۱ – حداقل سن ۱۸ سال تمام.

۲- ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

۳- قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی با وسیله نقلیه مربوط.

ذ: شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهینامه رانندگی ویژه وسایل نقلیه سنگین عمرانی و کشاورزی:

۱ – حداقل سن ۲۳ سال تمام.

۲- ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

۳- قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

در ایران سالها دو نوع گواهینامه وجود داشت. گواهینامه پایه دو که مخصوص رانندگی با خودروهای با ظرفیت حداکثر ۳۵۰۰ کیلوگرم بود ( مثل خودروهای سواری، مینی بوس، وانت بار) و گواهینامه پایه یک که مخصوص رانندگی با خودروهای بالای ظرفیت ۳۵۰۰ کیلوگرم ( مثل کامیون، اتوبوس و تریلر) بود. مدت اعتبار این گواهینامه ها در ابتدا ۱۰ سال بود که بعداً به ۵ سال کاهش یافت. در حال حاضر گواهینامه پایه یک به همان صورت اول باقی مانده و گواهینامه پایه دو سابق به قوت اعتباری خود باقی مانده اما برای متقاضیان جدید صادر نمی شود و به جای آن دو نوع گواهینامه به نامهای ب ۱ و ب ۲ تعریف شده است.^[۴۳]

تغییرات جدید گواهینامه رانندگی:

تغییرات در قوانین راهنمایی و رانندگی کشور به گواهینامه رانندگی هم رسیده است. بر اساس اعلام پلیس راهور ناجا، افزایش کیفیت آموزش و مهارت رانندگی و رفاه مردم مهم ترین عواملی بوده که در گواهینامه های جدید مدنظر قرار گرفته است.

بر این اساس گواهینامه های خودرو به سه گروه، پایه سه، پایه دو و پایه یک تقسیم شده و علاوه بر آن ها گواهینامه موتورسیکلت و گواهینامه های ویژه برای وسایل صنعتی، کشاورزی و کارگاهی صادر می شود.

هم اکنون آزمون نهایی آموزشگاه های رانندگی برای صدور گواهینامه از سوی افسران بازنشسته نیروی انتظامی انجام می شود که در آیین نامه جدید این آزمون نهایی زیر نظر افسران کادر شاغل در پلیس راهور انجام می شود، چرا که گلایه هایی از سوی شهروندان در این خصوص وجود داشت که برخی افراد فاقد صلاحیت، گواهینامه رانندگی می گیرند که ‌به این ترتیب، مهارت رانندگی اصل اول در دریافت گواهینامه خواهد بود.

شرایط دریافت گواهینامه پایه سه که برای حداکثر مجموع وزن و ظرفیت بار ۳٫۵ تن یا حمل حداکثر ۹ سرنشین با راننده به جز وسایط نقلیه عمومی است، داشتن ۱۸ سال تمام، ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی، طی کردن دوره های آموزش نظری و عملی و قبولی در آزمون آیین نامه و عملی شهر با وسایط نقلیه مربوط است.

درباره گواهینامه پایه دو نیز افرادی که دو سال از دریافت گواهینامه پایه سه آن ها گذشته باشد، می‌توانند گواهینامه پایه دو دریافت کنند که بر این اساس حداکثر مجموع وزن و ظرفیت بار قابل حمل با این نوع گواهینامه شش تن یا حداکثر ۲۶ نفر سرنشین با راننده و وسایط نقلیه عمومی است.

داشتن ۲۳ سال، ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی طی کردن دوره های نظری و عملی و قبولی در آزمون آیین نامه و عملی شهر با وسایط نقلیه مربوط از جمله شرایط دریافتی این گواهینامه است.

افرادی که دو سال از اخذ گواهینامه پایه دو آن ها گذشته باشد، می‌توانند گواهینامه پایه یک بگیرند، بر این اساس داشتن ۲۵ سال سن برای دریافت این گواهینامه و طی دوره های نظری و عملی مربوط و قبولی در آزمون به اضافه ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی برای دریافت این گواهینامه الزامی است که بر این اساس دارندگان این گواهینامه می‌توانند مجموع وزن و ظرفیت بار بیش از شش تن یا حمل بیش از شش سرنشین را انجام دهند.

