از مفاد دو ماده ۲۳۶ و ۲۳۸ قانون مدنی این نکته استفاده میشود که شرط غیر مقدور در صورتی باطل است که اجبار ملتزم به انجام آن غیر مقدور باشد و دیگری هم نتواند از جانب او، مورد شرط را انجام دهد. برای غیر مقدور بودن شرط، دو وصف ذکر شده است:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اول: دایمی باشد نه موقت و زودگذر، ناتوانی موقت بایع در تسلیم مبیع، باعث بطلان عقد نیست
دوم : به هنگام تسلیم باشد. اگر طرفین معامله برای تسلیم مبیع موعدی را قرارداده باشند، قدرت بر تسلیم درآن موعد شرط است نه در زمان عقد . (۳)
——————————
۱) کاتوزیان ناصر ، قانون مدنی در نظم کنونی ، پیشین ، ص ۲۲۶
۲) همان ، ص ۲۲۱
۳) همان نویسنده ، قواعد عمومی قراردادها ، منبع پیشین ، ج ۳ ، ص۱۷۱
۲ .۲) شرطی که در آن نفع و فایده نباشد.
هر عمل حقوقی که با اراده طرف یا طرفین انشاء می‌شود، برای ایجاد یک اثر حقوقی است. اگر انشاء عقد یا یک شرطی را طرفین اراده نمایند که دارای اثر حقوقی نبوده و سود یا نفعی نیز به همراه نداشته باشد؛ لغو و بیهوده خواهد بود و قانون چنین شرطی را باطل می‌داند.
۲ . ۳) شرط نامشروع
شرط نامشروع، به شروطی که مخالف قانون، اخلاق حسنه و یا نظم عمومی بوده و اجرای آن نظم جامعه را بهم می‌زند و از این جهت قابل اجرا نباشد، گفته می‌شود. به عنوان نمونه اگر در ضمن عقد نکاح دایم شرط شود که زوج نسبت به نفقه زوجه تعهدی نداشته باشد این شرط نامشروع وباطل خواهد بود .
۳) شروط باطل و مبطل
در مورد رابطه شرط با عقد قبلا بیان شد که بطلان شرط موجب بطلان عقد نمی شود. چون شرط از ارکان عقد نیست که بطلان آن، موجب بطلان عقد شود. اما قانون مدنی در ماده ۲۳۳ شروطی را ذکر کرده است که نه تنها خود باطل هستند بلکه موجب بطلان عقد نیز میشوند.
۳ . ۱) شرط خلاف مقتضای عقد
باید دانست که عقد دارای دو نوع مقتضی است ۱- مقتضای ذات عقد ۲- مقتضای اطلاق عقد .
مقتضای ذات عقد موضوع اصلی و اثری است که اگر از عقد گرفته شود جوهر و مفاد آنچه مورد
تراضی است از بین می‌رود. مقتضایعقد بستگی به نوع عقد دارد هر عقدی مقتضای خاص خود را دارد. مقتضای عقد بیع، انتقال مالکیت و انتقال منفعت مقتضای عقد اجاره است. حقوقدانان در مبطل بودن این شرط و چرایی و چگونگی آن اختلافاتی دارند. اما به طور کلی توجیه شان این است که طرفین عقد با آوردن این شرط در حقیقت مفادی را که قبلا درعقد تراضی کرده بودند را نفی می‌کنند و به دو انشاء متضاد بر می‌گردد. در عقد بیع تراضی به انتقال ملکیت به مشتری است اگر شرط شود ضمن عقد بیع ملکیت انتقال نیابد و به طور دائم در ملکیت بایع باقی بماند این شرط با انشاء در عقد منافات دارد و انشاء عقد را باطل می‌کند و این تضاد موجب بطلان عقد شده است. در مقابل مقتضای ذات عقد، مقتضای اطلاق عقد قرار دارد که عبارت است از آثار معمولی عقد که عقد بدون ذکر امری از متعاملین، سبب حصول آن اثر می‌شود . (۱)
شرط بر خلاف مقتضای اطلاق عقد صحیح می‌باشد. مثلا در ضمن عقد بیع شرط شود که مشتری برای مدت معینی حق انتقال مبیع را نداشته باشد.
——————————
۱) افتخاری، جواد؛ کلیات عقود و تعهدات، انتشارات میزان ، تهران، سال ۱۳۸۲، چاپ اول، ص۲۲۳
رویه قضایی :
موضوع : ضمان درک مبیع مقتضای عقد نیست
حکم شماره ۱۹۱۴ – ۱۸/۸/۱۳۱۸ شعبه چهارم دیوان عالی کشور
