شوراى عمر
جمعى از مفسران و دانشمندان اهل تسنن هنگامى که به آیه فوق رسیده‏اند اشاره به شوراى شش نفرى عمر ، براى انتخاب خلیفه سوم کرده و ضمن بیانات مشروحى آنرا منطبق بر آیه فوق و روایات مشورت دانسته‏اند . گرچه تشریح کامل این بحث در عهده کتب عقائد است ولى در اینجا لازم است بطور فشرده بچند نکته اشاره شود : اولا : انتخاب امام و جانشین پیامبر صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏ تنها باید از طرف پروردگار باشد زیرا او همانند پیامبر صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏ باید واجد صفاتى همچون عصمت و مانند آن باشد که تشخیص آن تنها بدست خدا است ، و بعبارت دیگر همانطور که نمیتوان پیامبر را با مشورت تعیین کرد ، انتخاب امام هم با مشورت ممکن نیست.ثانیا : شوراى شش نفرى مزبور ، هرگز منطبق بر موازین مشورت نبود ،زیرا اگر منظور ، مشورت با عموم مسلمانان بوده اختصاص به شش نفر چه معنى دارد ؟ ! و اگر هدف ، مشورت با متفکران امت بوده ، متفکران امت منحصر به این شش نفر نبودند و افراد پر مایه‏اى همچون سلمان که مشاور شخص پیغمبر صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم بود و ابوذر و مقداد و ابن عباس و مانند آنها از دایره این مشورت بیرون بودند ، بنا بر این ، منحصر ساختن مشاوران به آن شش نفر بیک دسته‏بندى سیاسى شبیه‏تر است از یک هیئت مشورتى ، و اگر منظور انتخاب افراد صاحب نفوذ براى مشورت بوده تا رأى آنها مورد قبول دیگران واقع شود ، باز درست نبوده است زیرا شخصیت‏هائى مانند سعد بن عباده که رئیس مطلق طایفه انصار بود و ابوذر غفارى که شخصیت بزرگ طایفه بنى غفار بود و مانند آنها از این مشورت بر کنار شده بودند . ثالثا : مى‏دانیم براى این مشورت شرائط سخت و سنگینى قرار داده شده بود و مخالفان تهدید به مرگ شده بودند در حالى که در برنامه‏هاى مشورتى اسلام چنین چیزى وجود ندارد. مکارم شیرازی،۱۳۷۴،ج۳،۱۴۳)
سوره شوری – آیه ۳۷ و الذین یجتنبون کبائر الاثم و الفواحش و اذا ما غضبوا هم یغفرون این جمله عطف است بر جمله الذین آمنوا و این آیه با دو آیه بعدش صفات نیک مؤمنین را می‏شمارد .در جمله مورد بحث نیز همان حرف که در جمله و الذین یجتنبون کبائر الاثم زدیم می‏آید ، یعنی این جمله هم اشاره‏ای است اجمالی به اینکه به زودی دستوراتی در باره اعمال صالح می‏رسد و این کلام در جمله ذیل نیز جاری است . بنابر این معنای آیه چنین می‏شود : مؤمنین آنهایند که هر کاری می‏خواهند بکنند ، در بینشان شورائی می‏شود که پیرامونش مشورت می‏کنند .از گفتار بعضی از ایشان برمی‏آید که کلمه شوری مصدر است ، و بنا به گفته آنان معنا چنین می‏شود : کار مؤمنین مشاورت در بین خویش است .به هر حال چه به آن معنا باشد و چه به این معنا ، در این جمله اشاره‏ای است به اینکه مؤمنین اهل رشدند ، و کاری می‏کنند که در واقع هم باید بکنند ، و در به دست آوردن و استخراج رأی صحیح دقت به عمل می‏آورند ، و به این منظور به صاحبان عقل مراجعه می‏کنند . در نتیجه آیه شریفه قریب المعنی با آیه شریفه الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه خواهد بود(طباطبایی،۱۳۷۴،ج۱۸،۹۳)
آیه به سومین تا ششمین اوصاف مومنین اشاره کرده ، مى‏فرماید : آنها که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده ، و فرمانهاى او را از جان و دل پذیرفته‏اند ( و الذین استجابوا لربهم ) . و نماز را برپا داشته‏اند ( و اقاموا الصلاه).و کار آنها به طریق شورى و مشورت در میان آنها صورت مى‏گیرد ( و امرهم شورى بینهم).و از آنچه به آنها روزى داده‏ایم ، در راه خداوند انفاق مى‏کنند ( و مما رزقناهم ینفقون).در آیه گذشته سخن از پاکسازى وجودشان از گناهان و غلبه بر خشم و غضب بود ، اما در آیه مورد بحث سخن از بازسازى وجودشان در جنبه‏هاى مختلف است که از همه مهمتر اجابت دعوت پروردگار و تسلیم در برابر فرمان او است مطلبى که همه نیکیها و خوبیها و اطاعت اوامر الهى در آن جمع است ، آنها با تمام وجود در برابر فرمانش تسلیمند ، و در مقابل اراده او از خود اراده‏اى ندارند ، و باید چنین باشد چرا که بعد از پاکسازى قلب و جان از آثار گناه که موانع راه حقند تسلیم و اجابت قطعى است.ولى از آنجا که در میان اوامر الهى مسائل بسیار مهمى وجود دارد که بالخصوص باید انگشت روى آن گذاشت چند موضوع مهم را به دنبال آن یادآور مى‏شود که مهمترین آنها نماز است ، نمازى که ستون دین، پیوند خلق و خالق، .مربى نفوس ، معراج مؤمن و نهى کننده از فحشاء و منکر است.بعد از آن مهمترین مساله اجتماعى همان اصل شورى است که بدون آن همه کارها ناقص است ، یک انسان هر قدر از نظر فکرى نیرومند باشد نسبت به مسائل مختلف تنها از یک یا چند بعد مى‏نگرد ، و لذا ابعاد دیگر بر او مجهول مى‏ماند ، اما هنگامى که مسائل در شورى مطرح گردد و عقلها و تجارب و دیدگاههاى مختلف به کمک هم بشتابند مسائل کاملا پخته و کم عیب و نقص مى‏گردد ، و از لغزش دورتر است.لذا در حدیث پر معنائى از پیغمبر گرامى اسلام صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏ مى‏خوانیم : انه ما من رجل یشاور احدا الا هدى الى الرشد : احدى در کارهاى خود مشورت نمى‏کند مگر اینکه به راه راست و مطلوب هدایت مى‏شود . قابل توجه اینکه : تعبیر در اینجا به صورتى است که آن را یک برنامه مستمر مؤمنان مى‏شمرد ، نه تنها در یک کار زودگذر و موقت ، مى‏گوید همه کارهاى آنها در میانشان به صورت شورى است ، و جالب اینکه خود پیامبر صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏ با اینکه عقل کل بود و با مبداء وحى ارتباط داشت در مسائل مختلف اجتماعى و اجرائى ، در جنگ و صلح و امورمهم دیگر ، به مشورت با یاران مى‏نشست ، و حتى گاه نظر آنها را ترجیح مى‏داد با اینکه مشکلاتى از این ناحیه حاصل مى‏شد ، تا الگو و اسوه‏اى براى مردم باشد ، چرا که برکات مشورت از زیانهاى احتمالى آن به مراتب بیشتر است.در باره اهمیت مشورت و شرائط شورى و اوصاف کسانى که باید مورد مشورت قرار گیرند و وظیفه مشاور چند موضوع را باید در اینجا اضافه کنیم:
الف : شورى منحصرادر مورد کارهاى اجرائى و شناسائى موضوعات است نه در باره احکام که تنها باید از مبداء وحى و از کتاب و سنت گرفته شود تعبیر به امرهم ( کارهایشان ) نیز ناظر به همین معنى است چرا که احکام کار مردم نیست کار خدا است.