هم اکنون اعتبار گواهینامه های رانندگی پنج سال است که بر اساس آیین نامه جدید، هم برای خودرو و هم موتورسیکلت برای افراد تا ۶۵ سال، گواهینامه با اعتبار ۱۰ سال، بین ۶۵ تا۷۰ سال با اعتبار پنج سال و بالای ۷۰ سال با اعتبار دو سال صادر می شود. دارندگان گواهینامه پایه سه، سال اول اجازه تردد در شب و جاده های برون شهری را ندارند.^[۴۴]

گفتار چهارم : کارت پایان خدمت (معافیت از خدمت وظیفه)

طبق ماده ۱ قانون نظام وظیفه عمومی دفاع از استقلال و تمامیت ارضی نظام جمهوری اسلامی و جان و مال و ناموس مردم وظیفه دینی و ملی هر فرد ایرانی است و در اجرای این وظیفه کلیه اتباع ذکور دولت جمهوری اسلامی ایران مکلف به انجام خدمت وظیفه عمومی برابر مقررات این قانون می‌باشند و هیچ فرد مشمول خدمت وظیفه عمومی را جزء در موارد مصرح در این قانون نمی توان از خدمت معاف کرد و طبق ماده ۲ قانون نظام وظیفه « هر فرد ذکور ایرانی در ماهی که طی آن به سن ۱۸ سال تمام می‌رسد مشمول مقررات خدمت وظیفه عمومی است».

قانون تعریفی از کارت پایان خدمت بیان نداشته ولی می توان گفت که کارت پایان خدمت سندی است که از طریق یگان‌های نیروهای مسلح برای مشمولینی که از نظر پزشکی سالم بوده و در آن یگان خدمت خود را انجام داده‌اند درخواست و از طریق سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی صادر و به آن ها تحویل می‌گردد و همچنین طبق قانون برای واجد شرایط قانونی کارت معافیت صادر می‌گردد که معافیت به سه دسته معافیت تحصیلی و معافیت پزشکی و کفالت تقسیم می شود .

به منظور یکنواخت شدن کلیه کارت‌های معافیت و پایان خدمت و افزایش ضریب ایمنی ‌کارت‌ها و همچنین امکان ایجاد هر گونه تغییرات بعدی در اطلاعات موجود در ‌کارت‌ها توسط سازمان وظیفه عمومی ناجا و تسهیل در استعلامات پایان خدمت و معافیت ها ( مثل گذرنامه و گواهینامه، امور استخدامی) کلیه کارت‌های پایان خدمت و کارت‌های معافیت به صورت هوشمند صادر و کلیه کارت‌های قدیمی به صورت کارت هوشمند تعویض می‌شوند.

طبق ماده ۱۰ قانون نظام وظیفه عمومی موارد ارائه کارت پایان خدمت به شرح ذیل می‌باشد :

الف) شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه

ب) دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و …

ج) کاندیدا شدن جهت انتخابات مجلس شورای اسلامی و سایر شوراها و …

د) تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دوره های تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه

ه) صدور پروانه کسب و اجازه اشتغال و عضویت در شرکت‌های تعاونی

و) ثبت هر گونه نقل و انتقال غیر قهری اموال به طور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی

ز) دریافت مستمری از سازمان‌های دولتی و وابسته و نهادهای قانونی

ح) استخدام به هر صورت ( رسمی ، پیمانی و روزمزد و خرید خدمت) در وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی و شرکت‌های دولتی

گفتار پنجم : گذرنامه و کارت مربوط به هویت اتباع بیگانه

گذرنامه یا پاسپورت یکی از مدارک شناسایی رسمی است که از سوی ‌دولت‌های‌ ملی برای شهروندانشان صادر می‌گردد. با این مدارک دولت مربوطه از دیگر دولت‌ها اجازه می‌خواهد تا به شهروندان مربوطه اجازه

گذر یا ورود به خاک آن کشورها را بدهند. به اجازه ای که ‌به این منظور از دیگر دولت‌ها گرفته می شود روادید گفته می شود.