (شکل ۳-۷). در نهایت این برگ­ها به مدت ۴۸ ساعت در دمای ۷۵ درجه سانتی ­گراد در آون نگهداری و سپس وزن خشک آن­ها تعیین گردید (DW). درصد رطوبت نسبی برگ با بهره گرفتن از رابطه۳-۲ محاسبه شد.
رابطه ۳-۲:%RWC=(FW-DW/SW-DW)100
شکل ۳-۷ اندازه ­گیری محتوای رطوبت نسبی برگ (RWC)
۳-۶-۲-۴ سنجش کلروفیل
مقدار کلروفیل براساس روش معرفی شده توسط آرنون[۶۲] (۱۹۴۹) با استون ۸۰ درصد استخراج شد. میزان جذب نور توسط عصاره استخراج شده با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج ۶۶۳ و ۶۴۵ نانومتر تعیین گردید (شکل ۳-۸). بدین صورت که از برگ­های هر تیمار ۱/۰ گرم جدا و درون فالکون­هایی حاوی ۱۰ میلی­لیتر استون ۸۰ درصد به مدت ۴۸ ساعت غوطه­ور شدند. در این مدت فالکون­ها در مکانی بدون نور نگه­داری شدند. سپس نمونه گیاهی از محلول استون جدا و محلول باقی­مانده قرائت شد. غلظت کلروفیل از طریق روابط ۳ تا ۵ به­دست آمد. در این روابط V حجم نمونه استخراج شده و W وزن تر نمونه است (اشرف و همکاران، ۱۹۹۴).
رابطه ۳-۳: (w 1000)/v[(جذب درnm645) 69/2- (جذب در nm663) 7/12[=کلروفیل a
رابطه ۳-۴: (w 1000)/v[(جذب درnm663) 69/4- (جذب در nm645) 9/22[=کلروفیل b
رابطه ۳-۵: (w 1000)/v[(جذب درnm663) 02/8+ (جذب در nm645) 2/20[=کلروفیل کل
شکل ۳-۸ دستگاه اسپکتروفتومتر برای سنجش کلروفیل
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
۳-۶-۲-۵ دمای سایه انداز
به­منظور اندازه ­گیری دمای سایه­انداز جامعه گیاهی، از دستگاه دماسنج (ترمومتر) مادون قرمز استفاده شد. دمای سایه­انداز در مرحله­ گل­دهی، در بین ساعت­های ۱۱تا ۱۳ روزهای آفتابی و بدون وزش باد و سه تا چهار روز پس از آبیاری مرزعه اندازه ­گیری شد (آینه[۶۳] و همکاران، ۲۰۰۲). در هنگام اندازه ­گیری دمای سایه­انداز، دماسنج با زاویه ۳۰ درجه نسبت به سطح افق در فاصله حدود نیم متر از سطح گیاه برای اندازه ­گیری دمای بالای سایه­انداز و نیم متر فاصله از کف سایه­انداز برای اندازه ­گیری دمای پایین سایه­انداز قرار گرفت.
۳-۶-۲-۶ عدد کلروفیل متر (SPAD)
جهت محاسبه عدد کلروفیل متر از دستگاه کلروفیل متر استفاده گردید. از هر کرت، از خطوط میانی، ۳ بوته و از هر بوته جوان­ترین برگ گسترش یافته انتخاب و از هر برگ ۳ نقطه سبزینه­ا­ی قرائت گردید (شکل ۳-۹). محل قرار گرفتن دستگاه تقریبا در فاصله دو سوم و یک سوم به ترتیب از نوک برگ و پایه­ برگ در نظر گرفته شد. از اندازه ­گیری در نور مستقیم اجتناب و تمام اندازه ­گیری­ها در ساعت ۱۲ تا ۱۴ بعد از ظهر صورت گرفت (عباسی و همکاران، ۱۳۸۸).
