۲-۳-۱۱) مولفه های فساد اداری- مالی در پژوهش حاضر
۲-۳-۱۱-۱)سلامت نظام استخدامی
یکی از عوامل مهم که بر نحوه عکس العمل سایرین نسبت به موارد فساد مالی موثر است سلامت نظام استخدامی می باشد.عدم توجه به سلامت نظام استخدامی به مسئولین هراداره در هنگام استخدام وارتقاءکارمندان اجازه می دهدمعیارهای شایستگی وعدالت استخدامی را زیرپاگذارده وباتوجه به مصالح شخصی وروابط وپارتی بازی، افراد را به امور مختلف بگمارند.وجود چنین روابطی همراه با احساس دینی که یک کارمند نسبت به مسئولین در استخدام وارتقاءخود احساس می کند ،سبب ایجاد گروه های غیر رسمی وباند در درون ادارات می شود.اعضای یک گروه غیررسمی به حفظ منافع یکدیگر تلاش می کنندودر صورت مشاهده تخلف یکدیگر را لو نمی دهند.در واقع عدم توجه به سلامت نظام استخدامی از طریق تسهیل شرایط ایجاد گروه های غیر رسمی ومتعاقبا شبکه غیر رسمی برانجام فساد مالی اثرگذاشته واز سوی دیگر خطر کشف ومجازات مرتکبین را کاهش می دهدو بدین ترتیب سبب افزایش تمایل کارمندان به ارتکاب فساد مالی می گردد.
فرهادی نژاد (۱۳۸۰) اظهارمی دارد: عدم توجه به سلامت استخدامی که به معنای اعمال تبعیض و عدم توجه به معیارهای شایستگی در انتخاب ، انتصاب و ارتقای کارکنان است محیط سازمان ها را برای رشد فساد آماد ه می کند زیرا این امر به ایجاد شبکه های غیر رسمی در سازمان کمک می کند و از طریق کاستن از هزینه های مبادرت به فساد اداری، عرضه فساد را افزایش می دهد . استقرار نظام متمرکز گزینش و شفافیت در فرایند و نتایج انتخاب و نیز برقرار مکانیزم های منطقی و روشن در انتصاب ها و ارتقاهای درون سازمانی می تواند فساد مالی و تبعات آن را محدود تر سازد. (فرهادی نژاد ،۱۳۸۰،۲۹۷)