بنا بر این اگر بعضى از مفسران مانند آلوسى دامنه آن را توسعه داده ‏اند و احکام را در آنجا که نص خاصى در آن وارد نشده مشمول آن شمرده‏اند بى‏اساس است به خصوص اینکه ما معتقدیم هیچ امرى در اسلام نیست مگر اینکه نص عام یا خاصى در مورد آن صادر شده است ، و گرنه الیوم اکملت لکم دینکم ( مائده - ۳ ) صحیح نبود ( شرح این معنى را باید در کتب اصول فقه در مورد بطلان اجتهاد به معنى قانونگذارى در اسلام مطالعه کرد ) .
ب : بعضى از مفسران گفته‏اند که شان نزول جمله امرهم شورى بینهم در مورد انصار است ، و این یا به خاطر آن است که آنها حتى قبل از اسلام کارهایشان بر اساس شورى بود ، و یا اشاره به آن گروهى از انصار است که قبل از هجرت پیامبر صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏ ایمان آوردند ، و در عقبه با او بیعت کردند ، و از حضرتش دعوت به مدینه نمودند ( چون این سوره مکى است و آیات فوق نیز ظاهرا در مکه نازل شده).ولى به هر حال آیه مخصوص شان نزولش نیست و یک برنامه عمومى و همگانى را بیان مى‏کند .(مکارم شیرازی،۱۳۷۴،ج۲۰،۴۶۲)
الف - ۴ ) مضامین مشابه در بازه زمانی پیامبران پیشین بویژه انبیای بنی اسرائیل در قرآن کریم
این دسته از آیات نیز به علت خارج اولویت بحث بودن به اختصار بیان می شود:
الف – ۴ - ۱ ) سوره بقره – آیات۶۷و۶۸ : وَ إِذْ قالَ مُوسى‏ لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَهً قالُوا أَ تَتَّخِذُنا هُزُواً قالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْجاهِلینَ (۶۷)قالُوا ادْعُ لَنا رَبَّکَ یُبَیِّنْ لَنا ما هِیَ قالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنَّها بَقَرَهٌ لا فارِضٌ وَ لا بِکْرٌ عَوانٌ بَیْنَ ذلِکَ فَافْعَلُوا ما تُؤْمَرُونَ (۶۸)
(و بخاطر بیاورید) هنگامى را که موسى بقوم خود گفت: خداوند به شما دستور مى‏دهد ماده گاوى را ذبح کنید (و قطعه‏اى از بدن آن را به مقتولى که قاتل او شناخته نشده بزنید تا زنده شود و قاتل خویش را معرفى کند و غوغا خاموش گردد) گفتند آیا ما را مسخره مى‏کنى؟ (موسى گفت) به خدا پناه مى‏برم از اینکه از جاهلان باشم! ۶۷- گفتند (پس) از خداى خود بخواه که براى ما روشن کند این ماده گاو چگونه ماده گاوى باشد؟ گفت خداوند مى‏فرماید ماده گاوى که نه پیر و از کار افتاده، و نه بکر و جوان، بلکه میان این دو باشد، آنچه به شما دستور داده شده (هر چه زودتر) انجام دهید.-۶۸٫
الف – ۴ - ۲ ) سوره بقره –آیه ۲۴۷ : وَ قالَ لَهُمْ نَبِیُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَکُمْ طالُوتَ مَلِکاً قالُوا أَنَّى یَکُونُ لَهُ الْمُلْکُ عَلَیْنا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْکِ مِنْهُ وَ لَمْ یُؤْتَ سَعَهً مِنَ الْمالِ قالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْکُمْ وَ زادَهُ بَسْطَهً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ یُؤْتی‏ مُلْکَهُ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ
و پیامبرشان به آنها گفت:” خداوند (طالوت) را براى زمامدارى شما مبعوث (و انتخاب) کرده است،” گفتند:” چگونه او بر ما حکومت کند، با اینکه ما از او شایسته‏تریم، و او ثروت زیادى ندارد؟!” گفت:” خدا او را بر شما برگزیده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است. خداوند، ملکش را به هر کس بخواهد، مى‏بخشد، و احسان داوند، وسیع است، و (از لیاقت افراد براى منصب‏ها) آگاه است.”
الف – ۴ - ۳ ) سوره بقره – آیه ۲۴۹ : فَلَمَّا فَصَلَ طالُوتُ بِالْجُنُودِ قالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلیکُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَیْسَ مِنِّی وَ مَنْ لَمْ یَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّی إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَهً بِیَدِهِ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلاَّ قَلیلاً مِنْهُمْ فَلَمَّا جاوَزَهُ هُوَ وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ قالُوا لا طاقَهَ لَنَا الْیَوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالَ الَّذینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللَّهِ کَمْ مِنْ فِئَهٍ قَلیلَهٍ غَلَبَتْ فِئَهً کَثیرَهً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرین‏
و هنگامى که طالوت (به فرماندهى لشکر بنى اسرائیل منصوب شد، و) سپاهیان را با خود بیرون برد، به آنها گفت:” خداوند، شما را به وسیله یک نهر آب، آزمایش مى‏کند، آنها (که به هنگام تشنگى،) از آن بنوشند، از من نیستند، و آنها که جز یک پیمانه با دست خود، بیشتر از آن نخورند، از من هستند!” جز عده کمى، همگى از آن آب نوشیدند. سپس هنگامى که او، و افرادى که با او ایمان آورده بودند، (و از بوته آزمایش، سالم به در آمدند،) از آن نهر گذشتند، (از کمى نفرات خود، ناراحت شدند، و عده‏اى) گفتند:” امروز، ما توانایى مقابله با” جالوت” و سپاهیان او را نداریم.” اما آنها که مى‏دانستند خدا را ملاقات خواهند کرد (و به روز رستاخیز، ایمان داشتند) گفتند،” چه بسیار گروه‏هاى کوچکى که به فرمان خدا، بر گروه‏هاى عظیمى پیروز شدند!” و خداوند، با صابران (و استقامت کنندگان) است.
الف – ۴ - ۴ ) سوره طه - آیه ۹۰ : وَ لَقَدْ قالَ لَهُمْ هارُونُ مِنْ قَبْلُ یا قَوْمِ إِنَّما فُتِنْتُمْ بِهِ وَ إِنَّ رَبَّکُمُ الرَّحْمنُ فَاتَّبِعُونی‏ وَ أَطیعُوا أَمْری‏
و هارون قبل از آن به آنها گفته بود که اى قوم! شما به این وسیله مورد آزمایش قرار گرفتید، پروردگار شما خداوند رحمان است، از من پیروى کنید و اطاعت فرمان من نمائید.
الف – ۴ - ۵ ) سوره مائده- آیه ۲۴‌ : قالُوا یا مُوسى‏ إِنَّا لَنْ نَدْخُلَها أَبَداً ما دامُوا فیها فَاذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّکَ فَقاتِلا إِنَّا هاهُنا قاعِدُونَ
(بنى اسرائیل) گفتند اى موسى تا آنها در آنجا هستند ما هرگز وارد آن نخواهیم شد، تو و پروردگارت بروید و (با آنان) جنگ کنید، ما همین جا نشسته‏ایم!!.
ب ) نقد وانتقاد از نظام سیاسی در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم
از آنجا که ضرورت پرداختن به سیره امیرالمومنین علیه السلام ایجاب می کند نگاهی هرچنداجمالی به سیره سیاسی پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم انجام شود فلذا در این بخش به صورت گذرا موضع ایشان درباره چگونگی انتقاد از نظام اسلامی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
دوره حیات مبارک پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم دارای چند ویژگی خاص است که آن را از دیگر دوره های حیات دین مبین اسلام متمایز می کند.ارجمله این ویژگی ها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1. 1. وجود دشمنان ظاهری