شکل ۳-۹ دستگاه کلروفیل­متر (SPAD) برای قرائت عدد کلروفیل
۳-۶-۲-۷ آنزیم پراکسیداز
مراحل استخراج: نیم گرم نمونه برگی فریز شده در یخچال ۸۰- درجه سانتی ­گراد در هاون چینی پودر گردید سپس مقدار ۱میلی­لیتر بافر استخراج با ترکیب: Tris ، EDTA، ساکارز و آب مقطر (۴/۷= pH) و بافرفسفات پتاسیم ۱۰ میلی­مولار (۷= pH) به آن اضافه شد. ترکیب حاضر به مدت ۳۰ دقیقه ساییده شد تا عصاره همگن و یکنواختی حاصل شود. تمامی مراحل مربوط به استخراج بایستی بر روی یخ انجام و فضای اطراف نمونه­ها با یخ، سرد نگه داشته شود (شکل ۳-۱۰ الف). سپس ترکیب حاضر به میکروتیوب منتقل و به دنبال آن در ۱۵۰۰۰ دور در دقیقه در دمای ۴درجه سانتی ­گراد به مدت ۲۵ دقیقه سانترفیوژ شده، عصاره شفاف از محلول جدا شده و در یخچال ۸۰- نگه­داری شد.
فعالیت آنزیم پراکسیداز براساس روش ارائه شده توسط چانس و مهلی[۶۴] (۱۹۵۵) انجام شد. اندازه ­گیری آنزیم از طریق اضافه نمودن ۱۰ میکرولیتر عصاره آنزیمی به ۲ میلی­لیتر محلول شامل بافر فسفات ۱۰۰ میلی­مولار (۷= pH)، آب مقطر دو بار تقطیر، پراکسید هیدروژن ۷۰ میلی­مولار محلول در فسفات پتاسیم ۱۰۰ میلی­مولار و گوئیکول ۱۰ میلی­مولار در آب مقطر دو بار تقطیر صورت پذیرفت. از محلول فوق جهت بلانک کردن دستگاه استفاده می­کنیم به­ طوری که ۲ میلی­لیتر از محلول واکنشی که فاقد عصاره آنزیمی را درون کووت دستگاه ریخته و سپس در طول موج ۴۷۰ نانومتر دستگاه اسپکتروفتومتر را صفر می­کنیم (شکل ۳-۱۰ ب و ج). سپس برای ترسیم منحنی فعالیت آنزیم پراکسیداز، ۱۰ میکرولیتر از عصاره آنزیمی را به مخلوط واکنشی اضافه نموده و منحنی پراکسیداز در مدت زمان ۱۲۰ ثانیه و بر حسب Abs/min می­ شود. روند صحیح منحنی آنزیم پراکسیداز در طول موج ۴۷۰ نانومتر به­ صورت سیر صعودی است.

شکل ۳-۱۰ از راست به چپ (الف) عصاره گیری (ب) ریختن عصاره در کووت (ج) دستگاه اسپکتروفتومتر جهت اندازه ­گیری فعالیت آنزیم
۳-۲-۶-۸ تعداد روز تا ۵۰ درصد غنچه­دهی و گل­دهی و رسیدگی فیزیولوژیک
این صفت با یادداشت برداری تعداد روزها از تاریخ کاشت تا رسیدن به ۵۰ درصد غنچه­دهی و گل­دهی و رسیدگی فیزیولوژیک اندازه ­گیری شد.
۳-۶-۳ صفات کیفی
۳-۶-۳-۱ درصد روغن دانه
از روش پیشنهادی پوریم[۶۵] (۱۹۹۵) استفاده شد. دانه آسیاب شده به مقدار ۱ گرم توزین، در کاغذ صافی پیچیده شدند و به فالکون­های ۵۰ میلی­لیتری منتقل، سپس ۶ میلی­لیتر پترولیوم­اتر به نمونه­ها اضافه شد. فالکون­ها ۲۴ ساعت بر روی شیکر ۱۰۰ دور بر دقیقه در دمای ۲۵ درجه سانتی ­گراد قرار گرفتند. بعد از ۲۴ ساعت پترولیوم­اتر درون فالکون تخلیه و مجدداً ۶ میلی­لیتر به آن­ها اضافه شد و دوباره به مدت ۲۴ ساعت بر روی شیکر قرار گرفتند (شکل ۳-۱۱). بعد از گذشت مدت ذکر شده نمونه برای تبخیر پترولیوم­اتر درون آون با دمای ۴۰ درجه سانتی ­گراد قرار گرفتند تا کاملا عمل تبخیر صورت پذیرد. در انتها نمونه ها وزن شده و اختلاف وزن آن با نمونه مصرفی درصد روغن را نشان می­دهد. عملکرد روغن از رابطه ۳-۸ محاسبه می­گردد.