« مقصود از مقتضای عقد مذکور در ماده ۲۳۳ قانون مدنی آثاری است که بر حسب عرف یا قانون از مقدمات یا لوازم غیر قابل انفکاک مطلق عقد محسوب شود و شرط خلاف آن با مفاد عقد وبا موثر بودن آن منافات داشته باشد و آثاری که در ماده ۳۶۲ قانون مذکور برای بیع صحیح ذکر شده مطلق آثار بیع است اعم از آثاری که مقتضای عقد به معنی مذکور بوده و قابل انفکاک ازآن نباشد یا اثر عقد مطلق بوده و به واسطه شرط قابل انفکاک باشد بنابراین ماده مزبور دلالت ندارد که ضمان درک مبیع مقتضای عقد بوده و شرط خلاف آن ولو به طور محدود و مقید بر خلاف مقتضای عقد است . » (۱)
۳ . ۲) شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به عوضین است
شرط مجهولی که موجب جهل عوضین شود موجب بطلان عقد میشود بدین توضیح که شرط مجهولی که عوضین را در عقد مجهول کند در واقع شرایط اساسی معامله که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی ذکرشده را دارا نیست چون معلوم بودن مورد معامله از شرایط اساسی است؛ شرط مجهول معلوم بودن مورد معامله را مجهول نموده و عقد را نیز بعلت نداشتن شرایط اساسی باطل می‌کند. ماده ۴۰۱ و ۴۵۸ قانون مدنی می‌تواند از مصادیق شرط مجهولی باشد که جهل آن به عوضین
سرایت می‌کند. ماده ۴۰۱ در مورد مدت خیار شرط است که باید مدت آن دقیقا معلوم باشد. و طبق این ماده اگر برای خیار شرط مدت معین نشده باشد هم شرط خیار و هم بیع باطل خواهد بود. چرا که جهل به مدت خیار جهل به عوضین را به همراه دارد. و یا ماده ۴۵۸ در خصوص بیع شرط مقرر نموده است: «…. و همچنین می‌توانند شرط کنند هر گاه بعض مثل ثمن را رد کرد خیار فسخ معامله نسبت به تمام یا بعض مبیع را داشته باشد…» اگر آن بعض ثمن یا مبیع مشخص و معلوم نشود و مجهول بماند جهل آنها موجب جهل عوضین شده و بطلان عقد را در پی خواهد داشت.
——————————
۱) معاونت آموزش قوه قضاییه ، رویه قضایی ، منبع پیشین ، ص۲۳۹
گفتار دوم : آثار شرط ضمن عقد
الف) تاثیر انواع شرط بر عقد
شروط از جهت تاًثیری که بر عقد و سایر اعمال حقوقی دارند مختلف می باشند ، در برخی از عقود ، تحقق و ایجاد عقد و یا عمل حقوقی منوط به تحقق شرطی است که در ضمن آن گنجانیده می شود و در صورت عدم تحقق و اجرای شرط عقدی واقع نمی شود ، در مقابل شروط ضمن عقد دیگری را می توان نام برد که اگر چه در ضمن عقد می آیند ، لیکن به عنوان یک شرط مستقل و یک تعهد فرعی محسوب می شوند و برخی از شروط ضمن عقد نیز اثر فاسخ داشته و تحقق شرط
موجب انحلال عقد از زمان تحقق شرط می گردد .
لذا از این منظر می توان شروط ضمن عقد را به شرط مطلق ، شرط تعلیقی و شرط فاسخ تقسیم بندی کرد .
۱) شروط مطلق
شرط مطلق به شرطی گفته می شود که در تشکیل یا عدم تشکیل عقد تاًثیری نداشته و صرفاً به عنوان یک تعهد فرعی در ضمن عقد اصلی قرار می گیرند . شرط صفت و شرط فعل و نتیجه را می توان از شروط مطلق در عقد نامید . عقدی که در آن شروط مطلق گنجانده می شود را عقد مشروط می گویند ، در عقد مشروط تحقق عقد و آثار آن منوط به تحقق شرط نمی باشد بلکه شرط مندرج در عقد دارای وجود مستقل و به صورت یک تعهد فرعی در ضمن عقد اصلی ظهور پیدا می کند ، مثلاً در ضمن عقد بیع یک باب ساختمان مسکونی شرط می شود که بایع قبل از تسلیم مبیع به خریدار نسبت به ایزوگام سقف ساختمان اقدام نماید . چنین شرطی که یک شرط فعل مادی می باشد به عنوان یک تعهد فرعی در ضمن عقد اصلی قرار گرفته و از شروط مطلق محسوب می شود . در شرط مطلق ، عدم تحقق شرط لطمه ای به صحت عقد وارد نمی سازد ، در اینصورت مشروط له می تواند با بهره گرفتن از آثار این شرط به عنوان یک شرط صحیح از حق الزام متعهد به اجرای شرط و در صورت عدم امکان اجرای شرط از حق فسخ بهره مند شود .