1. 1. تربیت عده ای هرچند قلیل با آداب اسلام ناب

1. 1. ضعف مفرط منافقان

1. 1. بازبودن ظاهری درگاه وحی

1. 1. نفوذ وتأثیر آداب وسیستم های تربیتی یهودی وجاهلی در جامعه اسلامی نوپا

بر خلاف تصور عمومی که از دوره حیات پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم وحکومت ذی شوکت ایشان وجود دارد. ایشان با همه تلاش ومجاهدتی که انجام دادند به دلایل مختلف موفق نشدند آن طور که باید و شاید نظام اسلامی و امت را به نحوی تربیت کنند که بعداز ایشان دچار انحراف وسردرگمی نشوند.البته این مطلب را نمی توان نقطه ضعفی برای ایشان دانست چرا که اگرزمین شوره زار باشد به اندازه طوفان نوح هم اگر باران بیاید هیچ گیاهی از آن نمی روید. ولی همانگونه که تاریخ نشان داده وبرخی ازمفسران هم در شأن نزول برخی آیات نوشته اند سال ها پس از رحلت پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم افرادی در فرسنگ ها دورتر از مکه ومدینه با رسیدن پرتو هایی از نور هدایت پیامبر خاتم وخاندان مطهرش قله های علم وایمان را درنوردیدند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ب – ۱ ) مصادیق انتقاد از شخص پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم و یا کارگزاران ایشان
در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم در موارد متعددی مشاهده می شود که از مشاوره ،انتقاد ، پیشنهاد وحتی اعتراض برخی از مسلمین باروی گشاده استقبال می شود وحتی به عموم مردم امر می شود که مشاوره ،انتقاد ، پیشنهاد و اعتراض خود را در زمینه های مختلف به شخص پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم ویا کارگزاران ایشان ابلاغ کنند ویا به کارگزاران امر می شود درصورتی که با مشاوره ،انتقاد ، پیشنهاد وحتی اعتراض مردم مواجه شدید آن را با روی خوش بپذیرید.ازجمله از ایشان نقل شده است که فرموده اند :
ب - ۱ -۱ ) « إِذَا کَانَ أُمَرَاؤُکُمْ خِیَارَکُمْ وَ أَغْنِیَاؤُکُمْ سُمَحَاءَکُمْ «۴»- وَ أَمْرُکُمْ شُورَى بَیْنَکُمْ فَظَهْرُ الْأَرْضِ خَیْرٌ لَکُمْ مِنْ بَطْنِهَا- وَ إِذَا کَانَ أُمَرَاؤُکُمْ شِرَارَکُمْ وَ أَغْنِیَاؤُکُمْ بُخَلَاءَکُمْ- وَ أُمُورُکُمْ إِلَى نِسَائِکُمْ فَبَطْنُ الْأَرْضِ خَیْرٌ لَکُمْ مِنْ ظَهْرِهَا»
«در صورتی که حاکمان بهترین افراد جامعه باشند، و ثروتمندان بخشنده‎ترین و کارهای مردمان با مشورت صورت پذیرد، روی زمین برای آنان بهتر از زیر زمین (زندگی بهتر از مرگ) خواهد بود. در غیر این صورت، مرگ از زندگی بهتر است.»( مجلسی، ۱۳۶۰،ج۷۴، ۱۴۱)
اما نکته ای که در اینجا قابل تأمل است این است که ایشان دربرخی موارد آن چنان مأموران را امر به پذیرش مشاوره ،انتقاد ، پیشنهاد وحتی اعتراض می کند که گویی حقی مسلم برای مردم تحت حاکمیت است ودر برخی مواردآن چنان براطاعت از ولی امر توصیه وتاکید می کنند که گویی هرگونه اظهار نظر در باره اقدامات و اوامر ولی امر خروج از دین است :
ب -۱-۲ ) «و اعْتذرْ إلی أهل عملک مِن کل أمر خشیتَ أنْ یقع إلیک منه عیب یعذرون»
«از رفتار کارگزارانت در هر مورد که ممکن است بدان سبب به تو عیبی وارد شود، عذر و دلیلی بیاور تا مردم عذر تو را بپذیرند».( مجلسی، محمد باقر، ۱۳۶۰، ج۷۴، ۱۲۹)
ب -۱-۳ ) «مَن أطاعنی فقد أطاع‏الله و مَن عصانی فقد عصیاللهَ و مَن أطاع أمیری فقد أطاعنی و مَن عصی أمیری فقدْ عصانی»(سعید شاکر،۱۴۳۰،۱۰۹)
ب - ۱-۴ ) «علی المرء السمع و الطاعه فیما أحبَّ وَ أکرهَ إلا أنْ یؤمر بمعصیه فإنْ أمر بمعصیه فلا سَمْعَ و لا طاعهَ»
«هر فردی باید از بالا دست اطاعت کند، چه مطابق میل او باشد چه نباشد، مگر به معصیت امر شود که نباید اطاعت کند.»(مسلم، ۱۴۲۴،ج ۳ ، ۱۴۶۹)
ب - ۱-۵ ) «مَن رأی مِن أمیره شیئاً فکرهه فلیصبرْ.»
«اگرکسی از امیر خود کاری دید که به نظر او ناخوشایند آمد باید صبر پیشه کند»(خولی،۱۹۷۸ ،۹۸)
از این گونه مثال ها در سیره مبارک پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم بسیار می توان یافت.اما برای درک بهتر این قبیل روایات و جمع آنها در سیره یک نفر که بنا به اعتراف کل مسلمانان وحتی بسیاری از غیر مسلمین عقل کامل بشری و اشرف انسان هاست باید به تحلیل جزء به جزء هر یک از روایات بپردازیم تا بتوانیم به جمع بندی مناسبی دست یابیم.
ب – ۲ )تکلم براساس میزان عقل افراد
نکته دیگری که ذکر آن لازم است اینکه پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم در شئون مختلف زندگی با افرادمختلف برخورد وتعامل داشته اند و فراخور بهره وجودی هریک وشرایط محیطی، رفتاری متناسب ارائه داده اند.از عرب بی سواد بیابان گرد تا سلمان فارسی و عمار و ابوذر وحتی علمای کهنسال یهود در زمره مخاطبان ایشان قرار دارند.واین بدیهی است که هم برخورد آنها با ایشان مبتنی بربهره وجودی شان متفاوت است وهم نحوه تعامل ایشان با آنها فرق می کند.در اینجا باید یک مرز بندی میان مخاطبان ایشان ایجاد کنیم تا بهتر بتوانیم مسائل را تجزیه وتحلیل کنیم.بدین ترتیب مخاطبان ایشان به دو دسته ذیل تقسیم می شوند:
ب -۲ – ۱ )مسلمانان

1. 1. وصی : این مقام منحصرا به امیرالمومنین علیه السلام اختصاص دارد.

1. خواص : مثل سلمان محمدی (فارسی )