رابطه ۳-۸: عملکرد دانه درصد روغن = عملکرد روغن
شکل ۳-۱۱ دستگاه شیکر
۳-۶-۳-۲ نیتروژن دانه و برگ
میزان نیتروژن دانه و برگ توسط کجلدال سنجیده شد. بدین منظور در مرحله­ گل­دهی کامل از ۱۰ بوته در هر کرت آخرین برگ نمو یافته جدا شد و به مدت۴۸ ساعت در آون با دمای ۱۰ درجه سانتی ­گراد قرار گرفت. سپس به منظور اندازه ­گیری نیتروژن دانه و برگ ۵/۰ گرم نمونه از دانه و برگ­های هر تیمار آسیاب و در لوله­های مخصوص آزمایش ریخته شد. سپس مقدار ۱۰-۷ میلی­لیتر اسید سولفوریک غلیظ (۹۸-۹۵) درصد به همراه یک قرص کاتالیزور به لوله­ها اضافه شد. سپس با بهره گرفتن از هیتر برقی که در مدت زمان ۲ ساعت دمای آن به تدریج به ۴۰۰ درجه سانتی ­گراد رسانده شد. پس از اتمام عملیات هضم، نمونه­ها به مدت ۱ ساعت در دمای اتاق قرار گرفتند تا خنک شده و به هر یک از نمونه­ها بین ۷-۱۰میلی­لیتر آب مقطر اضافه شد. سپس بوسیله­ی دستگاه کجلدال میزان نیتروژن دانه و برگ محاسبه شد (شکل ۳-۱۲). لازم به ذکر است ۴ نمونه شاهد هم تهیه شد که قبل از اندازه ­گیری نمونه­های اصلی برای کالیبره کردن دستگاه استفاده شد (برمنر[۶۶]، ۱۹۹۶).

شکل ۳-۱۲ اندازه ­گیری درصد نیتروژن توسط دستگاه کجلدال
۳-۶-۳-۳ محتوای بُر در گیاه
تعیین محتوی بُر در گیاه با روش رنگ­سنجی و با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتروفتومتر انجام شد. برای تعیین محتوای بُر در گیاه در اواسط مرحله گل­دهی، سه بوته از هر کرت انتخاب شد و در داخل آون به مدت ۴۸ ساعت در دمای ۷۵ درجه سانتی ­گراد خشک شد. سپس از نمونه­های هر کرت ۵/۰ گرم برداشته و در کوره به مدت ۲ ساعت در دمای ۵۰۰ درجه سانتی ­گراد خاکسترگیری به عمل آمد. به نمونه­های خاکسترگیری شده ۱۰ میلی­لیتر اسید کلریدریک ۲/۰ نرمال اضافه شد. سپس محلول­های به دست آمده از صافی گذرانده شد و با آب مقطر به حجم ۱۰۰ میلی­لیتر رسانده مشد. و این نمونه­ها آماده رنگ آمیزی گردیدند. از هر کدوم از محلول­ها نمونه یک میلی­لیتر برداشته می­ شود. و با بهره گرفتن از معرف کورکامین رنگ آمیزی شدند. در ادامه با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج ۵۴۰ نانومتر عدد نشان داده شده توسط دستگاه قرائت شد و براساس منحنی استاندارد مطابقت داده شد و غلظت بُر در ماده خشک گیاهی براساس میلی­گرم بُر در کیلوگرم ماده خشک گیاهی محاسبه ­گردید (شکل ۳-۱۳).