۲) شروط تعلیقی
شرط تعلیقی آن است که در ضمن عقد قرار گرفته و تحقق آن عقد وابسته به تحقق شرط خواهد بود . چنین عقدی را عقد معلق و شرط را معلق علیه می نامند . در عقد معلق ، تشکیل عقد و حدوث و بروز آثار عمل حقوقی متوقف بر تحقق شرط است و در صورت عدم تحقق شرط اساساً عقدی ایجاد نمی شود ، به همین دلیل در صورت عدم اجرای شرط امکان الزام متعهد به اجرای شرط و یا فسخ عقد توسط مشروط له در صورت عدم امکان اجرای شرط وجود ندارد زیرا بر خلاف شرط مطلق که عدم اجرای آن لطمه ای به صحت عقد وارد نمی سازد ، در عقد با شرط تعلیقی تشکیل عقد منوط به تحقق شرط بوده و در صورت عدم تحقق شرط عقد واقع نشده و آثاری بر آن
مترتب نیست . به عنوان مثال در عقد بیع اتومبیل بایع می گوید اتومبیلم را به تو فروختم ، اگر در قرعه کشی بانک یک دستگاه اتومبیل برنده شوم . به نظر برخی اساتید حقوق ، معمولاً در
عقدتعلیقی از کلمه ” اگر ” و برای مفهوم شرط از عبارت ” به شرط اینکه ” استفاده می شود . (۱)
۳) شروط فاسخ
گاهی ممکن است شرطی که در ضمن عقد یا هر عمل حقوقی دیگر ایجاد می شود به عنوان یک صفت فاسخ برای آن عمل حقوقی محسوب شود ، به عبارت دیگر بر خلاف شرط تعلیقی که حدوث و تشکیل عقد و آثار آن وابسته به شرط بود ، در شرط فاسخ ، بقاء و استمرار آثار عقد وابسته به آن شرط خواهد بود و در واقع تحقق شرط فاسخ موجب از بین رفتن آثار عقد شده و از لحظه تحقق شرط عقد منحل و منفسخ می گردد ، لیکن آثار عقد از زمان تشکیل تا زمان تحقق شرط به قوت خود باقی است، به عنوان مثال موجر در عقد اجاره شرط می کند چنانچه مستاًجر به مدت یک ماه اجاره بهاء را نپردازد عقد اجاره منفسخ می گردد . در این صورت با تحقق شرط ، عقد اجاره از لحظه تحقق شرط منحل شده و اثر انحلال نیز از زمان تحقق شرط می باشد . در این زمینه به نمونه ای از رای دادگاه تجدید نظر اشاره می شود
رویه قضایی
موضوع : شرط فسخ اجاره در صورت عدم پرداخت اجاره بها
شماره و تاریخ رای ۴۸۳ /۹۰ – ۹/۶/۱۳۹۱
رای دادگاه
« در خصوص تجدید نظر خواهی ۱– عزیزالله ۲– جمشید ….با وکالت حمید… به طرفیت ا – محمد
۲ – حسین ۳- زهرا ۴ – رضا …. نسبت به دادنامه شماره ….. شعبه چهارم دادگاه عمومی حقوقی
گرگان که مشعر است بر صدور حکم اعلام فسخ قرارداداجاره مورخ ۱۶/۱۲/۸۵ تنظیمی فی مابین مورث خواهان ها ی بدوی و خواندگان با توجه به مجموع محتویات پرونده از قبیل مندرجات و شرایط اجاره نامه و گواهی عدم پرداخت صادره از سوی بانک محال علیه و سایر امارات و قراین موجود که حکایت از تحقق شرط ضمن قرارداد اجاره داشته و دفاعیات تجدید نظر خواهان و وکیل ایشان مبنی بر اینکه موجر در بند ۱۳ قرارداد اجاره حق فسخ را به مدت ۱۵ سال از خود سلب نموده است ناظر به شرایط فسخ و خیارات قانونی بوده واز حق فسخ قراردادی موضوع بند ۵ قراردادکه مورد توافق موجر و مستاجرین قرار گرفته است خروج موضوعی دارد ، از طرف دیگر در هیچ یک از شرایط مندرج در قرارداد تکلیفی به عهده موجر و قائم مقام قانونی وی مبنی بر الزام آنان به مراجعه به شعبه اصلی بانک محال علیه و اخذ گواهی عدم پرداخت از آن شعبه مشاهده نمی گردد و صرف صدور گواهی عدم پرداخت ( برگشت ) هر یک از چکها جهت اعمال حق فسخ
——————————–
۱) شهیدی، مهدی ، تشکیل قراردادها ، و تعهدات ، نشر حقوقدان ، تهران ۱۳۷۷ ، ، جلد اول ، ص۱۴۲ به بعد