در پاسخ به سوال اول که «نظام‏های اداری هخامنشیان از چه اجزایی تشکیل شد است؟»، چهار خرده نظام «منابع مالی»، «منابع انسانی»، «مقررات و قوانین» و «پایش» معرفی شدند.
در پاسخ به سوال دوم که «هر یک از این خرده نظام‏ها چه ویژگی‏هایی دارند؟»، به صورت کامل و مشروح، ویژگی‏های آن ها توضیح داده شد.
در فصل بعدی تلاش خواهد شد تا برای هر کدام از خرده نظام‏های شناسایی شده، الگو یا مدل و برخی پیشنهادهای عملی ارائه شود؛ ان‏شاء ا… .
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
فصل پنجم: یافته‏ها و پیشنهادها
۵-۱- مقدمه
هر پژوهشی در پی یافتن هدف‏هایی انجام می‏شود که نتیجه‏های آن، نشان‏دهنده میزان دستیابی به آن هدف‏ها می‏باشند. این پژوهش به منظور «بررسی و تبیین نظام اداری امپراتوری هخامنشیان، اجزا نظام اداری در آن دوره و ویژگی‏های هر یک از این اجزا» طراحی و اجرا شده است.
در این فصل تلاش خواهد شد تا نتیجه‏های بدست آمده ـ که در قالب سوال‏های پژوهش، خود را نمایان ساخته‏اند ـ در قالب الگو یا مدل برای هر کدام از خرده نظام‏های شناسایی شده ارائه شوند. در پایان نیز به پیشنهادها و محدودیت‏های پژوهش مطرح خواهد شد.
۵-۲- یافته‏های پژوهش
همان گونه که در فصل دوم اشاره شد، نظام اداری از خرده نظام‏هایی تشکیل شده که تعامل آن‏ها با یکدیگر بخشی از رفتار آن را می‏سازد؛ اگر پوسته بیرونی نظام اداری را کناری بزنیم و عوامل و عناصر درونی آن را بکاویم، به خرده نظام‏های در حال تعامل زیر برمی‏خوریم: ۱٫ خرده نظام انسانی؛ ۲٫ خرده نظام مدیریتی؛ ۳٫ خرده نظام قوانین و مقررات؛ ۴٫ خرده نظام مالی.
خرده نظام‏های امپراتوری هخامنشیان شامل: ۱٫ خرده نظام منابع انسانی؛ ۲٫ خرده نظام قوانین و مقررات؛ ۳٫ خرده نظام مالی؛ ۴٫ خرده نظام پایش می‏باشند که که خرده نظام اول آن با خرده نظام‏های کنونی مطابقت دارد و تنها خرده نظام پایش است که یکی از ویژگی‏های خاص آن امپراتوری بر شمرده می‏شود. از آن جا پایش (کنترل/ نظارت) یکی از وظایف مدیریت برشمرده می‏شود می‏توان آن را با نظام مدیریت برابر دانست؛ البته باید توجه داشت که پایش در آن دوره آن‏چنان گسترده، فراگیر و نظام‏مند بود که به تنهایی یکی از خرده نظام‏های نظام اداری امپراتوری هخامنشیان شمرده می‏شد. در ادامه الگو یا مدل پیشنهادی برای هر یک از این خرده نظام‏ها ارائه می‏شود.
۵-۲-۱- خرده نظام مالی
با توجه به داده‏های اولیه پژوهش و شیوه و روش تحقیق (مقوله‏های اصلی، زیر مقوله‏ها، فرموله کردن، رمزگذاری و ایجاد مقوله) می‏توان برای خرده نظام مالی، ورودی، فرایند و خروجی‏هایی به شرح نگاره زیر در نظر گرفت.
نگاره ۵ ـ ۱ ورودی، فرایند و خروجی‏های خرده نظام مالی امپراتوری هخامنشیان (پژوهشگر)

- فرصت استفاده از توانایی ها و شایستگی های کارکنان
- انسجام اجتماعی در سازمان
- رعایت حقوق اساسی کارکنان در محیط کار
- کار و فضای عمومی زندگی
- رابطه اجتماعی بین کار و زندگی
- فرصت رشد مستمر و امنیت شغلی (چوبینه و همکاران ،۶۰:۱۳۹۲).
در این خصوص ارنولد و فلدمن^[۳۸] (۱۹۹۸) نیز اشاره می کنند که برنامه های کیفیت زندگی کاری از نظر شکل و اندازه گوناگون هستند و ممکن است به تغییرات متفاوتی چون نظام های کاری جدید ،ساعت کاری انعطاف پذیر و برنامه های جدید منتج شود . وی نمونه هایی از انواع تغییرات که ناشی از برنامه های کیفیت زندگی کاری است را به شرح زیر خلاصه کرده است :
- تشکیل تیم های کاری که در ان کارکنان در قالب گروه های کاری مسئولیت کارها و وظایف متعدد و متنوعی را عهده دار شوند ،بجای انکه به تنهایی و به صورت انفرادی وظیفه خاصی را به صورت تکراری انجام دهند .
- تشکیل حلقه های کیفیت که در حقیقت یک تکنیک ژاپنی است که در ان کارکنان طی نشست های مستمر ،مسائل کاری و شغلی خود را بررسی می کنند و برای ان راه حل می یابند و به مسائل مربوط به کیفیت محصول توجه خاص مبذول می دارند .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

- کارکنان در طراحی مشاغل و تصمیمات مربوط به کار و زندگی کاری روزانه مشارکت دارند .
- جدول زمانی و تکالیف و وظایف شغل انعطاف پذیر به گونه ای که مثلا اگر از خانواده ای هم زن و هم شوهر در سازمان کار می کنند ،ساعات و جدول کاری ان ها به نحوی تنظیم شود که به امور خانه نیز برسند .
- برنامه جبران انعطاف پذیر ، به طوری که کارکنان منافع بیشتری از سازمان عایدشان شود و در مقابل در صرفه جویی ها و سوداوری های سازمان سهیم و موثر باشند .
- اعمال نظارت و سرپرستی کمتر ،که طی ان تیم های کاری ،اعضا جدید مورد نیاز خود را خودشان انتخاب می کنند و اموزش می دهند و نیازمندی های خود را به منابع انسانی و مواد و قطعات ، پیش بینی و تامین می کنند و عملکردشان را خودشان مورد ارزیابی قرار می دهند .
- به طراحی و نگهداری محل کار و محوطه کارخانه (سازمان) از لحاظ راحتی و سلامتی و ایمنی بپردازند .
- برنامه های اموزش درون سازمانی و برون سازمانی و پرداخت مخارج و هزینه تحصیلات دانشگاهی و سایر اموزش هایی که کارکنان ،بخصوص در ارتباط با مشاغل خویش خارج از سازمان طی می کنند و تدوین و اجرای خط مشی هایی در جهت اعطای امتیازات مالی و اداری و استخدامی مناسب به کسانی که چنین دوره هایی را با موفقیت طی می کنند .
- امنیت شغلی را تامین می کنند .
- مدیریت با اتحادیه کارگری از طریق درگیر ساختن نمایندگان اتحادیه و کارگران و کارکنان در تدوین و اجرای برنامه های مربوط به بهبود کیفیت زندگی کاری و قراردادهای کاری همکاری می کند.
۲-۱۲- مشتری مداری
به عقیده پروفسور تئودور لویت،« مردم برای حل مسائل و مشکلات خود حاضر به خرید راه حلهای آن هستند» این عقیده بر این نکته تأکید دارد که بایستی محصولاتی ارائه شوند که مشکلات و نیازهای مختلف مشتریان مرتفع گردد. در عرصه رقابت، مهمترین منبع کسب برتری نسبت به رقبا برای هر سازمانی، منابع انسانی و فرهنگی سازمان است. سازمانهای موفق در دنیا درباره کسب رقابت تنها به لفاظی و تبلیغات نمی پردازند، بلکه با تأکید بر عمل گرایی، برای دست یابی به رضایت کامل مشتریان به سعی و تلاش می پردازند. ظرف دهه گذشته، بروز دگرگونی بارز در تفکر مدیریتی، ناشی از درک این نکته بود که مؤسسات اغلب از توجه به مشتریان و بازارهایی که به ارائه محصولات و خدمات خود در آنها می پردازند، غافلند. چنین توجهی مستلزم آن است که مؤسسه ، تلاشهای خود را در جهت برآورده ساختن نیازها و خواسته های مشتری هماهنگ کند. بروز این تغییر در دیدگاه مدیریت در مورد مشتری، تحت تأثیر مواردی چون، شرایط رقابتی تجارت جهانی، دستاوردهای تکنولوژیک (که موجب کوتاه تر شدن و تسریع چرخه تولید شده است ) و نیز این نکته که بسیاری از سازمانها در ارائه عملکرد برتر با مشکلاتی رودررو هستند، حرکتی به جلو یافت.
در زیر به برخی تعاریف پیرامون مشتری مداری اشاره خواهد شد :
جدول ۲-۳ : تعاریف و مفاهیم کلیدی مشتری مداری^[۳۹]