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به نظر حبیبی(۱۳۷۵)فساد استخدامی (اعمال تعیض و توجه به منافع شخصی در امر استخدام و ارتقاء افراد ) محیط ادارات دولتی را برای رشد فسادمالی آماده می کند . به طور کلی فساد استخدامی به ایجاد باندها و شبکه های غیر رسمی در داخل ادارات کمک می کند و به علاوه وجود تبعیض و حق کشی در ارتقاء کارمندان سبب دلسردی و بی تفاوتی کارمندان سخت کوش می شود و به طور غیر مستقیم نیزبر فساد مالی موثراست.یکی از راههائی که دولتها برای جلوگیری از فساد در استخدامهای دولتی بکار می گیرند برگزاری آزمونهای متمرکز و اتخاذ تصمیمات استخدامی برای کلیه دستگاه های دولتی در یک اداره مستقل و متمرکز می باشد. به این ترتبیب امکان اعمال نفوذ شخصی به مراتب کمتر است .
۲-۳-۱۱-۲) فساد و نظام حقوق و دستمزد
یکی از مهمترین وظایف مدیران منابع انسانی طراحی و اجرای سیستم‌های جبران خدمات نیروی انسانی می‌باشد. این سیستم‌های برای اهداف بسیاری طراحی می‌گردند و هدف اولیه آنان ارائه جبران خدمات عادلانه و مناسب به نیروی انسانی سازمان است. جبران خدمات بایستی مرتبط با انجام وظایف سازمانی نیروی انسانی باشد، چرا که اساساً این یک مبادله نسبی بشمار می‌آید. نیروی انسانی زحمات خود را با پاداش‌های مالی و غیر‌مالی معاوضه می‌نمایند. علاوه بر این، برنامه‌ریزی در خصوص جبران خدمات نیروی انسانی باید به صورتی باشد که عدالت را به همه کارکنان ارائه داده و در عین حال به سازمان اجازه دهد که در بازار به طور رقابتی بماند.(حاجی‌کریمی، ۱۳۷۹، ۳۳۰)
درباره سیستم‌های جبران خدمات باید اشاره داشت که این اصطلاح در بعضی جاها مترادف با حقوق و دستمزد و در مواردی فراتر از آن در نظر گرفته شده‌است، اما به‌طور کلی می‌توان گفت: جبران خدمات به کلیه دریافت‌های کارکنان اعم از دریافت‌های بیرونی مانند حقوق و مزایا … و تمام دریافتهای دیگر که در طبیعت شغل می‌باشد مانند شناسائی و مطرح‌شدن، ترفیع، فراهم‌کردن فرصتهای پیشرفت، شغل غنی و پر‌محتوا و شرایط کاری مطلوب و همچنین فرهنگ سازمانی مناسب گفته می‌شود.
پس در تعریف باید گفت، جبران خدمات به هر نوع دریافت و ارزشی اطلاق می‌گردد که سازمان در قبال انجام کار افراد برای سازمان، پرداخت یا ایجاد می‌کند. (زارعی متین، ۱۳۷۹، ۱۷۸)
یکی از وظایف مهم مدیران منابع انسانی طراحی و ترمیم حقوق کارمندان است. نخستین هدف این نظام که برای مقاصد متعددی طراحی می‌شوند تأمین درآمد منصفانه و متعادل برای همه کارمندان است، علاوه براین نظام حقوق و دستمزد باید ضمن تأمین برابری بین کارمندان قابلیت رقابت سازمان را در بازار کار تأمین کند. این عامل مهم است به ویژه دانستن این واقعیت که بسیاری از سازمان‌ها حدود ۵۰ درصد یا بیشتر از مخارج‌شان به ترمیم حقوق کارکنان مربوط می‌شود. واکنش بیشتر افراد در مقابل اصطلاح ترمیم حقوق به نظام پاداش پولی سازمان بر‌می‌گردد. طبق این برداشت ترمیم تنها مدیریت برنامه‌های مربو ط دستمزد و حقوق است. در حالی که در نگرش کلی ترمیم اصطلاحی با شمول همه‌جانبه‌تری است که پاداش درونی و بیرونی هر دو را در بر می‌گیرد. ترمیم حقوق بیرونی یا خارجی عواملی را در بر می‌گیرد که مبنای پولی دارند، پرداخت ها و کمک‌های نقدی مثال بارزی از نمونه‌های آن است. پاداش‌های درونی یا ذاتی به آن دسته از عوامل ترمیمی باز می‌گردد که کمتر ملموس‌اند، تشخیص و قدرشناسی از خوب انجام یافتن کاری، زمان مناسب برای ارتقا، نمونه‌هایی از این نوع ترمیم است.(سینجر، ۱۳۷۸، ۳۹۷)
برای آنکه سازمان‌ها در جذب و نگهداری کارکنان پیوسته در شرایط مناسب رقابتی باقی بمانند بایستی به طور مداوم بر نرخ دستمزدهای موجود در حوزه جغرافیایی و در زمینه‌های شغلی خاص خود نظارت داشته‌باشند.
باید در نظر ‌داشت که سیستم‌های حقوق و دستمزد عاملی مهم و تعیین‌کننده در رفتارهای اقتصادی، اجتماعی و کاری کارکنان محسوب می‌گردد. این سیستم‌ها می‌تواند بر تصمیمات کارکنان در درخواست یا تقاضای یک شغل، ادامه همکاری، بهره بیشتر کار یا تقبل آموزش بیشتر برای یک شغل پردرآمدتر تأثیر بگذارد. اگر پرداخت به صورت غیر‌عادلانه ای اعمال شود ممکن است باعث شود کارکنان تلاش خود را کاهش داده و به دنبال کار دیگری باشند و یا باعث سوء‌رفتارهای اداری گردد چرا که انگیزه کافی ناشی از حقوق و دستمزد عادلانه کاهش یافته است.(سید‌جوادین،۱۳۸۱، ۳۵۰)
در طراحی هر سیستم حقوق و دستمزد باید به نیازهای کارکنان بعنوان یکی از مهمترین عناصر در طراحی نظام اثربخش برای ترمیم حقوق و پاسخگویی به نیازهای کارکنان توجه کرد. اگر رضایت از حقوق پرداختی کم باشد، نتیجه آن کاهش رضایت شغلی است.(سینجر، ۱۳۷۸، ۴۰۸)
سالهاست که ناظران و محققان دریافته‌اند که میزان حقوق و مزایای کارکنان دولت در حجم فساد مهم است. برای مثال، اسرلایندبک^[۶۲] معتقد‌است که کم‌بودن میزان فساد در سوئد، تا حدودی به این دلیل است که در اوایل قرن گذشته حقوق مدیران و مسؤولان بلند پایه ۱۲ تا ۱۵ برابر میانگین حقوق کارگران صنعتی بود.
در سال‌های اخیر کشورهایی مانند آرژانتین و پرو تلاش کرده‌اند که فساد را به ویژه در حوزه‌های حساس مانند اداره‌های گمرکی و مالیاتی با افزایش حقوق کارمندان، کاهش دهند. علاوه بر این دولت در این کشورها تفاوت دستمزدها را حفظ کرد تا بتواند همچنان بهترین تواناترین و درست‌کارترین کارمندان را جذب کند.
کشور سنگاپور در سال‌های اخیر کوشیده‌است که با بهره گرفتن از سیاست افزایش دستمزد انگیزه مسؤولان دولتی را در ارتکاب اعمال فاسد کاهش‌دهد. بر اساس گزارش‌های موجود حقوق وزیران و مسؤولان بلند پایه دولتی در این کشور در سطح بیشترین حقوق و مزایا در جهان است.
در ادبیات اقتصاد نظری این تفکر وجود دارد که بالا‌بودن سطح دستمزدها موجب کاهش کارهای غیرقانونی و فساد است، ‌اما این امکان نیز وجود‌دارد که به درخواست رشوه بیشتر از سوی افراد فاسد منجر شود، زیرا بالا بودن دستمزدها هزینه فرصت از دست دادن شغل را افزایش می‌دهد ولی نمی‌تواند حرص و طمع بعضی از مسؤولان را از بین ببرد. بنابراین اگرچه تعداد کارهای خلاف قانون کاهش می‌یابد، اما میزان مبالغ پرداختی لزوماً کمتر نمی‌شود.(تانزی، ۱۹۹۸، ۱۶)
یکی از دلایل فساد اداری وجود فقر و معیارهای پائین و غیر‌عادلانه پرداخت در ادارات می‌باشد. خصوصاً در جهان سوم، به عنوان مثال معیارهای پرداخت در سراسر آفریقا از همان زمان مستعمراتی، پایین بوده است و در مقایسه با تورم افزایش چندان نیافته‌است. به طوریکه حقوق‌های پرداختی به کارکنان در ازای انجام خدمات دولتی برای۲۰ سال گذشته مناسب بوده و در حال حاضر جوابگوی مخارج یک کارمند دولتی نیست و این موضوع در اغلب کشورهای جهان سومی صادق است. دستمزدی که پرداخت می‌شود اکثراً قادر به تأمین هزینه‌های زندگی یک کارمند متوسط دولت از نظر تغذیه، مسکن، پوشاک و … نبوده از این رو موجباتی را فراهم می‌آورد تا کارکنان دولت بخاطر ادامه حیات دست به اعمالی بزنند که عمدتاً می‌تواند مصداق فساد باشد. (گولد^[۶۳]، ۲۰۰۰، ۳۴)
به اذعان بسیاری از صاحبنظران دستمزدهای پایین در ساختار اداری کشورهای جهان سوم خود یکی از عوامل بروز و گسترش فساد در این کشور‌ها می‌باشد، پایین بودن دریافت‌های کارکنان دولت در جهان سوم وضعیتی را به وجود می‌آورد که در بهترین حالت کارمندان، بخش دولتی را به عنوان سکویی برای پرتاب به فعالیت‌های آینده خود در بخش خصوصی تلقی می‌کنند. دریافت حقوق کم و مقایسه شایستگی‌های خود با افراد خارج از سیستم دیوانسالاری از عوامل مهم فساد و تن دادن کارمندان سالم به فساد در کشور‌های توسعه‌نیافته می‌باشد.
کارمندان دولت اگر احساس کنند که حقوق و موقعیت اجتماعیشان نسبت به شایستگی‌ها و صلاحیت‌هایشان کمتر است به گرفتن رشوه تمایل پیدا می‌کنند، بویژه آنکه کارکنان بخش خصوصی به نسبت بخش دولتی حقوق بیشتری دریافت می‌کنند.(دلاپورتا،۱۳۷۵، ۱۹)
مجله کوکمین ایلبو در شماره ۲۵ سپتامبر ۱۹۸۹ خود را از تفاوت چشمگیر حقوق کارمندان بخش دولتی و خصوصی می‌گوید تحقیقات نشان میدهد با فقدان حقوق خوب و حیثیت اجتماعی تنها انگیزه اصلی برای رفتن به سراغ شغلهای دولتی، انگیزه امنیت شغلی است. شغل دولتی به جای آنکه شغلی جذاب و یکپارچه باشد و بهترینها و با استعداد‌ترینها را جذب کند در جایگاه گزینه‌ای ثانوی برای مخاطره‌گریزان یا بستری برای کسب تجربه به منظور دست یافتن به شغل‌های بخش خصوصی قرار می‌گیرد. مطالعات صورت‌گرفته نشان می‌دهد که در کشور‌های جهان سوم هرگاه اصلاحاتی در سیستم اداری و نظام حقوق دستمزد صورت گرفته مقداری از میزان فساد رایج در سطوح پایین اداره کاسته شده‌است. لذا پیگیری متناسب کردن دستمزدها رابطه مستقیم با کاهش فساد داشته است. به عنوان مثال در دهه ۱۹۸۰ دولت غنا از یک روش بسته داخلی استفاده کرد تا بتواند امور مالیاتی و گمرکی را اصلاح کند پیش از آنکه در این کشور اصلاحاتی به عمل آید، درآمدهای مالیاتی ۵/۴% تولید ناخالص داخل بود و در کنار آن فساد مالی، قاچاق و موارد خلاف رواج داشت. حقوق کارکنان در سطوح پایینی قرارداشت و مسئولیت پذیری افراد اندک بود، در همین حال دولت غنا اقدام به انجام اصلاحات اداری نمود. پس از برقراری روند اصلاحات کارکنان فاسد اخراج یا بازنشسته شدند، دستمزد و شرایط کار و حقوق کارکنان افزایش یافت و درکنار آن با بهره گرفتن از روش‌های انگیزش و تشویقی به افراد مجموعه‌های کارآمد پاداش مناسب داده‌شد. سپس در مرحله بعدی منابع درآمد دولت مشخص و تعیین‌شده و پاداشی به میزان ۵/۳% از درآمد های مالیاتی و ۵/۲% از درآمدهای گمرکی به نظام نوین درآمد ملی تعلق گرفت. در سالهای ۱۹۸۴ و ۱۹۸۸ مجموع درآمدهای مالیاتی و گمرکی از ۶/۶% به ۳/۱۲% محصول ناخالص داخلی افزایش یافت، اصلاحات به عمل آمده در این کشور بیانگر اهمیت تلفیق روش مطلوب پرداخت وروش‌های صحیح انگیزش را برای کارایی بیشتر نشان می‌دهد. البته دولت غنا در انجام اصلاحات با مشکلات فراوان مواجه‌شد. برخی از کارمندان دولت نسبت به مزایای ویژه‌ای که در اختیار ماموران و کارکنان مالیاتی قرارگرفته بود اعتراض داشتند و وزارت دارایی نیز از کاهش اختیارات خود ابراز نارضایتی می‌کرد. در هر حال برنامه اصلاحات بدون حمایت همه‌جانبه مقام بلند‌پایه به هیچ عنوان قابل اجرا نبود. (رهبر و دیگران،۱۳۸۱، ۳۱۹-۳۱۷)