کل

۳۱۷

۱۰۰

جدول ۴-۴ مشخصات افراد نمونه از لحاظ تحصیلات

نمودار ۴-۴ مشخصات افراد نمونه از لحاظ تحصیلات

جدول و نمودار (۴-۴) فراوانی مربوط به تحصیلات پاسخ دهندگان را نشان می دهد . بنا به نتایج به دست آمده ۲۳% از پاسخ گویان دارای مدرک دیپلم و پایین تر ، ۲۸٫۴% دارای مدرک فوق دیپلم، ۳۴٫۴% دارای مدرک لیسانس، ۸٫۲% دارای مدرک فوق لیسانس و ۶% دارای مدرک تحصیلی دکتری و بالاتر می باشند. بر اساس نتایج به دست آمده بیشترین در صد پاسخ گویان مربوط به افرادی دارای تحصیلات مقطع لیسانس می باشند .

۴-۳ توصیف متغیر های تحقیق

برای آزمودن مدل این تحقیق از داده ها به روش مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. مدل یابی معادلات ساختاری ، مدلی آماری برای بررسی روابط خطی بین متغیر های مکنون (مشاهده نشده) و متغیر های آشکار (مشاهده شده) است.از طریق این فنون پژوهشگران می توانند ساختارهای فرضی (مدل ها) را رد، یا انطباق آنها با داده ها را تایید کنند. نرم افزارهای مورد استفاده در این پژوهش Spss نسخه ۱۹ و Lisrel نسخه ۸٫۵۳ میباشد. در این قسمت، ابتدا پایایی و روایی مدل مورد بررسی قرار می گیرد و سپس به ذکر ضرایب مسیر و آزمون هر یک از این ضرایب پرداخته می شود. در پایان، نمودار مسیر و آزمون های معنی داری مربوط ارائه می گردد. در تدوین معادلات ساختاری، نمودار و تحلیل مسیر سهم به سزایی دارد. این نمودارها بطور موثری تفکرات مفهومی مدل را نشان می دهند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴- ۳-۱ آزمون بارتلت و کایز-میر-اوکین

۰٫۸۲۶

Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.

۲۵۷۵٫۹۵۷

Approx. Chi-Square

Bartlett’s Test of Sphericity

۴۰۶

df

<0.001

P-Value

جدول ۴-۵ آزمون بارلت و کایز-میر-اوکین

این آزمون مناسب بودن داده ها جهت انجام تحلیل عاملی را مشخص می کند. مقدرا این آماره بین ۰ تا ۱ تغییر می کند. اگر نمونه مناسب باشد مقدار این آماره باید بزرگتر از ۵/۰ باشد که در اینجا مقدرا آماره بدست آمده برابر با ۰٫۸۲۶ (نزدیک به یک) است بنابراین تحلیل عاملی برای این مجموعه داده ها مناسب است. جدول (۴-۶) نتایج آزمون بارتلت و کایز– میر– اوکین را نشان می دهد. لازمه انجام تحلیل عاملی این است که همبستگی بین متغیرها صفر نباشد ، ولی اگر ماتریس هبستگی ماتریس همانی باشد به این معنی است که همه ضرایب همبستگی صفر هستند. اگر آزمون بارتلت معنی دار باشد یعنی ماتریس همبستگی همانی نیست و بین متغیر ها همبستگی وجود دارد و امکان انجام تحلیل عاملی وجود دارد.

۴-۳-۲ قابلیت اعتماد ^[۵۷](پایایی)

پایایی آزمون مقیاسی است که بوسیله آن درجه اعتماد به نتایج حاصل از آن آزمون تعیین می گردد که در اینجا از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است.

۴-۳-۲-۱ روش آلفای کرونباخ^[۵۸]