همه ما از جمله کودکان- از پتانسیل عمل کردن به هر کدام از این سه شیوه برخورداریم. به این ترتیب می‌توانیم بگوییم که هر فردی یک حالت «من والد» یک حالت «من بالغ» و یک حالت «من کودک» دارد.
برای بحث در مورد هر کدام از این حالات من اغلب ترسیم یک نمودار که در آن هر دایره نشان‌دهندۀ یکی از حالات من است، مفید واقع می‌شود. در شکل زیر چنین نموداری را می‌بینیم ( ، ترجمه تبریزی، ۱۳۸۸)

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

والد
بالغ
کودک
هر یک از حالت‌های من دارای مرزی است که آن را از حالتهای دیگر من جدا می‌کند. همه این سه جنبه شخصیت ارزشی زیادی برای زندگی و بقا دارند و تجزیه و تحلیل و سازماندهی مجدد زمانی صورت می‌یابد که یکی از آنها تعادل سالم را به هم می‌زند. و هر یک در یک زندگی کامل و ثمربخش جای معقول و مناسب خود را دارد. این سه جنبه شخصیت دارای قدرت اجرایی، قابلیت توافق و سازش، تعدیل و تغییر و تمایز است. در تحلیل رفتار متقابل فرض بر این است که اگر انسان ازحالات من خود، آگاهی یابد می‌تواند بین منابع متعدد افکارش افتراقی قائل شود، انواع احساساتش را تشخیص دهد، الگوهای موفقیت‌آمیز رفتار را بشناسد و به تضاد و تشابهات درونی خود پی ببرد و در برابر مسائل و مواردی که در زندگی به آنها برمی‌خورد و آزادی انتخاب بیشتری بدست آورد (شفیع‌آبادی و ناصری، ۱۳۸۰).
تحلیل کنشی حالات نفسانی
تحلیل ساختاری محتوای حالات نفسانی (خود) را بررسی می‌کند اما تحلیل کنشی یا کارکردی نشان می‌دهد که از هر یک از حالات خود چگونه استفاده می‌شود و آنها چگونه در رفتار افراد ظاهر می‌شوند.
کارکردهای حالات نفسانی
کارکردهای حالت «کودک»: کودک مطیع و سازگار و کودک طبیعی
وقتی فرد در حالت «کودک» خود قرار دارد درست مانند دوران کودکی رفتار احساس و فکر می‌کند. گاهی فرد خود را با قوانین و انتظارات و فرامین دیگران منطبق می‌سازد، قانون‌گراست، خود را راضی نشان می‌دهد و از خواسته‌های واقعی خود چشم‌پوشی می‌کند در چنین شرایطی فرد از «کودک مطیع و سازگار» خود استفاده می‌کند. «کودک طبیعی» رفتارش براساس نیازهای درونی و علایق خودش است به فعالیت‌هایی دست می‌زند که آنها را دوست دارد و از آنها لذت می‌برد احساسات واقعی خود را نشان می‌دهد. وقتی ناراحت است بیان می‌کند و وقتی خوشحال است از ته دل می‌خندد (جیمز و ساعدی، ترجمه دادگستر، ۱۳۸۲).
برای اینکه درمانگر بتواند با «کودک طبیعی» زوجها و مراجعین آشنا شود، لازم است که با «کودک» خود به آنها گوش دهد. با ادامۀ این گوش‌دادن، درمانگر به تدریج از خواسته «کودک طبیعی» این زوجها یا مراجعان آگاه می‌شود. البته، درمانگر می‌تواند با کودک طبیعی، خود وارد سفری خیالی شود و برای اجتناب از آن ایده «کودک» خود را با بهره گرفتن از «بالغ» خود با خانواده چک کند. وقتی که یک زوج فکر خود را باز کرده و صحبت در مورد سناریوهای زندگی‌شان را شروع می‌کنند، آگاهی هوشیارانه بیشتری هم از نیازهای «کودک طبیعی» خود پیدا می‌کنند. وقتی که بازی‌ها کنار گذاشته شده و بحران‌ها فروکش می‌کنند، زوج‌ها، از در هم آمیختگی مبهم این حالات من، آگاه می‌شوند ( ، ترجمه تبریزی، ۱۳۸۸).
تسلط زیاد «کودک مطیع و سازگار» مستلزم نادیده گرفتن نیازهای اساسی خود و توجه به خواسته‌های دیگران است که همواره با نارضایتی درونی است که به صورت ناراحتی‌های جسمانی یا روانی خود را نشان خواهند داد مانند افسردگی، تنش‌های جسمی (جونز و استوارت، ترجمه دادگستر، ۱۳۷۶).
«کودک مطیع و سازگار» را «کودک انطباق‌ یافته» را هم می‌نامند. همان طور که «والد انتقادگر» می‌تواند خشن و منفی باشد. «کودک انطباق‌ یافته» هم می‌تواند غمگین، و ترسیده باشد. اما این «کودک سازش یافته» را «غیرخوب»^[۵۴] می‌نامیم، اما این خود نبودن نه یک ارزیابی بیرونی است بلکه بیشتر یک احساس درونی است. «کودک انطباق یافته» واقعاً پاسخی به تمامی دستورات والدین واقعی و دیگر افراد مهم زندگی در جریان رشد کودک است. به این ترتیب، این «کودک انطباق یافته» است که می‌گوید «لطفاً، متشکرم» کارهای روزمره بی‌شمار و ریز و درشتی که ما آنها را درست به همان روشی انجام می‌دهیم که والدین یا دیگر افراد هم زندگی‌مان به ما گفته‌اند، همگی فعالیت‌های این حالت من هستند ( ، ترجمه تبریزی، ۱۳۸۸).
حداقل سه نوع نیاز قابل شناسی «کودک انطباق یافته غیرخوب» وجود دارد. این سه شخصیت احتمالی «کودک انطباق یافته» را می‌توان وسواسی^[۵۵]، افسرده^[۵۶] و اسکیزوفرنیک^[۵۷] نامید. جالب است اشاره کنیم زمانی که نوع «کودک انطباق یافته» یکی از همسران به آسانی قابل شناسایی است، معمولاً در کودک انطباق‌یافته، دیگری هم از همین نوع است. شاید رفتار یکی آشکارتر باشد. ممکن است آشفتگی یکی از آنها بیشتر از دیگری باشد، اما با وجود این، یک حالت من بسیار مشابه در هر دو وجود دارد به شکل ۱و۲و۱ مراجعه کنید ( ، ترجمه تبریزی، ۱۳۸۸)
همسر کودک انطباق یافته وسواسی
شکل ۱-۲
نمودار ۱-۲ و ۲-۲ و ۳-۲ (نمونه‌ای از یک نمودار کودک انطباق یافته وسواسی است اقتباس از ، ترجمه تبریزی، ۱۳۸۸).
همسر کودک انطباق یافته افسرده
شکل ۲-۲
همسر کودک انطباق یافته اسکیزوفرنیک
شکل ۳-۲
کارکردهای مثبت و منفی «کودک طبیعی»
«کودک طبیعی» برطبق خواسته‌های درونی خود رفتار می‌کند وتوجهی به محدودیت‌های والدین ندارد و احساسات خود را به راحتی نشان می‌دهد. این رفتار باعث می‌شود تا فرد ناراحتی‌های خود را بیان کند و در آینده دچار مشکلات جسمانی و روانی نشود «کودک طبیعی» در بزرگسالی می‌تواند قوانین بیهوده و رسوم کهنه را کنار گذارد و روش های جدیدی را ابداع نماید. اما این رفتارهای خودانگیخته ریسک‌پذیر هم هستند و پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی و آسیب‌زا هم می‌توانند داشته باشند. عدم رعایت آداب و رسوم می‌تواند شخص را مطرود سازد و عدم باعث پایمال شدن حقوق دیگران شود. بنابراین رفتارهای «کودک طبیعی» نیز دارای جنبه‌های مثبت و منفی می‌باشد (آرین، ۱۳۷۲؛ ساعتچی، ۱۳۷۴).
کارکردهای حالت خود «والد»: «والد کنترل‌کننده و مستبد» و «والدین مهربان و پرورش‌دهنده»
حالت خود «والد» شامل ضبط‌هایی که رفتارهای والدین و افراد مهم زندگی می‌باشد که در موقعیت‌های مشابه شخص آنها را به صورت تقلید و بدون تغییر تکرار می‌کند «والد کنترل کننده و مستند» در رفتار و کلمات خود دیگران را تحقیر و سرزنش می‌کند به آنها دستور می‌دهد خواستار برقراری نظم و انضباط می‌باشد اگر اشتباهی از دیگران ببیند آن را تنبیه می کند. وقتی فرد چنین رفتارهایی از خود نشان می‌دهد از محتویات «والد» خود به صورت «والد کنترل‌کننده و مستند» استفاده می کند در اوقاتی نیز ممکن است افراد اقوام به مراقبت و ابراز توجه به دیگران می‌کند از آنها دلجویی کرده و سعی می‌کنند نیازهایشان را برآورده سازند. رفتارهایی که نشان‌دهنده توجه و محبت هستند قسمت دیگری از کارکردهای «والد» هستند که با عنوان «والدمهربان و پرورش دهنده» مشخص می‌شود. افراد براساس محتویات «والد» خودکنش‌های «والد کنترل‌کننده» و «والد مهربان» را از خود نشان می‌دهند. و چگونگی ظهور این رفتارها بستگی به آموخته‌های قبلی و محتوای «والد» قرار دارد. البته ممکن است این محتوی توسط «بالغ» مورد بازنگری قرار گیرد و محتوای آن دچار تغییراتی شود (جونز و استوارت، ترجمه دادگستر، ۱۳۷۶).
بخش‌های مثبت و منفی «والد کنترل‌کننده و مستبد»:
کنش‌های ناشی از «والد کنترل کننده و مستبد» در جاهایی که نیاز به رهبری، نظم و کنترل وجود دارد بسیار مفید هستند و باعث می‌شود امورات به دقت و به درستی انجام گیرند حالت افراطی «والد کنترل کننده و مستند» قدرت انتقاد، تفکر و خلاقیت دیگران را محدود می‌سازد و به فرد اجازه می‌دهد به راحتی دیگران را تحقیر و سرزنش کند (ساعتچی، ۱۳۷۴).
بخش‌های مثبت و منفی «والد مهربان و پرورش‌دهنده»
«والد مهربان و پرورش‌دهنده» مثبت رفتارهای مراقبت و توجه خالص به دیگران را در خود دارد و به افراد در جهت رشد و رفع نیازها کمک می‌کند «والد مهربان و پرورش‌دهنده» منفی، توجه و مراقبت بیش از اندازه نسبت به دیگران دارد و فرصت رشد و حل مساله را از دیگران می‌گیرد و از طرفی خود را از دیگران بالاتر و برتر دانسته و با فرض عدم توانایی دیگری در برخورد با مسائل زندگی‌اش سعی می‌کند مشکلات او را حل نماید و به نوعی فرد را تحقیر کرده تحت سلطه نگهدارد (جیمز و ساروی، دادگستر، ۱۳۸۲).
هدف کلی تحلیل رفتار متقابل (TA)