از جمله عوارض دیگر دستمزدهای پایین کارکنان دولت جذب و استخدام نیروهای ضعیف و ناکارامد در نظام اداری است. این نیروها خودبه خود نوعی چرخه فساد موجود را کاملتر نموده و فساد پنهان را تقویت می کند، این نیرو ها با سطح حقوق پایین و ناکارآمدی خود زمینه‌های فساد در ساختار دولت را فراهم می‌آورند.
ریجگهم و ودر^[۶۴] در سال ۱۹۷۷ بررسی کرده‌اند که سطح حقوق در بخش دولتی تا چه میزان با فساد اداری ارتباط دارد. بحث اصلی آنها این است که پایین بودن حقوق و دستمزد مقام‌های دولتی را مجبور می‌کند که درآمدهای خود را با گرفتن رشوه کامل کنند. در یک نمونه آماری متشکل از ۲۸ کشور، آنها بدین نتیجه رسیدند که کمی حقوق و دستمزد در بخش دولتی نسبت به بخش خصوصی دارای تاثیر فوق العاده منفی بر سطح فساد است. (رهبر و دیگران، ۱۳۸۱، ۵۸-۵۵)
در نهایت اینکه دستمزد اندک و ناکافی، احساس بی‌عدالتی، حرص، طمع، زیاده‌طلبی، تعهد به خانواده، فراهم‌بودن فرصت‌ها به دلایل گوناگون ـ همچون شفاف نبودن قوانین و مقررات و قابلیت تفسیر‌پذیری آنها - قدرت و اختیار نامحدود مقامات، حاکم بودن روابط به جای ضوابط و نیز برخی از عوامل فرهنگی از جمله عوامل موثر برای ارتکاب تخلف و فساد محسوب می‌شوند.
به اذعان بسیاری از صاحبنظران یکی از مهمترین عوامل موجب فساد در یک جامعه فقر است. این فقر یا فقر مادی (ناتوانی در تامین نیازهای اولیه زندگی) است و یا فقر فرهنگی و معنوی (عدم باور به ارزشهای اخلاقی و مذهبی و نبود عامل کنترل درون همچون وجدان) است .
به اعتقاد دورکهیم ومرتن^[۶۵]، از جامعه شناسان برجسته انسانی که نیاز شدید به پول دارد و امکان افزایش درآمد هم برایش میسر نیست و راه های مشروع نیز به روی او بسته است از طریق نامشروع سعی در ارضای نیازهای خود خواهد‌کرد.(رفیع پور، ۱۳۷۶، ۲۸۲)
۲-۳-۱۱-۳) کنترل و نظارت و رابطه آن با فساد
وجود فساد و سوء‌استفاده از موقعیت‌کاری در نظام های اداری و دولت‌ها و در هر جائی که میزانی از اختیار نهفته‌است، شاید یک امر غیرقابل اجتناب تلقی‌گردد.
یکی از مهمترین ابزار برای جلوگیری و یا حداقل کاهش این سوء‌استفاده از موقعیت‌ها و اختیار، بحث کنترل و نظارت بر سازمان و بر افراد صاحب اختیار می‌باشد.
بررسی‌ها نشان میدهد که افرادی که مرتکب تخلفات بزرگی شده‌اند در گذشته نیز تخلفاتی داشته اند اما اثری از تذکر و مجازات برای سوابق سوء آنها در پرونده‌هایشان دیده نمی‌شود.
اختیارات و احضاراتی که به طور طبیعی و اجتناب‌ناپذیر به مسئولین و کارمندان ادارات دولتی داده می‌شود به طور بالقوه زمینه را برای انواع سوء‌استفاده فراهم می‌آورند. از همین‌روست که در نظام اداری کلیه کشورها سازوکارها و مقررات متعددی برای نظارت و پیگیری فعل و انفعالات مالی وضع شده است که اغلب منجر به کاغذبازی و تعدد مراحل اداری برای انجام کوچکترین کاری می‌شود. (حبیبی،۱۳۷۵، ۷-۶)
بر اساس مطالعه طرح کلاسیک پیشگیری از تخلفات که گری بکر^[۶۶] انجام داده است، با فرض دستگیری افرادی که مرتکب فساد می‌شوند، مجازات‌های در نظر گرفته‌شده، نقش مهمی درکاهش احتمال وقوع جرم دارد. به طور نظری با فرض ثابت ماندن سایر شرایط، افزایش مجازات‌ها باعث کاهش فساد می‌شود. بنابراین قوانین جزایی و کیفری هر کشور عامل مهمی در تعیین دامنه فساد آن است. بار دیگر تأکید می‌شود که اگر چه مجازات‌ها تعداد کارهای غیرقانونی را کاهش می‌دهد اما ممکن است که به درخواست رشوه بیشتر برای انجام کارهای غیرقانونی نیز منجر شود.
واقعیت این است که با وجود گسترش دامنه فساد، کمتر کسی را به دلیل ارتکاب این جرایم مجازات می‌کنند. به غیر از چندکشور، به نظر می رسد که فاصله زیادی بین مجازات های تعیین شده در قوانین و مجازات‌هایی که اعمال می‌شود وجود دارد. به طور کلی مجازات‌ها نسبت به قانون ملایم تر و سبک تر و معمولاً روش های اجرایی محاکمه و مجازات کارکنان متخلف دولت کند و دست‌و‌پاگیر است. موانع حقوقی سیاسی و اداری نیز از اجرای کامل و سریع قوانین کیفری جلوگیری می‌کند.
متأسفانه در برخی از این کشورها مسؤولان مراکز مزبور به ناچار گزارش تخلفات را به صورت محرمانه در اختیار رئیس‌جمهوری و یا نخست‌وزیر قرار می‌دهند در حالی که قاعدتاً مشروح این گزارش‌ها باید در اختیار نهادهای قانونی قرار‌گیرد. این مسأله فرایند کار را طولانی‌تر و کارآیی آن را کاهش می‌دهد. در سایر کشورها مراکز مزبور در عمل قدرت و اختیاری برای مجازات متخلفان ندارند و سازمان ها و نهادهای دیگر نیز پیگیر گزارش‌های آنها نخواهد شد. (تانزی، ۱۹۹۸، ۱۸)
مدیر می‌تواند کنترل خود را قبل از شروع فعالیت‌ها یا در زمان انجام آن و یا پس از انجام آن اعمال کند. نوع اول را آینده‌نگر، نوع دوم را کنترل سکانی و نوع سوم را کنترل باز‌خوردی می‌گویند. مطلوب‌ترین نوع کنترل، کنترل‌ آینده‌نگر است که از بروز مشکلات پیش‌بینی‌شده جلوگیری می‌کند. دلیل آن که به آن کنترل آینده‌نگر می‌گویند، این است که پیش از شروع عملیات انجام می‌شود، این کنترل آینده‌نگری می‌کند. کنترل سکانی همانطور که از نامش پیداست به هنگامی صورت می‌گیرد که فعالیت در حال انجام است.
کنترل سکانی وقتی صورت می‌گیرد مدیریت می‌تواند قبل از اینکه مشکلات بسیار گران تمام شود نسبت به اصلاح آنها اقدام کند. معروف‌ترین نوع کنترل سکانی، نظارت مستقیم است. هنگامی که یک مدیر مستقیماً به کار یک کارمند نظارت می‌کند می تواند به طور همزمان عملیات او را هدایت نموده و مشکلات موجود را نیز اصلاح کند. هر چند به هر حال بین فعالیت کارمند و واکنش اصلاحی مدیر فاصله زمانی وجود دارد ولی این تأخیر ناچیز است. معروفترین نوع این کنترل، نوع بازخوردی آن است. در این نوع کنترل نتیجه کارهای انجام‌شده به سنجش در می‌آید. نقطه ضعف عمده این نوع کنترل در این است که اطلاعات وقتی به مدیر می‌رسند که خسارت زیادی وارد شده‌است. این امر علاج قبل از وقوع نیست اما برای بسیاری از فعالیتها باز خورد تنها نوع موثر کنترل است.(رابینز، ۱۳۷۹، ۴۱۰)
در اینجا باید اشاره کرد که کنترل و نظارت دارای ۳ بخش یا سه جز می‌باشد ۱- کنترل‌کننده ۲- کنترل‌شونده ۳- چیزی که کنترل می‌شود – در جزء دوم که کنترل‌شونده می‌باشد نسبت به اعمال و وجود کنترل دو نوع احساس می‌تواند داشته باشد. ۱- احساس عینی کنترل – یعنی اینکه فرد واقعاً در عمل احساس می کند که مورد کنترل و نظارت است و ۲- احساس ذهنی کنترل – یعنی اینکه که کارمند به طور ذهنی احساس کنترل شدن کند، حال اینکه در عمل این هم می‌تواند روی دهد و هم خیر.
کنترل های نوع اول کنترل های عینی و ظاهری هستند که عملاً در ساختار سازمان طراحی شده‌اند. کنترلهای نوع دوم کنترلهای نشات‌گرفته از معیارهای اخلاقی و فرهنگی فرد در جامعه می‌باشد. دراین تحقیق ما با وجه اول یعنی کنترلهای عینی سروکار داریم.
۲-۳-۱۱-۴) فرایند‌های کاری و رابطه آن با فساد
فرایند عبارت است از شیوه‌ای منظم (سیستماتیک ) برای انجام دادن کارها (استونر،۱۳۷۹، ۱۲)‌ هر چقدر تعداد مراحل انجام کار اداری بیشتر وغامضتر باشد کارمندان فاسد فرصت بیشتری برای اخاذی پیدا می‌کنند. میزان انحصار کارمند در قدرت اخاذی او موثر است. اگر تمام متقاضیان یک خدمت اداری که به یک اداره مراجعه می‌کنند ناچار باشند در یکی از پروسه‌ها به یک کارمند بخصوص مراجعه کنند کارمند فوق چون دارای قدرت انحصاری است می‌تواند ارتشا کند. از سوی دیگر اگر برای انجام هر کار اداری چندین واحد وجود داشته باشد و ارباب‌رجوع مجاز باشد به هر یک واحد‌ها برای انجام کار مراجعه کند، هیچیک از کارمندان اداری دارای قدرت انحصاری نخواهند بود، مگر اینکه بین کلیه واحدها نوعی تبانی برای اختلاس وجود داشته باشد. (زراعت پیشه و دیگران،۱۳۸۲، ۱۷)
در خصوص مفهوم فرایند دو دیدگاه وجود دارد. یکی دیدگاه ارزش افزوده که هدف اصلی فرایند را تبدیل ورودیها به خروجی ها به منظور ایجاد ارزش افزوده برای مشتریان می‌داند و دیدگاه دیگر که فرایند را به‌سان زنجیره فعالیتهای مرتبط با هم می‌‌داند.
فرایند از دیدگاه ارزش افزوده فرایند تبدیل ورودیها به خروجیهاست. ورودیهایی که توسط تأمین‌کنندگان فرایند تهیه می‌شوند و خروجی هایی که توسط مشتریان فرایند مصرف می‌شوند. هدف این تبدیل ایجاد ارزش افزوده برای مشتریان است. ورودیها و خروجی ها می‌تواند کالا، خدمت، اطلاعات یا نرم افزار باشد. همچنین ارزش افزوده ایجاد شده برای مشتری از طریق میزان رضایتمندی او قابل اندازه‌گیری است. در این دیدگاه ارزش افزوده فرایند، یک مشخصه برآیندی برای فرایند است. یعنی هنگامی که تمامی اجزای فرایند با یکدیگر به‌سان یک ماهیت واحد در نظر گرفته می‌شود دارای این مشخصه خواهد بود و این ویژگی از اجزای آن مورد انتظار نیست.
فرایند از دیدگاه مجموعه فعالیتهای مرتبط بهم. در این دیدگاه فرایند، به مجموعه ای از فرآیندهای سطح پایینتر(برخی موارد فعالیت یا وظیفه) بعلاوه ارتباطات و وابستگی‌های بین آنها گفته می‌شود. این بدان معنی است که اگر دو مجموعه از فعالیتها مستقل از یکدیگر بوده و وابسته نباشند نمی‌توانند متعلق به یک فرایند باشند. در این تعریف وابستگی داخلی بین دو جهت فعالیت است که نقش مهم را بازی می کند.
ویژگی‌های فرایند
هرفرآیند معمولاً دارای ویژگیهایی همچون:
نقطه آغاز و پایان است.
در نقطه پایان منجر به تولید ارزش ( کالا یا خدمت ) می‌شود.
ممکن است در واحد یا بخش‌های مختلف سازمان، اجرا شود.