۳-۷ آنالیز آماری
تجزیه واریانس تمام صفات آزمایشی با بهره گرفتن از نرم افزار آماری SAS انجام شد. مقایسه میانگین­ها با آزمون حداقل اختلاف معنی­دار (LSD) در سطح احتمال خطای ۵ درصد انجام گرفت. در صورت معنی­داری اثر متقابل فاکتورها، از تفسیر اثر اصلی هر کدام از فاکتورها بطور جداگانه خودداری شد و تنها برش­دهی اثر متقابل صورت گرفت. هم­چنین صرف نظر از معنی­دار شدن یا نشدن اثر متقابل، برای مشخص شدن تیمارهای برتر، مقایسه میانگین ترکیب­های تیماری صورت گرفت. هم­چنین جهت بدست آوردن معادله­های مختلف و رسم نمودارها از نرم افزار Excell استفاده شد. لازم به ذکر است که داده ­های عملکرد، اجزا عملکرد و صفات مورفولوژیک با سه تکرار، اما داده ­های صفات فیزیولوژیک با چهار تکرار تجزیه شدند.
شکل ۳-۱۳ اندازه ­گیری غلظت بُر با روش اسپکتروفتومتری
فصل چهارم
فصل چهارم
نتایج و بحث
نتایج مطالعه حاضر نشان می­دهد که تاریخ­ کاشت دیر هنگام و مصرف بُر اثر قابل ملاحظه­ای بر عملکرد و اجزای عملکرد دارد. برای پی بردن به این موضوع، تأثیر تنش گرمای آخر فصل و روش مصرف بُر را بر صفات متخلف کلزا مورد بررسی قرار می­گیرد.
۴-۱ صفات فیزیولوژیک
۴-۱-۱ شاخص سطح برگ در ۵۰ درصد گل­دهی
شاخص سطح برگ یک معیار تقریبی از مساحت برگ­ها در واحد سطح زمین است. می­توان گفت که شاخص سطح برگ از پارامتر­های مهم در ارزیابی رشد یک جامعه گیاهی است که اندازه و پویایی آن به عوامل متعدد بستگی دارد. نتایج این پژوهش نشان داد که میزان شاخص سطح برگ کاملاً تحت تأثیر شرایط حرارتی و تغذیه­ای محیط است.
اثر تاریخ کاشت و کاربرد بُر در سطح احتمال خطای یک درصد معنی­دار بود (جدول ۴-۱). بیشترین سطح برگ مربوط به تاریخ کاشت اول با میانگین ۹۶/۳ و کمترین سطح برگ مربوط به تاریخ کاشت چهارم با میانگین۰۲/۲ بدست آمد (شکل ۴-۱). در مورد کاربرد بُر بیشترین عدد با میانگین ۷۳/۳ از مصرف بُر به­ صورت خاک کاربرد و کمترین عدد با میانگین ۴۶/۲ از عدم مصرف بُر حاصل گردید (شکل ۴-۲).
دما یکی از عوامل مهم در رشد، توسعه و دوام سطح برگ­ها، است (مدحج و فتحی، ۱۳۸۷). در گندم کاهش سطح برگ در تاریخ­ کاشت تأخیری می ­تواند یکی از دلایل کاهش عملکرد باشد، زیرا در فاصله زمانی قبل و بعد از گل­دهی، وجود شاخص سطح برگ پایین باعث کاهش تولید ماده خشک کل و عملکرد دانه می­ شود (رادمهر، ۱۳۷۶). تأخیر در کاشت و افزایش میانگین دما در فصل رشد باعث کاهش طول مراحل نمو از جمله دوره آغازش برگ می­ شود، لذا تعداد برگ­ها و اندازه­ آنها کاهش می­یابد (هی و واکر، ۱۳۸۳).
در توصیف دلیل افزایش شاخص سطح برگ در اثر کاربرد عنصر بُر باید گفت که بُر باعث تولید بیشتر کلروفیل در برگ­های گیاه، افزایش فتوسنتز و در نتیجه افزایش سطح سبز برگ می شود (ویتش[۶۷] و همکاران، ۱۹۹۷). کاربرد مقدار مناسب بُر از طریق اثر بر رشد و توسعه سلول­ها، تکامل و ترمیم آوندها و بهبود سیستم انتقال مواد (متشرع­زاده و ملکوتی، ۱۳۷۸) منجر به ایجاد سطح برگ بیشتر در کلزا شده است. ژو[۶۸] و همکاران (۱۹۹۸) در نتایج آزمایشات خود با کاربرد بُر ارتفاع متوسط بالاتر و سطح برگ بیشتر گیاه را در مراحل ابتدایی و انتهایی گیاهچه گزارش نمودند.

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...