هدف کلی کمک به افراد برای داشتن احساس خوب در مورد خودشان، چیز جدیدی نیست. صحبت کردن در مورد تحلیل رفتار متقابل آسان است. واژگان آن ساده هستند و بیماران در همان جلسۀ اول مصاحبه با مفاهیم آن آشنا می‌شوند، اما به همان اندازه که هر کدام از این عناصر می‌توانند مناسب باشند، در صورتی که خود آن روش به عنوان یک کل چیز جدیدی برای عرضه نداشته باشد، همه آنها بی‌ارزش خواهند بود. در اصل، تحلیل رفتار متقابل یک حد میانه بین سنت تحلیلی با تأکید بر مکانیسم‌های روانی، سایق‌ها، روابط انتقال و گرایش به تمرکز بر حل و فصل عمیق تعارضات بیمار و رویکردهای رفتار و ارتباط مدار است. تحلیل رفتار متقابل تاکید بر درک پیوندهای میان واقعیات درونی روانی فرد و تبادلات جاری او با دیگران – اغلب اعضای خانواده- را به رویکرد تحلیلی می‌افزاید ( ، ترجمه تبریزی، ۱۳۸۸).
هدف ما عمدتاً رفتار متقابل بالغ- بالغ است. این رفتار به وسیلۀ اهداف مثبت تقویت می‌شوند. و به واسطه‌ی فرایندی کارآمد عمل می‌کنند. به عنوان یک مربی و تعلیم‌دهنده، فهم محدوده‌ای وسیع از روابط متقابل و چگونگی آشکارشدن این روابط به ما کمک می‌کند تا تشخیص دهیم که چه اتفاقی می‌افتد و برای دیگران حق انتخاب قائلیم. برای مثال در روابط بالغ- بالغ محول کردن کاری به یکی از همکاران خود می‌تواند احساس بهتری را به وجود آورد (کلایتون، ۲۰۰۷).
آسیب‌شناسی روان
۱- آسیب‌شناسی ساختاری:
برن، خاطرنشان کرده است که گاهی اوقات شخص یک یا بیش از یکی از حالات نفسانی خود را مسدود می‌کند و از خود می‌راند. او این حالت را حذف یا بیرون راندن یا طرد می‌نامید. افرادی که والد را از خود بیرون می‌رانند بدون قواعد از پیش تعیین شده در مورد دنیا عمل می‌کنند. و در عوض آنها در هر وضعیت قواعد تازه‌ای برای خود ایجاد می‌کنند. اگر فرد بالغ را حذف کند، دریچه توانمندی رشد خود را برای واقعیت‌سنجی می‌بندد و به جای آن فقط گفتگوی درونی بین کودک و والد درون‌ را می‌شنود. کسی که کودک درون را حذف کند و از خود براند در را به روی محفوظات دوران کودکی خود می‌بندد. چنین فردی اغلب سرد، منطقی و خشک به نظر می‌رسد. اگر دوتا از سه حالت نفسانی حذف شوند آن حالت نفسانی که فعال است، دائمی یا حذف کننده نامیده می‌شود (جونز و استوارت، ۱۹۴۰، ترجمه دادگستر، ۱۳۷۶)
شخصی که دارای شخصیت «والد» ثابت، «کودک» ثابت یا «بالغ» ثابت است نسبت به وقایع اطراف خود و انگیزه‌ها همیشه به صورتی ثابت، یکنواخت و پیش‌بینی شده پاسخ می‌دهد و وضع روحی او همیشه ثابت است (هریس، ۱۹۷۳؛ ترجمه فصیح، ۱۳.۸۴).
اشخاصی هستند که مشکلی شبیه انسداد (طرد^[۵۸]) حالت نفسانی دارند لیکن با شدت کمتری به آنان به نحوی ثابت قدم یک حالت نفسانی را بر دو حالت دیگر ترجیح می‌دهند لیکن آنها را کاملاً مسدود نمی‌کنند (جیمز و جنگوارد، ترجمه قاسم زاده، ۱۳۸۴). مشکل ساختاری دیگر آلودگی^[۵۹] است که طی آن بخشی از حالت خود فرد وارد بخش دیگری شود. بالغ بخشی از حالت خود است که به احتمال زیاد به تصمیمات والد یا افسانه‌ها و خیالپردازی‌های کودک آلوده می‌شود (پروچسکا و نورکراس^[۶۰]، ۱۹۹۹، ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۳).
براساس نظریۀ برن، در درون هر فردی می‌توان محدودی از انرژی روانی وجود دارد و این میزان انرژی تنها برای نیرو بخشیدن به یکی از این حالات، در یک زمان کفایت می‌کند. به همین دلیل، در صورتی که حالت «من والد» انرژی را در اختیار گرفته و عمل کند، حالات «بالغ» و «کودک» خاموش هستند. ما می‌توانیم این موضوع را به شکل نمودار از طریق ترسیم دایره مربوط به حالت من فعال به صورت بزرگتر از دو دایره دیگر، به نمایش بگذاریم. در برخی از موارد، یکی از حالات من، تا اندازه‌ای نیرو می‌گیرد، گفته می‌شود حالت دیگر را «آلوده» یا «از کار انداخته» کرده است. این وضعیت در شکل ۲ نشان داده شده است ( ، ترجمه تبریزی، ۱۳۸۸)
«بالغ» به وسیله «کودک» آلوده شده است. «والد» انرژی را در اختیار دارد.
شکل ۴-۲
برن گاهی از لغت هذیان برای توضیع نوعی باور خاص که از آلودگی کودک سرچشمه می‌گیرد، استفاده می‌کرد. آلودگی دو طرفه زمانی اتفاق می‌افتد که شخص پیام‌های والدی را بازنواز می‌کند و با باورهای کودک درون آنها را تأیید می کند و هر دوی اینها با واقعیت اشتباه گرفته می‌شود (جونز و استوارت، ۱۹۴۰، ترجمه دادگستر، ۱۳۷۴).
۳- آسیب‌شناسی کارکردی:
در این نوع از آسیب‌شناسی فرد یک حالت من را با سرسختی و لجاجت حفظ می‌کند. یا بنا به هر موقعیت از سرعت از یک حالت من به حالت دیگر جابه جا می‌شود. بدین ترتیب بی‌مناسبت نیست که در مورد برخی از اشخاص از ناپایداری نیروگذاری روانی بدون وجود عیب و نقص در حد و مرزهای حالت من سخن بگوییم. نوع مکمل چنین افرادی نیز با حد و مرز «حالات من» سالم و نیروگذاری روانی کند وجود دارد. افرادی که در شروع یا خاتمه بخشیدن به بازی یا به تفکر بحث اخلاقی کند هستند، افراد ضعیف‌النفس، که دارای هویت قوی نیستند به آسانی از یک حالت من به حالت دیگر می‌لغزند. به عبارت دیگر دارای حد ومرز «حالت من» سست هستند (برن، ۱۹۶۱، ترجمه فصیح، ۱۳۷۳).
هدف از تحلیل رفتار مقابل دستیابی به کنترل اجتماعی است. بدین منظور که هر وقت فرد با اشخاصی سرو کار داشته باشد که آگاهانه یا ناآگاهانه سعی نمایند کودک یا والد او را فعال کنند بالغ او بتواند قدرت اجرایی شخصیت خویش را حفظ کند. این نه بدان معناست که در موقعیت‌های اجتماعی آنها بالغ فعال است یا باید باشد، بلکه به این معناست که این بالغ است که تصمیم می‌گیرد چه موقع کودک یا والد را آزاد بگذارد و چه موقع خود مجدداً قدرت اجرایی را در دست بگیرد (برن ۱۹۶۱؛ ترجمه فصیح، ۱۳۷۳).
تحلیل رفتار متقابل ابزاری قدرتمند برای نمایش و تجزیه و تحلیل الگوهای روابط متقابل است. از آنجا که اصل آن از مشاهده‌های درمانی زوج‌ها می‌آید، تحلیل روابط متقابل در رفع ناسازگاری‌های فردی و اجتماعی بسیار موثر است (دانی^[۶۱] بارنس^[۶۲]، ۲۰۰۴).
واحد آمیزش اجتماعی تبادل یا رفتار متقابل نام دارد. اگر دو یا چند نفر در برخوردی اجتماعی با هم روبرو شوند دیر یا زود یکی از آنها حرف می‌زند یا به گونه‌ای رفتار می‌کند که نشانه به رسمیت شناختن فرد یا افراد دیگر است که محرک تبادل نام دارد. آن‌گاه شخص دیگر، متقابلاً حرفی می‌زند یا به گونه‌ای رفتار می‌کند که به نحوی با این محرک ارتباط دارد و پاسخ نامیده می‌شود. تحلیل ساده تبادل ممکن است با این سر و کار داشته باشد که معلوم شود کدام حالت من سبب بروز محرک تبادل شده و کدام حالت من دادن پاسخ تبادل را به عهده گرفته است (برن، ۱۹۶۱؛ ترجمه فصیح، ۱۳۷۳)
انواع تبادل
سه نوع مبادله وجود دارد: مکمل^[۶۳]، متقاطع^[۶۴]و ساده یا پنهانی^[۶۵]. برای هر یک از آنها یک قانون ارتباطی مطابق با آن وجود دارد. یک مبادله مکمل (غیرمتقاطع یا موازی) مبادله‌ای است که در آن مسیرهای (جاده‌های ارتباطی) محرک و پاسخ موازی هستند به طوری که فقط دو حالت نفسانی دیگر می‌باشند (هر یک از طرف یک نفر). یک مبادله مکمل به خصوص می‌بایست دو معیار را اتخاذ کند: الف: پاسخ از همان حالت نفسانی می‌آید که محرک به طرفش می‌رود و (ب) پاسخ به طرف همان حالت نفسانی می‌رود که محرک از آن آغاز شده است. مبادلات مکمل ممکن است میان هر کدام از دو حالت نفسانی برقرار شود. اولین قانون ارتباط این است که تا زمانی که مسیرها موازی باشند ارتباط می‌تواند به طور نامحدودی ادامه یابد (وولمز و براون و هیوج، ترجمه عظیمی ۱۳۸۴).
نمودارهای ۵-۲ و ۶-۲، نمودار مبادلات مکمل است اقتباس از اوولمز و براون و هیوج، ترجمه عظیمی، ۱۳۸۴).
نمودار ۵-۲ مبادلات مکمل
نمودار ۶-۲ مبادلات مکمل
یک مبادله متقاطع هنگامی رخ می‌دهد که خطوط ارتباطی موازی نیستند و معیارهای بالا را رعایت نمی‌کنند. دومین قانون ارتباط این است که وقتی ارتباط موازی نباشد یک فاصله (بعضی مواقع فقط یک فاصله مختصر و موقتی) در ارتباط ایجاد می‌شود و احتمالاً شرایط متفاوتی به دنبال آن می‌آید. بعضی موارد یک مبادلۀ متقاطع (و قطع ارتباط) ایجاد می‌شود و حتی اگر چه به نظر می‌رسد که هر دو شرایط لازم برای یک مبادله موازی وجود دارد. برای روشن کردن این موضوع، لازم است حالات نفسانی «والد» و «کودک» را به اجزاء توصیفی خودشان تقسیم نماییم. این امر نشان می‌دهد که آنها طوری عمل می‌کنند که به نظر می‌رسد دو حالت نفسانی جد از هم هستند و به این ترتیب نیازمندیهای لازم برای یک مبادله متقاطع را فراهم می‌کنند (وولمز و براون و هیوج، ترجمه عظیمی، ۱۳۸۴).