• C4.5

• C5

در این تحقیق الگوریتم C5 انتخاب شده که یک نسخه بهبود یافته از C4.5 است (یک الگوریتم درخت‌تصمیم‌گیری بسیار معروف که توسط محققان و تحقیق‌گران از اوایل ۱۹۹۰ استفاده شده است). درخت‌های تصمیم‌گیری در زمانی که یک متغیر وابسته و متغیرهای مستقل مختلف داشته باشند شبیه مدل‌های رگرسیون درنظر گرفته می‌شوند. آن‌ها می‌توانند الگوهای مختلف از داده‌ها را کشف کنند که مدل‌هایی برای مدل‌های رگرسیون استفاده شوند(Cox,2002).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
درخت‌های تصمیم‌گیری یک روش به سرعت در حال محبوبیت هستند که به عنوان یک جایگزین قابل دوام برای رگرسیون لجستیکی در شرایطی که وابستگی ویژگی قطعی است استفاده می‌شود. اغلب، الگوریتم‌های درخت‌تصمیم‌گیری، مدل‌هایی که دقت بیش‌تری در پیش‌بینی و قابل درک‌تر هستند را تولید می‌کنند.
اولین گره‌ی درخت‌تصمیم ریشه نامیده شده، گره‌ی وسط در درخت، برگ و آخرین گره از درخت، گره‌ی پایانی نامیده می‌شود. ویژگی‌ها بر روی هر گره از درخت‌تصمیم در برابر هر یک از مجموعه داده‌های آموزشی با بهره گرفتن از الگوریتم‌های جداسازی تست می‌شوند. الگوریتم درخت‌تصمیم، درخت را از پایین به بالا می‌سازد در حقیقت، درخت‌های تصمیم معمولا به عنوان یک درخت وارونه که در بالای آن ریشه قرار دارد نشان داده می‌شوند.از این رو، آن بالا به پایین نیز نامیده شده است. تعداد شاخه ایجاد شده برای هر گره، به الگوریتم خاص استفاده شده و تعداد مقادیر ویژگی انتخاب شده وابسته است.
۳-۱۲- شاخص مقایسه نتایج خوشه‌بندی با رویکردهای مختلف
مقیاس‌های مختلفی برای ارزیابی و مقایسه‌ی نتایج خوشه‌بندی وجود دارد. در این تحقیق از شاخص زیر برای مقایسه استفاده شده است.
۳-۱۲-۱- شاخص مجموع خطای مربعی
در این روش ابتدا مراکز خوشه در نظر گرفته می‌شود و سپس فاصله نقطه مورد نظر از مراکز خوشه محاسبه می‌گردد. برای این امر از فرمول زیر استفاده می‌شود.
SSE (3-4)
در این روش را مراکز خوشه در نظر می‌گیریم و P را نقطه مورد نظر در این روش خوشه‌ای که SSE پایین‌تری دارد نشان‌دهنده بهترین خوشه‌بندی (تعداد خوشه) استLarose,2005)).
۳-۱۳- ابزار‌های داده‌کاوی
ابزارهای داده‌کاوی نرم‌افزارهایی هستند که به کاربران اجازه استخراج اطلاعات از داده‌ها را می‌دهند. این ابزارها توانایی گردآوری داده‌ها و کاربرد آن‌ها به منظور پیش‌بینی در خصوص مسائل مختلف را، به سازمان‌ها و افراد می‌دهند. استخراج دستی داده‌ها از صدها سال پیش وجود داشته است. این درحالی است که ماشینی شدن فرایند داده‌کاوی از هنگام ورود کامپیوتر شایع شده است. هدف نهایی این ابزارها ظاهر ساختن الگوهای پنهان می‌باشد. به هرحال ابزارهای داده‌کاوی می‌تواند شامل نرم‌افزارهای زیر باشد:

• ACL

• Clementine

• Data to Knowledge

• Intelligent-miner

• Insightful miner

• Microsoft excel

• Rapid miner

• Sas

• Weka

یکی از ابزارهای داده‌کاوی برجسته و سرشناسی که مورد استفاده قرار می‌گیرد نرم‌افزار Clementine می‌باشد. دراین تحقیق هم ازاین نرم‌افزار استفاده شده است.
۳-۱۴- بخش دوم ساختار اجرایی تحقیق
مطابق با چارچوب پیشنهادی اولیه، ابتدا می‌بایست داده‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و سپس، با توجه به مساله‌ی مورد نظر الگویی که به حل مساله کمک می‌کند به‌دست آید. در بخش بعد، شاخص مناسب برای مساله شناسایی می‌شود. انتخاب محیط کاربری مرحله بعد است و در پایان با توجه به مراحل پیشین داشبورد پیاده‌سازی می‌گردد.
۳-۱۴-۱- شناسایی شاخص
بعد از مراحل داده‌کاوی باید نتایج به‌دست آمده را پایش نموده و شاخص مناسب را یافت. شاخص باید نشان‌دهنده‌ی عملکرد دانشجویان در زمینه‌ی مساله‌ی مورد‌نظر باشد.
۳-۱۴-۲- پیاده‌سازی داشبورد
دراولین بخش از مرحله پیاده‌سازی داشبورد باید عملیات داده‌ای مورد نیاز را انجام داد. این عملیات شامل یکپارچه‌سازی داده‌های به‌دست آمده است. در بخش بعدی از مرحله‌ی پیاده‌سازی، باید با توجه به نیازمندی‌های استخراج شده و شاخص‌های تعیین شده، داشبورد مورد نظر را پیاده‌سازی کرد. در پیاده‌سازی داشبورد باید اصول گفته شده در فصل دوم، در نظر گرفته شود.
عموما فنون مصورسازی ابزاری قدرتمند هستند که به‌طور متناوب در فرایند کشف دانش به‌کار می‌روند. مصور‌سازی می‌تواند روابط پیچیده را به‌طور ساده قابل‌فهم سازد و تفکر مصور را برانگیزد. به‌ویژه، ابزارهایی که ساختار خوشه‌ای از داده را مصور می‌سازند، برای جستجو و فهم داده ارزشمند هستند. در این تحقیق برای پیاده‌سازی داشبورد از نرم‌افزار Qlick View 11 استفاده شده است که در ادامه شرح داده شده است.
۳-۱۵- ابزار پیاده‌سازی داشبورد
زمانی ایجاد داشبورد‌ها و تجزیه و تحلیل داده‌ها برای هر خروجی چند ماه طول می‌کشید و سرعت تصمیم‌گیری سازمانی را پایین می‌آورد اما با کلیک ویو می‌توان آن را در چند دقیقه انجام داد. کلیک ویو بستر هوش کسب و کار برای تبدیل داده‌ها به دانش می‌باشد. این نرم‌افزار هر کسب و کار و کاربرهای فنی را قادر می‌سازد تا داده‌های خود را بدون هیچ محدودیتی جدا کنند و به آن‌ها کمک می‌کند زمانی که نیاز به تصمیم‌گیری در مورد مسائل سازمانی است، تصمیمات موثر و بهتری مبتنی بر اطلاعات صحیح بگیرند. کلیک ویو نرم‌افزاری است که امکان بازیافتن و تطبیق دادن داده‌ه
ا را از منابع گوناگون، فراهم می‌کند. با بارگذاری در برنامه، داده‌ها در مسیری که فهم و کار با آن‌ها آسان‌تر باشد، ارائه می‌شوند. نرم‌افزاری ساده و قابل‌انعطاف می‌باشد و کاربران نهایی در سازمان به راحتی می‌توانند از آن استفاده کنند و در زمان کوتاهی آن را آموزش ببینند. در کلیک ویو می‌توان حجم بالایی از اطلاعات را با سرعت بسیار زیادی بارگذاری کرد و استفاده نمود. با کلیک ویو می‌توان در هر زمانی اطلاعات و داده‌ها را بر اساس معیارها و شاخص‌های تعیین شده بررسی نمود.
براساس معتبرترین موسسه تحقیقات تکنولوژی دنیا - گارتنر ^[۳۲] کلیک ویو چهارمین نرم‌افزار هوش تجاری در دنیا می‌باشد.  کلیک ویو یک راه حل جامع و انعطاف‌پذیر هوش تجاری است. این راه‌حل با بهره گرفتن از تکنولوژی انحصاری خود می‌تواند با محاسبات در لحظه، سطحی از بینش و شهود صحیح از حقایق سازمان را از طریق اکتشاف اطلاعات ایجاد کند.
۳-۱۶- نتیجه‌گیری
در این فصل روش تحقیق صورت گرفته طبق چارچوب پیشنهادی به‌صورت گام به گام تشریح گردید. روش انجام بخش اول تحقیق برمبنای استفاده از یک مدل استاندارد داده‌کاوی می‌باشد که مراحل اجرای تحقیق با الگوگیری از این مدل به‌صورت گام به گام مورد بررسی قرار گرفت و در بخش دوم تحقیق توضیحاتی در مورد شناسایی شاخص و پیاده‌سازی داشبورد داده شد.
در نهایت این‌که، این فصل تمامی مراحلی را که برروی داده‌های تحقیق درفصل بعد صورت خواهد گرفت را پوشش داده است.
فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل و تفسیر داده‌ها
۴-۱-مقدمه
با توجه به تعاریف ارائه شده در فصول قبلی، در این فصل به تشریح، توضیح مراحل اجرای این تحقیق پرداخته شده است، همچنین لازم به ذکر است که توضیحات براساس چارچوب ارائه شده در فصل سوم می‌باشد و در بخش مربوط به داده‌کاوی، مراحل استاندارد داده‌کاوی که در فصول قبل توضیح داده شد مدنظر قرار گرفته است. خوشه‌بندی با روش k-means اجرا و نتیجه با بهره گرفتن از شاخص اعتبارسنجی مجموع خطای مربعی ارزیابی شده است و با بهره گرفتن از روش‌های شبکه‌عصبی و درخت‌تصمیم C5 خوشه‌ها مورد پیش‌بینی قرار گرفته اند و در آخر سعی شده است تا شاخص‌های مناسب استخراج گردد و با توجه به شاخص‌ها، داشبورد مطلوب طراحی گردد.
۴-۲-فرایند داده‌کاوی
این فرایند که یک بخش اصلی تحقیق حاضر می‌باشد برطبق استاندارد CRISPکه در فصل گذشته توضیح داده شد مرحله به مرحله صورت گرفته است.
۴-۲-۱-درک مساله
در این مرحله طی برقراری چند جلسه مشاوره با متخصصین موارد زیر بررسی گردید:
استفاده از مدل‌های آماری و تکنیک‌های داده‌کاوی و داشبورد مدیریتی در کنارهم، جهت

• بیکس، همان، ص. ۲۳۵ ↑

• International Center for Transitional Justice, “What is Transitional Justice?". Available at: http://www.ictj.org/en/tj/. In Lyons, op.cit, p. 116 ↑

• The Rule of Law and Transitional Justice in Conflict and Post-conflict Societies, op.cit, para. 8 ↑

• فلسفی، هدایت الله، صلح جاویدان و حکومت قانون، فرهنگ نشرنو، چاپ اول، تهران،۱۳۹۰، ص. ۷۵ ↑

• برای نمونه می توان به توافقاتی که برای انتقال قدرت به یک دولت انتقالی در کشورها، بین گروه های درگیر منعقد می شود، اشاره نمود: توافقات ۱۹۹۴ لوساکا برای پایان دادن به خشونت ها در آنگولا و ایجاد دولت وحدت و آشتی ملی.
  

  ( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

  Press Statement by Secretary of State Albright, April 11, 1997. Available at: http://secretary.state.gov/www/briefings/statements-/97041 I.html (Last Visited at 2 June 2012)
  همچنین می توان به توافقات صلح در گواتمالا در دسامبر ۱۹۹۶ برای خاتمه جنگ میان طرفین درگیر در جنگ داخلی این کشور اشاره نمود. در ۱۹۹۶ کنگره گواتمالا قانون سازش ملی را تصویب کرد که به منظور جذب مجدد اعضای گروه شورشی در جامعه بود.
  Cassel, Douglass, “Lessons from the Americas:Guidelines for International Response to Amnesties for Atrocities“, Law and Cotemporary Problems, Vol.59, No.4, 1996, pp. 222-23
  نمونه دیگر، قانون سازش و آشتی ملی ۱۹۹۵ در آفریقای جنوبی است که طی مذاکرات برای انتقال مسالمت آمیز قدرت، طرفین طی آن درباره چگونگی سازش باهم به توافق رسیدند. برای اطلاع بیشتر رجوع شود به:
  Reddy, Vasu,”Truth and Reconciliation Commission“, South African Human Rights Year Book, Vol.8, 1997-98, p. 277
  برای اطلاع از متن اصلی قانون وحدت و سازش ملی آفریقای جنوبی رجوع شود به:
  http://www.justice.gov.za/legislation/acts/1995-034.pdf (Last Visited at 11 December 2013) ↑

• Daly, Erin, “Transformative Justice: Charting a Path to Reconciliation“, International Legal Perspectives, Vol.12, No1&2, 2001-2002, pp. 84-85 ↑

• Ibid, p. 85; Alvarez, op.cit, p .437; Human Rights Center and International Human Rights Law Clinic, University of California, Berkeley, and the Centre for Human Rights University of Sarajevo, “Justice, Accountability and Social Reconstruction: An Interview Study of Bosnian Judges and Prosecutors“, Berkeley Journal of International Law, Vol.18, 2000, p. 149 ↑

• Truth and Reconciliation Commission of South Africa Report, Vol.5, Chapter 9, Reconciliation, para. 151-152, p. 435. Available at: http://www.justice.gov.za/trc/report/finalreport/Volume5 (Last Visited 11 December 2013) ↑