۳-۳-۴- خواص معدنی
یک تغییر کوچک در خواص معدنی باعث اثر زیادی روی رفتار خاک می­ شود. برای مثال، تغییر ناچیز در خواص رس فعال، تغییر بسزایی روی تورم آن دارد (میشل و سوگا، ۲۰۰۵).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۳-۵- بافت و ساختار
تراکم در خاک­های دارای ساختار لانه‌زنبوری^[۶۹] (مجوف) و فلوکولیت با سرعت بیش­تری نسبت به خاک دارای ساختار پراکنده انجام می­گردد (شکل ۳-۴). در فشارهای پایین­تر از فشار پیش­تحکیمی، خاک­های دارای ساختار فلوکولیت نسبت به خاک­های دارای ساختار پراکنده، تراکم­پذیری کم­تری دارد. البته تراکم­پذیری در فشار بالاتر از فشار پیش­تحکیمی برعکس است (سید و همکاران^[۷۰]، ۱۹۶۲).
شکل ۳-۴: اثر بافت و غلظت الکترولیت بر تورم رس متراکم (سید و همکاران، ۱۹۶۲)
۳-۳-۶- تاریخچه­ تنش
در ابتدای فرایند تحکیم، خاک­های پیش­تحکیم یافته^[۷۱] تراکم­پذیری کم­تر و تخلخل بیش­تری نسبت به خاک­های عادی تحکیم^[۷۲] یافته دارند (شکل ۳-۵).
شکل ۳-۵: مقایسه­ پارامترهای تراکم‌پذیری و تورمی خاک عادی تحکیم یافته و پیش تحکیم یافته (داس، ۲۰۰۰)
قسمت فوقانی نمودار نسبت تخلخل  در مقابل  در شکل ۳-۶، یک منحنی با شیب ملایم است که با یک قسمت تقریباً خطی و شیب تند دنبال می­ شود. این موضوع را این‌طور می­توان توجیه نمود:
شکل ۳-۶: نسبت تخلخل در مقابل فشار (داس، ۲۰۰۵)
ازنقطه‌نظر تاریخچه­ زمین­ شناسی، نمونه­ به‌دست‌آمده از عمق، تحت تأثیر فشار سربار مؤثری قرار داشته و تحت آن تحکیم یافته است. حداکثر فشار سربار مؤثر ممکن است مساوی و یا بزرگ­تر از فشار سربار موجود در هنگام نمونه گیری باشد. کاهش سربار ممکن است دارای فرایند طبیعی (مثل فرسایش) و یا فرایند انسانی باشد. درهرصورت پس از نمونه گیری، نمونه از فشار سربار موجود نیز آزاد شده و درنتیجه مقداری منبسط می­ شود. وقتی‌که این نمونه تحت آزمایش تحکیم قرار گیرد تا جایی که فشار وارده مساوی فشار سربار مؤثر صحرایی در گذشته باشد، مقدار فشردگی (و یا تغییر در نسبت تخلخل) کوچک خواهد بود و درواقع فقط انبساط ایجاد شده به علت آزاد شدن فشار سربار در هنگام نمونه گیری جبران می­ شود. وقتی‌که فشار کل مؤثر بر نمونه در هنگام آزمایش بزرگ­تر از فشار سربار مؤثر در گذشته باشد، تغییرات تخلخل بزرگ­تر شده و نمودار  در مقابل  ، خطی با شیب تندتر خواهد شد (داس، ۲۰۰۵).
موضوع فوق را می­توان در آزمایشگاه با انجام باربرداری در فشاری بزرگ­تر از فشار سربار مؤثر، اثبات کرد. نمودار تخلخل- لگاریتم فشار برای چنین تحقیقی مشابه شکل ۳-۷ خواهد شد که در آن شاخه­  نشان‌دهنده‌ی باربرداری و شاخه­  نشان‌دهنده‌ی فرایند بارگذاری مجدد است.
بر پایه­ مطالب ارائه شده، ازنقطه‌نظر تاریخچه­ سربار مؤثر، رس­ها به دو گروه طبقه ­بندی می­شوند:
شکل ۳-۷: تأثیر بارگذاری و باربرداری و بارگذاری مجدد در نمودار تخلخل در مقابل لگاریتم فشار (داس، ۲۰۰۰)
۱- رس­های عادی تحکیم یافته که برای آن­ها فشار سربار موجود، حداکثر فشار سربار مؤثری است که نمونه تاکنون تحت تأثیر آن بوده است.
۲- رس­های پیش­تحکیم یافته که فشار سربار موجود بر روی آن­ها، کم­تر از فشار سربار حداکثری است که در گذشته، نمونه آن را تجربه کرده است. حداکثر فشار سربار مؤثر در گذشته، فشار پیش تحکیم نامیده می­ شود.
کاساگرانده^[۷۳] (۱۹۳۶) یک روش ترسیمی ساده برای تعیین فشار پیش تحکیم  در روی نمودار آزمایشگاهی  در مقابل  ارائه داده که با توجه به شکل ۳-۸، مطابق زیر است:
۱- با بررسی چشمی، در روی نمودار  در مقابل  ، نقطه­ای مثل a تعیین نمایید که دارای حداقل شعاع انحنا باشد.
۲- خط افقی  را رسم کنید.
۳- مماس  را در نقطه  بر منحنی رسم کنید.
۴- خط  یعنی نیمساز زاویه­ی  را رسم کنید.
۵- قسمت خطی  نمودار  در مقابل  را به سمت عقب ادامه دهید تا  را در  قطع کند. طول نقطه  فشار پیش تحکیم است.
نسبت پیش تحکیم (  ) برای یک خاک به‌صورت زیر تعریف می­ شود:
(۳-۱)
که در آن:
= فشار پیش تحکیم در روی نمونه
= فشار سربار موجود در روی نمونه
شکل ۳-۸: روش ترسیمی برای تعیین فشار پیش تحکیمی (داس، ۲۰۰۰)
۳-۳-۷- دما
در خاک­های زهکشی­شده، افزایش دما سبب کاهش در حجم می­گردد، ولی اگر از زهکشی جلوگیری شود، افزایش دما سبب کاهش تنش مؤثر می­گردد (میشل و سوگا، ۲۰۰۵).
۳-۳-۸- تغییرات شیمیایی آب حفره‌ای