۱۸۷۳؛ تاسیس اولین انجمن شرکت‎های تبلیغاتی در نیویورک
۱۸۸۶؛ معرفی شعار تبلیغات مستمر ضامن موفقیت شما توسط شرکت ان. دبلیو. آیر که گام مهمی در ارتقای تبلیغات داشت
۱۸۸۷؛ شکل گیری انجمن ناشران تبلیغات آمریکا
۱۸۹۱؛ تاسیس شرکت تبلیغاتی جورج و باتن
۱۸۹۹؛ شکل گیری انجمن ملی موسسات تبلیغاتی امریکا
عصر نوین تبلیغات از ۱۸۴۳ در فیلادلفیا، هنگامی که مرد جوانی به نام ولنی پالمر نخستین موسسه تبلیغاتی را گشود، آغاز شد. این بنگاه در مقایسه با استاندارد‎های امروزی بسیار ابتدایی بود و فقط واسطه‎ی مشتری و ناشر برای درج آگهی در روزنامه‎ها بود. نخستین آگهی تبلیغاتی، پیامی درباره آپارتمان‎هایی در لانگ اسلند بود که در اواخر ۱۹۲۲ از رادیو پخش شد. آگهی‎های تلویزیونی، کار خود را به گونه جدی بعد از پایان جنگ جهانی دوم آغاز کردند. (فطوره‎چی، ۱۳۸۸)