• Daly, op.cit, p. 86 ↑

• Ibid, pp. 92- 93 ↑

• Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, Making Peace Our Own: Victims’ Perceptions of Accountability, Reconciliation and Transitional Justice in Northern Uganda, United Nations, 2007, pp. 30-32. Available at: http://transitionaljustice.ulster.ac.uk/pdfs/unohchr_tj_study_final_report.pdf (Last Visited at 3 December 2013) ↑

• Ciorciari & Ramji-Nogales, op.cit, pp. 4-5 ; Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, Making Peace Our Own: Victims’ Perceptions of Accountability, Reconciliation and Transitional Justice in Northern Uganda, op.cit, p. 32 ↑

• Du Bois, Francois, “Nothing but the Truth:The South African Alternative to Corrective Justice in Transitions to Democracy“, In Lethe s Law: Justice, Law and Ethics In Reconciliation(Emilios Christodoudidis and Scott Veitch, eds, Hart Publishing 2001), In Daly, Ibid, p. 93 ↑

• Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, Making Peace Our Own: Victims’ Perceptions of Accountability, Reconciliation and Transitional Justice in Northern Uganda, op.cit, p. 32 ↑

• بر اساس یافته های مرکز حقوق بشر دانشگاه برکلی کالیفرنیا در سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۰، برداشت مردم کامبوج از مفهوم سازش تغییر یافته است. به طوری که در سال ۲۰۰۸ حود پنجاه و شش درصد مصاحبه شوندگان سازش را به معنای نبود جنگ و سی و سه درصد آن ها سازش را به معنای زندگی مسالمت آمیز در کنار یکدیگر تلقی می نمودند و تنها نه درصد آن ها سازش را به معنای درک و ارتباط متقابل می دانستند. در سال ۲۰۱۰ پنجاه و چهار درصد از مصاحبه شوندگان سازش را به معنای زندگی مسالمت آمیز در کنار یکدیگر سی و هشت درصد به معنای درک و ارتباط متقابل و تنها پانزده درصد به معنای عدم جنگ و خشونت می دانستند.
  Phuong Pham et al., Human Rights Ctr., Univ. of Cal. Berkeley, After the First Trial: A Population-Based Survey on Knowledge and Perception of Justice and the Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia ۳۳ (July 2011) http://www.law.berkeley.edu/HRCweb/pdfs/After-the-First-Trial.pdf. In Ciorciari & Ramji-Nogales, op.cit, p. 5 ↑

• Daly, op.cit, pp. 93-94 ↑

• Human Rights Center and International Human Rights Law Clinic, University of California,Berkeley, and the Centre for Human Rights University of Sarajevo, op.cit, p. 151 ↑

• Alie, Joe.A.D, “Reconciliation and Traditional Justice:Tradition-Based Practices of the Kpaa Mende in Sierra Leone“,In Huyse, Luc, Salter, Mark, Traditional Justice and Reconciliation after Violent Conflict, Learning from African Experiences, International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Stockholm, Sweden, 2008, p. 133 ↑

• Mobekk, Eirin, “Transitional Justice in Post-Conflict Societies– Approaches to Reconciliation“, In Ebnother, Anja.H & Fluri, Philipp, H, After Intervention: Public Security Management in Post-Conflict Societies. From Intervention to Sustainable Local Ownership, PfP Consortium Working Group"Security Sector Reform", Vienna and Geneva, August 2005, pp. 262-63. Available at: http://www.dcaf.ch/Publications/After-Intervention-Public-Security-Management-in-Post-Conflict-Societies (Last Visited at 6 January 2013) ↑

• Ibid ↑

• Orentlicher, “Settling Accounts: The Duty To Prosecute Human Rights Violations of a Prior Regime“, op.cit; Orentlicher, “Settling Accounts Revisited: Reconciling Global Norms with Local Agency“, op.cit, p. 22, Bassiouni, Crimes against Humanity: Historical Evolution and Contemporary Application, op.cit, pp. 273-276; Scharf, Michael, “The Letter of the Law: The Scope of the International Legal Obligation to Prosecute Human Rights Crimes“, Law & Contemporary Problems, Vol.59, N0.4, 1996, p. 52 ↑

• Convention (I) for the Amelioration of the Condition of the Wounded and Sick in Armed Forces in the Field, Geneva, 12 August 1949, Art. 49; Convention (II) for the Amelioration of the Condition of Wounded, Sick and Shipwrecked Members of Armed Forces at Sea. Geneva, 12 August 1949, Art. 50; Convention (III) relative to the Treatment of Prisoners of War, Geneva, 12 August 1949, Art. 129; Convention (IV) relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War, Geneva, 12 August 1949, Art. 146. Available at: http://www.icrc.org/eng/war-and-law/treaties-customary-law/Geneva-conventions/index.jsp (Last Visited at 4 August 2013) ↑

• Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, 9 December 1948, Art. 4, op.cit ↑

• Ibid, Art. 5 ↑

• Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman, or Degrading Treatment or Punishment, 1985, Art. 1, 4, 5, 7. Available at: http://www.unhcr.org/refworld/pdfid/3ae6b3a94.pdf (Last Visited 12 August 2013) ↑

• تنها استثنا در این زمینه کنوانسیون منع و مجازات نسل کشی است که طبق ماده ۶ آن رسیدگی به جرایم موضوع این کنوانسیون یا باید توسط محاکم داخلی کشورها صورت گیرد و یا به یک دیوان بین المللی واگذار گردد. ↑

• International Covenant on Civil and Political Rights, Art .2. Available at: http://www2.ohchr.org/English/law/pdf/ccpr.pdf (Last Visited 12 August 2013) ↑

• The European Convention on Human Rights, Art. 13, Right to an effective remedy. Available at: http://www.hrcr.org/docs/Eur_Convention/euroconv.html (Last Visited 12 August 2013) ↑

• American Convention on Human Rights, Art .1, 2. Available at: http://www.hrcr.org/docs/American_Convention/oashr3.html (Last Visited 12 August 2013) ↑

• Arriaza, Naomi.Roht, “State Responsibility to Investigate and Prosecute Grave Human Rights Violations in International Law“, California Law Review, Vol. 78, 1990, p. 467; Orentlicher, “Settling Accounts: The Duty To Prosecute Human Rights Violations of a Prior Regime“, op.cit, p. 2568; Seibert-Fohr, Anja, Prosecuting Serious Human Rights Violations, Oxford University Press, First Published, New York, 2009, p.46 ↑

• Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights, G.A. Res. 2200A)XXI) 1966. Available at: http://www2.ohchr.org/english/law/ccpr-one.htm (Last Visited 12 August 2013) ↑

• Dugard, John, “Possible Conflicts of Jurisdiction with Truth Commissions“, Cassese, Antonio et al. eds, The Rome Statute of the International Criminal Court: A Commentary, Oxford University Press, New York, 2002, pp. 696-697 ↑

• Boaboeram v. Surinam, Comm.No.s.146/1983 and 148-154/1983, 40 U.N. GAOR Supp.(No. 40) Annex X,q13.2, U.N.Doc.A/40/40(1985) In Scharf, “The Letter of the Law: The Scope of the International Legal Obligation to Prosecute Human Rights Crimes“, op.cit, p. 49 ↑

• General Comment No.20: Replaces General Comment 7 Concerning Prohibition and Cruel Treatment or Punishment (Art.7): 03/10/1992, CCPR General Comment No.20, para. 15. Available at: http://www2.ohchr.org/english/bodies/hrc/comments.htm (Last Visited 12 August 2013) ↑

• Scharf, “The Letter of the Law: The Scope of the International Legal Obligation to Prosecute Human Rights Crimes“, op.cit, pp. 48-50 ↑

• Human Rights Committee, Genral Comment, No. 31: The Nature of the General Legal Obligation Imposed on States Parties to the Convenant (Art. 2), U.N. Doc, CCPR/C/21/Rev.1/Add.13, para. 18 (26 May 2004). Available at: http://daccess-ods.un.org/TMP/2324307.85894394.html (Last Visited 12 August 2013) ↑

• Gary Hermosilla et. al,case no.10.843,Inter-Am C.H.R.(1988), pp.171-176,In Scharf, “The Letter of the Law: The Scope of the International Legal Obligation to Prosecute Human Rights Crimes“, op.cit, p. 51 ↑

• Ibid, p. 52 ↑

• Bassiouni, Crimes against Humanity: Historical Evolution and Contemporary Application, op.cit, pp. 273-276; Orentlicher, “Settling Accounts: The Duty To Prosecute Human Rights Violations of a Prior Regime“, pp. 2585-2593 ↑