هر تغییری در محلول شیمیایی آب حفره­ای باعث کاهش نیروی آب جذبی با سطح ذرات و درنهایت در تورم و نیروهای ناشی از آن کاهش می­یابد (شکل ۳-۴). این کار با شدت الکترولیت در آب جذبی رس متراکم باعث تغییر تورم می­گردد. در رس­های غیرمتراکم، تغییرات محلول شیمیایی آب حفره­ای به نسبت، اثر کم­تری بر روی رفتار تراکمی دارد (کازی و موم^[۷۴]، ۱۹۷۳; ترانس^[۷۵]، ۱۹۷۴).
۳-۳-۹- دست­خوردگی
دست­خوردگی نمونه در روی نمودار تخلخل- فشار تأثیر می­ گذارد. برای یک خاک رس عادی تحکیم­یافته با حساسیت کم تا متوسط (شکل ۳-۹) تحت فشار سربار مؤثر  با نسبت تخلخل  ، تغییرات نسبت تخلخل با افزایش فشار در صحرا تقریباً به‌صورت منحنی ۱ خواهد بود که منحنی تحکیم بکر نامیده می­ شود و تقریباً در روی مقیاس نیمه­لگاریتمی، به‌صورت خط مستقیم است.
شکل ۳-۹: خصوصیات رس عادی تحکیم یافته با حساسیت کم تا متوسط (داس، ۲۰۰۰)
لیکن منحنی تحکیم آزمایشگاهی برای یک نمونه­ نسبتاً دست­نخورده از همان خاک، مطابق منحنی ۲ خواهد بود که در سمت چپ منحنی ۱ قرار دارد. اگر نمونه کاملاً به هم خورده و آزمایش تحکیم روی آن انجام شود، منحنی تحکیم مطابق منحنی شماره­ ۳ خواهد بود. منحنی­های ۱، ۲ و ۳ یکدیگر را تقریباً در نسبت تخلخل  قطع می­ کنند (ترزاقی و پک^[۷۶] ۱۹۶۷).
برای یک خاک رسی پیش تحکیم یافته با حساسیت کم تا متوسط که تحت فشار پیش تحکیم  قرار داشته است (شکل ۲-۹) و فشار سربار موجود و نسبت تخلخل نظیر به ترتیب مساوی  و  می­باشد، منحنی تحکیم صحرایی تقریباً دارای مسیر  خواهد بود. توجه شود که  قسمتی از منحنی تحکیم بکر است. نتیجه آزمایش تحکیم بر روی نمونه ­ای با دست­خوردگی متوسط مطابق منحنی ۲ خواهد بود. اشمرتمن^[۷۷] (۱۹۵۳) چنین نتیجه ­گیری کرد که شیب خط  که مسیر تحکیم مجدد صحرایی است، تقریباً مشابه شیب منحنی باربرداری  است.
رس­های حساس دارای ساختاری فولکوله بوده و در صحرا، معمولاً مقداری پیش تحکیم یافته هستند. مشخصه­ی تحکیم برای چنین خاک­هایی در شکل ۳-۱۰ نشان داده شده است.
شکل ۳-۱۰: خصوصیات تحکیم رس پیش تحکیم یافته با حساسیت کم تا متوسط (داس،۲۰۰۰)
۳-۳-۱۰- تأثیر دوام بار
در آزمایش تحکیم مرسوم، هر بارگذاری روی نمونه به مدت ۲۴ ساعت حفظ می­ شود. بعدازآن بار روی نمونه دو برابر می­ شود. این سؤال پیش می ­آید که چه تغییری در روی نمودار  در مقابل  پیش می ­آید، اگر (الف) زمان حفظ بار روی نمونه غیر از ۲۴ ساعت باشد، (ب) با ثابت بودن تمام عوامل، نسبت افزایش بار  غیر از ۱ انتخاب شود (  = افزایش بار بر واحد سطح نمونه،  = بار موجود در روی نمونه بر واحد سطح).
کرافورد^[۷۸] (۱۹۶۴) آزمایش­های متعددی روی خاک رس لدا^[۷۹] انجام داد که در آن­ها میزان بار در دو مرحله­ پی­درپی دو برابر می­شد (  )، لیکن مدت حفظ بار در روی نمونه­ها متغیر بود. در شکل ۳-۱۱ نمودارهای  در مقابل  حاصل از این آزمایش­ها نشان داده شده است.
شکل ۳-۱۱: تأثیر دوام بار در روی نمودار نسبت تخلخل- فشار (داس، ۲۰۰۰)
از این منحنی­ها مشاهده می­ شود که با افزایش زمان حفظ بار در روی نمونه، نمودار  در مقابل  به‌تدریج به سمت چپ حرکت می­ کند. بدین معنی که برای هر شدت بار وارد بر روی نمونه (  )، نسبت تخلخل در انتهای تحکیم، با افزایش  ، کاهش می­یابد. برای مثال در شکل ۳-۱۱، در  ،  برای ۲۴  ساعت و  برای ۷  روز است که در آن  می­باشد.
علت چنین تغییراتی در روی منحنی  در مقابل  این است که با افزایش زمان  ، مقدار تحکیم ثانویه­ی نمونه افزایش می­یابد که این موضوع باعث کاهش نسبت تخلخل  می­ شود. توجه شود که در منحنی­های شکل ۳-۱۱، مقادیر نسبتاً مختلفی برای فشار پیش تحکیم  به دست می ­آید. با کاهش زمان  ، مقدار  افزایش می­یابد.
۳-۳-۱۱- نسبت افزایش بار
نسبت افزایش بار  نیز در روی منحنی  در مقابل  تأثیر می­ گذارد. این موضوع توسط لئونارد و اتشافل^[۸۰] دقیقاً مورد بحث قرار گرفته است (۱۹۶۴). شکل ۳-۱۲ تغییرات منحنی  در مقابل  را برای مقادیر مختلف  نشان می­دهد. با افزایش تدریجی  ، منحنی­های  در مقابل  به‌تدریج به سمت چپ حرکت می­ کنند.
شکل ۳ - ۱۲: تأثیر نسبت افزایش بار بر روی نمودار نسبت تخلخل- فشار
۳-۴- بررسی روابط تنش-کرنش
تاکنون روش­های بسیاری درباره رابطه­ بین تخلخل و تنش بیان شده است. یکی از اولین روابط، رابطه­ خطی ترزاقی (در فضای نیمه­لگاریتمی) است که همواره جزو پرکاربردترین هاست. مطالعات انجام شده نشان می­دهد که این رابطه می ­تواند حالت خطی نداشته باشد و یا در فضای تمام­لگاریتمی خطی گردد.
۳-۴-۱- خط حالت بحرانی^[۸۱] خاک (معادله­ ترزاقی)