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در تقسیم‎بندی دیگر به طور خلاصه می‎توان تاریخ تبلیغات را به سه برهه طولانی تقسم کرد:
دوران ما قبل بازاریابی^[۴]
از زمان آغاز مبادله کالا بین افراد از دوران ماقبل تاریخ تا اواسط قرن هیجدهم، خریداران و فروشندگان به شکل بسیار ابتدایی با هم ارتباط برقرار می‎کردند. در اغلب این دوران رسانه‎هایی نظیر لوح‎های ساخته‎شده از خاک رس، جارچی‎های شهر،علایم موجود در اماکن عمومی و قهوه خانه‎ها، بهترین وسایل برای ایجاد ارتباط جهت کالا‎ها یا خدمات بودند. در اواخر این دوران بود که صنعت چاپ، آن هم در ابتدایی ترین شکل آن پا به عرصه وجود گذاشت.
دوران ارتباطات انبوه^[۵]
از سال ۱۷۰۰ تا دهه‎های اول قرن بیستم، تبلیغ کنندگان به سختی می‎توانستند به بخش‎های بزرگی از بازار دست یابند که این کار نخست با بهره گرفتن از مطبوعات سریعتر و سپس با بهره گرفتن از رسانه‎های صوتی و تصویری میسر می‎شد.
دوران پژوهش^[۶]
در خلال ۵۰ سال گذشته، کارشناسان تبلیغ به شکل نظام مند تکنیک‎های شناسایی و رسیدن به مخاطب را با بهره گرفتن از پیام‎هایی که به طور خاص برایش تنظیم شده‎است، بهبود بخشیده و مورد استفاده قرار داده‎اند. تکنولوژی جدید ارتباطی، رسیدن به فضای بهینه تبلیغاتی را آسان تر کرده است. امروزه بهترین رخداد در تبلیغات قرن اخیر، ایجاد حس مسولیت پذیری در میان کارشناسان تبلیغات است که بسیاری از فعالیت‎های تبلیغات که در یک قرن پیش مرسوم بود را نفی می‎کنند. کارشناسان تبلیغات امروزه به شدت در زیر ذره بین جامعه قرار داشته و دریافته‎اند که کلید موفقیت در تبلیغات، جلب اعتماد مردم است (Russell, 1999).
۲-۲-۲-۱- تاریخچه شکل گیری تبلیغات در ایران
سابقه تبلیغات در ایران به عهد قاجار بر می‎گردد. در عهد قاجار، آگهی حداقل سه نام داشته است؛ ابتدا اعلام نامه، سپس اشتهار نامه که مورد قبول عام قرار نگرفت و نهایتا اعلان که به دنبال تشکیل فرهنگستان ایران در سال ۱۳۱۴، واژه آگاهی جایگزین اعلام شد. اما به دلیل استفاده کلمه آگاهی در تامینات اداره کل شهربانی، به کلیه وزارتخانه‎ها دستور داده‎شده از استعمال کلمه آگاهی به جای اعلان خودداری نمایند. نهایتا به دستور نخست وزیر وقت، آگهی به جای آگاهی تعیین گردید. نخستین آگهی که در مطبوعات عهد ناصری درج شد، به سفارش یک تاجر فرنگی به نام «موسیو روجیاری» است که در شماره ششم وقایع اتفاقیه مندرج است. اولین قیمت‎گذار آگهی در ایران دیوان اعلی بوده است. ضمن آن که در سال ۱۳۱۶، اولین شرکت تبلیغاتی ایران با عنوان کانون آگهی زیبا راه‎اندازی شد و تا سال ۱۳۸۲، این تعداد فقط در تهران متجاوز از ۸۶۰ شرکت تبلیغاتی بوده است. (محمدیان، ۱۳۸۸)
۲-۲-۳- برنامه تبلیغاتی
برای تهیه یک برنامه تبلیغاتی، مدیریت بازاریابی معمولا باید در مورد پنج مورد مهم تصمیم بگیرد. الگوی معروفی که مورد استفاده قرار می‎گیرد، M5 می‎باشد که متشکل از ۵ کلمه است که اولین حرف انگلیسی آن‎ها، حرف M می‎باشد. این ۵ مورد یا به بیان بهتر ۵ مرحله عبارتند از هدف^[۷]، پول^[۸]، پیام^[۹]، رسانه^[۱۰] و ارزیابی^[۱۱] تبلیغ. در شکل زیر می‎توانید الگوی M5 را مشاهده کنید. (محمدیان، ۱۳۸۸)
شکل ۲-۳ الگوی M5: پنج تصمیم اساسی در تبلیغ (محمدیان، ۱۳۸۸)
اکنون به توضیح مختصری از گام‎های اصلی فرایند ساخت تبلیغ می‎پردازیم.
۲-۲-۳-۱- اهداف تبلیغ
تعیین هدف تبلیغ و یا رسالت آن، اولین گام در ساخت یک برنامه تبلیغاتی می‎باشد. در این مرحله، باید مشخص شود که بنگاه در پی دستیابی به چه چیزی است. (محمدیان، ۱۳۸۸)
هر محصولی با توجه به چرخه عمر خود، نیازمند اهداف تبلیغاتی متفاوتی است. این اهداف را به شرح زیر می‎باشند.
الف) اهداف اطلاع‎رسانی
این اهداف برای ایجاد تقاضای اولیه در مراحل اولیه عمر کالا و خدمات جهت معرفی و اطلاع‎رسانی به کار می‎روند به منظور:
آگاه کردن مشتری از محصول جدید
پیشنهاد استفاده جدید از محصول
آگاه کردن بازار از تغییر قیمت (موارد استفاده جدید یک کالا)
آگاه کردن مشتری از قیمت‎های جدید محصول
آگاهی به مشتری درباره طرز کار محصول
توصیف و تشریح خدمات موجود برای محصول
تصحیح برداشت‎های غلط مشتریان
کاهش ترس و اضطراب مشتریان
ایجاد تصویر مناسب برای شرکت
ب) اهداف ترغیبی (ترجیحی)
به تدریج با افزایش رقابت برای ایجاد تقاضای انتخابی از اهداف ترغیبی ذیل استفاده می‎کنیم.
ایجاد ترجیحات نسبت به محصولات و خدمات شرکت در نزد مشتریان
تشویق و ترغیب مشتری برای خرید محصولات شرکت به جای رقبا
تغییر و تصحیح ادراک مشتری نسبت به ویژگی‎های محصول
تشویق مشتری برای اتخاذ تصمیمات فوری در خرید محصول
تشویق مشتری برای برقراری تماس تلفنی با بخش فروش و بازاریابی شرکت
ج) اهداف یادآوری
وقتی محصول مراحل بلوغ خود را طی می‎کند به منظور فکر کردن مداوم مصرف‎کنندگان به آن کالا و خدمات به کار می‎رود به منظور:
یادآوری کردن به مشتری نسبت به این که ممکن است محصول و خدمات در آینده مورد نیاز باشد
یادآوری کردن به مشتری نسبت به این که محصولات و خدمات را باید از کجا خریداری کند
یادآوری کردن محصول در ذهن مشتری در زمانی که محصول خارج از فصل استفاده باشد
حفظ و نگهداری جایگاه محصول در ذهن مشتری. (کاتلر و آرمسترانگ، ۲۰۰۰)