• برای نمونه رجوع شود به:
  Declaration on Territorial Asylum, G.A.Res.2312, 22 U.N.GAOR Supp. (No. 16) U.N. Doc.A/6716(1967) Art. 1(2)
  به موجب این اعلامیه دولت ها باید از اعطای پناهندگی نسبت به اشخاصی که علیه شان دلایل جدی اتهام ارتکاب جرایم علیه بشریت وجود دارد، خودداری نمایند.
  Question of the Punishment of War Criminals and of Persons who have Committed Crimes against Humanity, General Assembly Resolution 2712(XXV) U.N.Doc.A/8223, 15 Dec.1970, para. 2, 3
  این قطعنامه ضمن محکومیت جرایم علیه بشریت از دولت ها می خواهد که متهمان به ارتکاب چنین جرایمی را محاکمه نمایند.
  Question of the Punishment of War Criminals and of Persons Who have Committed Crimes against Humanity, General Assembly Resolution, 2840(XXVI) U.N. Doc.A/8429, 18 Dec 1971, para. 1, 2
  به موجب این قطعنامه خودداری دولت ها از همکاری در بازداشت، استرداد، محاکمه و مجازات متهمان به جرایم علیه بشریت برخلاف منشور ملل متحد و هنجارهای حقوق بین الملل است. ↑

• World Conference on Human Rights, Vienna Declaration and Programme of Action, June 1993, U.N.Doc. A/Conf.157/23, para. 60. Availabe at: http://www.unhchr.ch/huridocda/huridocda.nsf/(symbol)/A.CONF.157.23.En (Last Visited 12 August 2013)
  به موجب اعلامیه و برنامه اقدامِ کنفرانس جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۹۳ دولت ها باید آن دسته از قوانین داخلی شان که منجر به بی کیفری عاملان تخلّف های سنگین حقوق بشری می شود را نسخ نمایند و با تعقیب چنین تخلّف هایی، مبنایی محکم برای اعمال حاکمیت قانون فراهم آورند. ↑

• Convention on the Non-Applicability of Statutory Limitations to War Crimes and Crimes against Humanity, Nov. 26, 1968, New York. Available at: http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src(Last Visited 12 August 2013)

مقدار f

۴۸۶/۰

سطح معنی داری(f)

۶۹۱/۰

دوربین واتسون

۸۱/۱

در این فرضیه به دلیل معنی دارشدن آزمون لیمر برای آزمون فرضیات از پانل دیتا (سرس زمانی)استفاده شده است هم چنین برای تخمین مدل از روش­حداقل مربعات تعمیم یافته تخمینی(EGLS)استفاده شده است در جدول فوق مشاهده می شود ضریب تعیین به دست آمده برابر ۰۰۳۳/۰ درصد بوده که این مقدار در حد پایینی است و این بدان معنی است که متغیرهای مستقل توانایی تبین مدل و پیش بینی متغیر وابسته را ندارند از طرفی سطح معنی داری آزمون فیشر(f) بیشتر از ۵ درصد لذا مدل معنی دار نشده است ولی میزان دوربین واتسون به دست آمده بین ۵/۱ تا ۵/۲ قرار گرفته پس استقلال خطا پذیرفته شده است به عبارتی خطای متغیرها مستقل از هم هستند.سطح معنی داری آزمون t برایمتغیر نقدشوندگی بیشتر از ۵ درصد (۵۵۷/۰) پس فرض H0 تایید وفرض H1 رد می شود بنابراین می­توان نتیجه گرفت بین نقدشوندگی وزمان بعدازتجدید ارائه صورت های مالی رابطه مثبت و معناداری وجود ندارد .