تلقیح بذر اسفناج با نیتروژنوباکتر کروکوکوم و فسفوردین، ریزوسفر گیاه را غنی از این میکروارگانیسم ها نمود و عملکرد دانه و کیفیت آن را نسبت به تیمار شاهد (عدم تلقیح) افزایش داد (ال-آسیوتی و سدرا، ۲۰۰۵). تلقیح با آزوسپریلیوم برازیلنس و با سیلوس اسفاریکوس غلظت N، P و K را در ساقه و ذخیره ریشه سیب زمینی شیرین افزایش داد (یسمین و همکاران، ۲۰۰۷). در تحقیقی تلقیح بذر گندم، جو و یولاف با آزوسپریلیوم (گونه RAM-7)، عملکرد و میزان نیتروژن کل را در دانه ها به طور معنی داری افزایش داد (اوسمار و همکاران، ۲۰۰۴).
۱-۵- کود زیستی بیوسولفور
۱-۵-۱- نقش گوگرد در گیاه
از وظایف مهم گوگرد در گیاهان، می توان به دخالت این عنصر در بسیاری از فعالیت های آنزیمی و شرکت آن در ساختمان شیمیایی بسیاری از اسیدهای آمینه نظیر متیونین و سیستنین و نیز ترکیبات فرار مولد رایحه در گیاهانی نظیر سیر، پیاز و خردل اشاره نمود. ساخت روغن و بهبود کیفیت میوه از دیگر این عنصر در گیاهان به شمار می رود. همچنین گوگرد خاصیت قارچ کشی داشته و بیمار سفیدک را کنترل می نماید و پیرامون طوقه درختان را ضد عفونی می کند. این عنصر با افزایش حلالیت فسفر، مصرف کودهای فسفاتی را کاهش می دهد. گوگرد در تشکیل کلروفیل، ویتامینهای تیامین و بیوتین، فرودوکسین (که سبب احیای سولفات و نیترات می گردد)، گلوتاتیون و کوآنزیم آ دخالت داشته و باعث افزایش مقاومت گیاهان به امراض، خشکی و سرما می شود و از تجمع نیترات در بافتهای گیاه جلوگیری می نماید. نقش گوگرد در افزایش عملکرد پیاز، ذرت علوفه ای، پنبه و دانه های روغنی گزارش شده است.
حد بحرانی گوگرد در خاکهای آهکی ۱۵ میلی گرم در کیلوگرم گزارش شده است. متخصصین تغذیه گیاه سه عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم را که غلظت آنها در برگ های گیاهان در حدود ۵۰/۲ ، ۱۵/۰ و ۰۰/۲ درصد است، جزو عناصر اصلی و گوگرد را جزو عناصر غذایی ثانیه طبقه بندی کرده اند. ولی بنا به دلایل متعدد، از جمله زیادی غلطت گوگرد در اندام های گیاهی (۲۵/۰ درصد)، در مقایسه با فسفر (۱۵/۰ درصد) و نقش بسیار مثبت این عنصر در افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی، بهبود کمی و کیفی محصولات کشاورزی، اصلاح خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک های آهکی و سدیمی، افزایش نفوذپذیری، کاهش ph، حذف بی کربنات از آب آبیاری و نقش مؤثر آن در کاهش تنش های شوری و سدیمی، بایستی جایگاه فعلی این عنصر تغییر و در ردیف عناصر اصلی قرار گیرد و مصرف سالانه آن از مصرف کودهای فسفاتی (۷۰۰ هزار تن در سال) فراتر رود (سالاردینی، ۱۳۷۴ و صالح ، ملکوتی، ۱۳۸۴).
۱-۵-۲- ضرورت استفاده از باکتری های اکسید کننده گوگرد
بیش از ۱۷۰ سال است که گوگرد به عنوان عنصر غذایی مورد نیاز گیاه شناخته شده و از این لحاظ در ردیف پنجم پس از N ، P ، K ،Ca قرار می گیرد. این عنصر بیشتر به لحاظ اثرات جانبی مفیدی که در اسیدی کردن موضعی خاک و افزایش قابلیت انحلال سایر عناصر غذایی دارد، اهمیت پیدا می کند. در بسیاری از خاکها، به دلیل بالا بودن ph و فراوانی یون کلسیم، مقدار محلول و قابل جذب برخی از عناصر کمتر از مقدار مورد نیاز گیاه است. روش متداول برای مقابله با این کمبودها، استفاده از کودهای شیمیایی است که علاوه بر بهای زیاد و بازدهی کم، خطر آلودگیهای زیست محیطی را نیز به همراه دارند در حالی که گوگرد، به دلیل ظرفیت اکسیده شدن و تولید اسید سولفوریک، از پتانسیل لازم برای کاهش ph خاک، حداقل در مقیاس کوچک اطراف ذرات خود برخوردار است و می تواند در منطقه ریزو سفر، در انحلال ترکیبات غذایی نامحلول و آزاد شدن عناصر ضروری، مؤثر واقع شود. مشکل عمده ای که بعد از مصرف گوگرد در خاک های زراعی مطرح خواهد بود، اکسیداسیون آن می باشد. این عمل، با کمک باکتریهای تیویاسیلوس که در شرایط هوازی در خاک زندگی می کنند، امکان پذیر است. ولی متاسفانه با توجه به مقدار بسیار کم مواد آلی خاکهای زراعی ایران، تعداد و فعالیت این باکتریها در خاکهای ایران محدود می باشد. این باکتری در شرایط مطلوب از نظر مواد آلی و رطوبت مناسب، قادر به رشد و تکثیر است و در نتیجه باعث افزایش اکسیداسیون بیولوژیکی گوگرد می شود. در فرایند اکسیداسیون گوگرد خاک، عواملی نظیر وجود و چگونگی فعالیت میکرووارگانیسم های خاک، دما، تهویه، رطوبت مطلوب و اسیدینه خاک نقش دارند (سالاردینی، ۱۳۷۴).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
شرط اصلی اثر بخشی گوگرد، سرعت مناسب اکسایش آن در خاک است، به نحوی که بتواند در طی دوره رویشی گیاه، علاوه بر تامین یون سولفات، با خاصیت اسیدزایی و کاهش ph، در مقیاس میکروسایت های ریزوسفری، قابلیت دسترسی سایر عناصر غذایی مانند فسفر و آهن را نیز بهبود بخشد. از آنجا که اکسایش گوگرد فرآیندی عمدتاً بیولوژیک محسوب می شود، تحقق این فرایند مستلزم وجود جمعیت بالایی از میکروارگانیسم های اکسید کننده گوگرد عنصری است که باکتری های جنس تیویاسیلوس از مؤثرترین انواع آنها هستند(قربانی نصرآبادی و همکاران،۱۳۸۱، باسکوت و وارما، ۲۰۰۵).
۱-۵-۳- مشخصات و مکانیسم عمل کود زیستی بیوسولفور
کود زیستی بیوسولفور، حاوی باکتری هایی از جنس تیوباسیلوس است که از طریق اکسیداسیون گوگرد توسط این میکروارگانیسم ها، به تغذیه گیاه از نظر گوگرد جذب بیشتر عناصر غذایی چون فسفر، آهن و روی، اصلاح خاک های شور سدیمی و افزایش عملکرد گیاه کمک می کند. با توجه به شرایط اقلیمی و ویژگی های خاک های ایران (ph بالای خاک های آهکی کشور)، انجام اقداماتی در جهت افزایش اکسیداسیون آن در خاک بسیار ضروری می باشد (ملکوتی،۱۳۷۴).
بیوسولفور حاوی مجموعه ای از مؤثرترین میکروارگانیسم های اکسید کننده گوگرد است که قادرند در کوتاه ترین زمان، مقادیر قابل ملاحظه ای از گوگرد عنصری را اکسید کنند. با اکسیداسیون گوگرد نه تنها عناصر مهم (فسفر، روی، آهن) از طریق ریشه جذب می شوند، بلکه گوگرد به سولفات (SO₄^2-) تبدیل شده و به راحتی توسط گیاه جذب می شود (آتو و اولسون، ۱۹۶۶).
اکسیداسیون گوگرد در خاک عموماً توسط دو گروه از میکروارگانیسم ها اتفاق می افتد. گروه اول شامل انواع هتروتروف های خاک است که از مواد آلی به عنوان سویسترای کربن برای تامین انرژی و کربن مورد نیاز خود استفاده می کنند و به عنوان یک واکنش ضمنی گوگرد را نیز اکسید می نمایند.
اکسید کننده های هتروتروف گوگرد از نظر جمعیتی، اکسید کننده های غالب هستند.
گروه دوم شامل انواع اتوتروف های خاک هستند که انرژی مورد نیاز خود را از اکسیداسیون گوگرد تامین می کنند. باکتری های جنس تیوباسیلوس (جدول ۱-۴)، از مهم ترین انواع اتوتروف های اکسید کننده گوگرد در خاک می باشند.
جدول ۱-۴- واکنش اکسیداسیون ترکیبات گوگردی توسط باکتری های جنس تیرباسیلوس
واکنش اسیدی

گونه تیوباسیلوس شماره واکنش