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نمودار۴-۱۱ توزیع متغیربرای فرضیه چهارم
فصل پنجم
نتیجه ­گیری وپیشنهادها
۵-۱ -مقدمه
هدف از ارائه این فصل بیان خلاصه­ای از این پژوهش­ و نتایج حاصل از آن­می­باشد ضمن اینکه نتایج حاصل از آزمون فرضیه ­ها، پیشنهادهای کاربردی پژوهش­و محدودیت­هایی که در راه انجام پژوهش­وجود داشته و در نهایت توصیه­هایی برای پژوهش­های آتی ذکر شده است.
در پژوهش­حاضر به­بررسی رابطه بین نقدشوندگی و کیفیت اطلاعات مالی پرداخته­شده است.نمونه انتخابی شرکتها به کمک روش حذف سیستماتیک، ۸۸ شرکت بوده که اطلاعات صورتهای مالی از نرم افزاربورسی ره آورد نوین استخراج شده است.جهت بررسی وضعیت توزیع داده ها از آزمون جارک-براو استفاده شده است که نتایج نشان داد توزیع داده ها ،نرمال نیست لذا محقق اقدام به نرمال کردن داده های متغیرها نموده است .برای آزمون فرضیه ­ها ابتدا با بهره گرفتن از آزمون چاو ،روش استفاده از داده های متغیرها وانتخاب بین روش ترکیبی یا مقطعی مشخص شده است که نتایج این آزمون نشان داد هر دو روش ترکیبی و مقطعی مورداستفاده می­باشد.
۵-۲-نتیجه فرضیات پژوهش
پژوهش­های تجربی وتئوری­اخیربیانگراین است که نفدشوندگی شرکتهامی­تواندباکیفیت گزارشگری مالی شرکتها درارتباط­باشد.ازاین رودراین پژوهش­به بررسی این مساله پرداخته شده است که آیانقدشوندگی می ­تواند رابطه­ای باکیفیت اطلاعات مالی شرکتهای پذیرفته دربورس اوراق بهادارتهران داشته باشد؟برای پاسخگویی به این مساله نخست ازمدل پنمن برای سنجش کیفیت سودوازمدل کودتاری وهمکاران (۲۰۱۱)برای اقلام­تعهدی اختیاری­وهمچنین ازصورتهای مالی تجدیدارائه شده به عنوان شاخصی که کیفیت اطلاعات مالی راکاهش میدهدو همچنین دوره بعدازتجدیدارائه به عنوان ادعایی برکاهش کیفیت اطلاعات مالی وبرای سنجش ارتباط آن با تصمیم گیری استفاده کنندگان ازاطلاعات مالی استفاده شده است.سپس یک فرضیه اصلی وچهارفرضیه فرعی مطرح ومورد آزمون قرارگرفت که نتیجه فرضیه ­ها به صورت زیرمی­باشد.
فرضیه فرعی اول:
این فرضیه­بیان می­کندکه بین نقدشوندگی وکیفیت سود ،رابطه مثبت ومعناداری وجوددارد.که­دراین فرضیه مطابق جدول (۴-۱۱)ازروش­پانل­دیتا استفاده شده است که­تخمین مدل آن ازطریق مدل ریاضی EGLs(حداقل مربعات تعمیم یافته تخمینی )انجام شده اماچون ضریب تعیین درحدپایین می­باشد،بنابراین متغیرمستقل توانایی تبیین مدل وپیش بینی متغیروابسته راندارد،وچون سطح معنی داری نیز کمتراز ۱است پس فرضیه تایید نمی­ شود.
فرضیه فرعی دوم:
این فرضیه بیان می­کندکه بین نقدشوندگی واقلام تعهدی اختیاری­رابطه مثبت ومعناداری وجوددارددراین فرضیه ازروش مقطعی (سال به سال )استفاده شده است ومدل تخمینی آن از روش حداقل مربعات استفاده شده است مطابق جدول (۴-۱۲)وچون خطای­متغیرهامستقل ازهم هستندوسطح­معنی داری نیزکمتراز۵ درصداست بنابراین فرضیه تاییدمی­شود.امابین نقدشوندگی واقلام تعهدی رابطه منفی ومعنی داراست .که­این نتیجه بانتیجه پژوهشی که آلیشکو^[۱۵۸]درسال(۲۰۱۱)به بررسی رابطه بین نقدشوندگی ومدیریت سودپرداخت که­درآن­پژوهش نیزنتایج حاکی ازآن بودکه شرکتهایی که­مدیریت سودبیشتری­داشتندازنقدشوندگی پایین­تری برخورداربودند.
فرضیه فرعی­سوم:
دراین فرضیه که­عنوان می­ کند،بین­نقدشوندگی وتجدیدارائه صورتهای­مالی ­رابطه­مثبت­ومعناداری وجوددارد­چون­متغیروابسته به صورت کیفی است ازروش لوجیت استفاده­شده که­درآن صورتهای­مالی­تجدیدارائه شده باعددیک ،وصورتهای مالی­که تجدید ارائه نشده­اندباعددصفرمشخص شدندکه سطح معنی داری دراین روش بااستفاده ازهانون کوین^[۱۵۹] استفاده­گردیدکه باعث تاییداین فرضیه گردیدامارابطه به صورت منفی ومعنادارموردتایید قرارگرفت که باتوجه به واکنش منفی بازارنسبت به تجدیدارائه صورتهای مالی نتیجه این فرضیه قابل­انتظاربود.
فرضیه­فرعی­چهارم:
دراین فرضیه که عنوان­می­کندبین نقدشوندگی ویک سال بعدازتجدیدارائه­صورت­های­مالی رابطه مثبت ومعناداری وجوددارد،طبق جدول۴-۱۴ ازآزمون­لیمراستفاده شده­است وچون­ضریب­تعیین بدست آمده پایین می­باشدواین بدین معنی است که­متغیرمستقل­ومدل توانایی تبیین وپیش­بینی­متغیروابسته رانداردوچون­ دراین فرضیه متغیرها نیزدارای خطاهای مستقل­ازهم هستندبنابراین بین نقدشوندگی ویکسال­بعدازارائه مجددصورتهای مالی رابطه­ای وجودندارد.که­این نتیجه بانتیجه پژوهشی که­باروس­^[۱۶۰]درسال(۲۰۱۱)انجام دادمتضاداست درآن پژژوهش که­به بررسی رابطه نقدشوندگی وکیفیت اطلاعات مالی درصورتهای مالی تجدیدارائه­شده پرداخته است نتایج حاکی ازآن بودکه­شرکتهاحتی­بعدازگذشت دوسال ازتجدیدارائه­صورتهای مالی نیزدارای­سطح­پایینی­ازنقدشوندگی­هستند.
۵-۳-نتیجه ­گیری کلی
در فرضیه اول و چهارم پژوهش­که رابطه­بین نقدشوندگی باکیفیت سود و زمان بعدازتجدیدارائه صورت های مالی را بررسی شده است­به دلیل معنی دار شدن آزمون لیمر از روش پانلی استفاده شده و برآورد مدل ها با اثرات تصادفی انجام شد نتایج این فرضیه ­ها نشان داد که میزان نقدشوندگی تاثیر معنی داری بر کیفیت سودندارد.برطبق تحقیقات انجام شده­کیفیت­سودبه­عنوان معیاری است،که باتوجه­به­آن­به­ارزیابی وعملکردشرکت می­پردازندوچنانچه­بازارکاراباشدکیفیت­سوددارای­محتوای­اطلاعاتی­استکه­نتیجه­این­فرضیه میتوانددلیلی برکارانبودن بازارووجودتقارن­اطلاعاتی است ،که­بربازارحاکم­است. امابافرض کارابودن بازار و زمان بعدازتجدیدارائه صورتهای مالی درشرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران نداشت.اما در فرضیه دوم از روش مقطعی برای تخمین مدل استفاده وبرای برآورد مدل ،از حداقل مربعات استفاده شده است که نتیجه فرضیه دوم نشان داد؛ میزان نقدشوندگی باعث کاهش اقلام تعهدی اختیاری دربورس اوراق بهادارتهران می شود .در آزمون فرضیه سوم ازیک متغیر کیفی کیفیت اطلاعات مالی استفاده شده­وباروش صفرویک متغیرکیفی به متغیرکمی تبدیل شده استوهمچنین رگرسیون­لوجیت استفاده گردیده.که نتیجه این آزمون نشان داد افزایش نقدشوندگی موجب کاهش صورتهای مالی تجدید نظرشده درشرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران­شده است. مرادزاده فردوهمکاران (۱۳۸۹)در پژوهشی به بررسی نقش مدیریت اقلام تعهدی درنقدشوندگی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند .نتایج پژوهش نشان داد که مدیریت اقلام تعهدی برنقدشوندگی سهام شرکت ها تاثیر منفی ومعناداری دارد. نتایج به­دست آمده ازتخمین فرضیه ­های اول وچهارم نشان می دهدکه رابطه معناداری بین­نقدشوندگی وکیفیت اطلاعات ازنظر کیفیت سودواطلاعات صورتهای مالی تجدیدارائه ­شده بعدازدوره خطادرصورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران وجودندارد.یکی ازعلل احتمالی آن ممکن است کاهش سودمندی اطلاعات حسابداری موجوددربازاربرای سرمایه گذارن باشدودلیل احتمالی دیگراین است ­که­میزان نقدشوندگی وقیمت­سهام تحت تاثیراخباری است که­دردست تمامی فعالان عرصه اقتصادی نمی­باشدودرایران شایدبتوان مهمترین دلیل احتمالی رامربوط­به عوامل کلان اقتصادی مانندنرخ تورم ،نرخ بهره وبی­ثباتی سیاسی واقتصادی می­باشدکه این عوامل می­تواندحتی برنحوه عملکردشرکت­هاودرنتیجه برتصمیم­گیریهای استفاده کنندگان ازاطلاعات ­مالی تاثیرگذارباشد.نتیجه آزمون فرضیه هارامی­توان بدین­صورت باسایرپژوهش­های­گذشته مقایسه نمود.
سالاوی^[۱۶۱] (۲۰۱۱)درپژوهشی به عنوان کیفیت اطلاعات مالی ونقدشوندگی سهام به بررسی رابطه بین نقدشوندگی وکیفیت اطلاعات مالی پرداخت که دراین پژوهش تاثیر درآمد هر سهم به عنوان معیار کیفیت اطلاعات مالی مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که ارتباط مثبتی بین نقدشوندگی سهام وکیفیت اطلاعات مالی وجود دارد.
جفری^[۱۶۲] (۲۰۱۱)در پژوهشی با عنوان اثر کیفیت اطلاعات مالی برریسک نقدشوندگی سهام به بررسی ماهیت بازده سهام به تغییرات غیر منتظره درنقدشوندگی بازار پرداخت .نتایج این پژوهش نشان داده است­که کیفیت بالای اطلاعات ریسک نقدشوندگی سهام را کاهش می دهد وهمچنین زمانی که تغییرات نقدینگی بازار بالا باشد بین کیفیت اطلاعات وریسک نقدشوندگی سهام رابطه منفی وجود دارد.
جایارمن ^[۱۶۳](۲۰۰۸) در پژوهشی که پیرامون نقدشوندگی وکیفیت اطلاعات مالی انجام داد به این امر پی برد که گسترش بهای خرید وفروش واحتمال تجارت باتوجه به داشتن اطلاعات به موقع زمانیکه اطلاعات عمومی کیفیت پایین تری دارند بالاتر است وی نشان دادکه تفاوت بین عدم ثبات عواید وعدم ثبات جریان پول نقد بالا می باشد وهمچنین زمانیکه عواید از جریانان­های پول نقد ناپایدارتر باشند نیز صدق می­ کند .
ﻫﻴﺮﺷﻠﻴﻔﺮوﻫﻤﻜﺎران^[۱۶۴](۲۰۰۹)ﺑﻪﺑﺮرﺳﻲراﺑﻄﻪﺑﻴﻦاﻗﻼمﺗﻌﻬﺪیوﺟﺮﻳـﺎنﻫـﺎیﻧﻘـﺪیﺑـﺎاﻧﺪازه­بازده سهامﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ.ﺑﺮاﺳﺎسﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎیآﻧﻬﺎارﺗﺒﺎطﻣﺜﺒﺖوﻣﻌﻨﺎدارﺑﻴﻦاﻧﺪازهاﻗﻼمﺗﻌﻬﺪیباﺑﺎزدهﺳﻬﺎموارﺗﺒﺎطﻣﻨﻔﻲﻣﻌﻨﺎدارﺑﻴﻦاﻧﺪازهﺟﺮﻳﺎن های نقدی باآن وجود دارد.
۵-۴-پیشنهادهای­کاربردی براساس فرضیه ­ها
۱-به سرمایه ­گذاران وتجزیه وتحلیل­گران مالی باتوجه به رابطه نقدشوندگی و اقلام تعهدی اختیاری وپیامدهای منفی آن بامدیریت سوداین مهم رادرتصمیم­گیریهای خودلحاظ نمایندتا ریسک عدم نقدشوندگی سرمایه گذاری خودراکاهش دهند.
۲-به سرمایه گذاران وتحلیل گران بورس توصیه می­شودباتوجه به رابطه نقدشوندگی باصورتهای مالی تجدید ارائه شده تنها به صورتهای مالی مقایسه­ ای شرکت اکتفا ننمایندتاسرمایه گذاری مطمئن­تری راتجربه نمایند.
۳-به استانداردگذاران پیشنهادمی­شودباتوجه به واکنش منفی بازاربه تجدیدارائه­صورتهای مالی استانداردهای جامع تری راتدوین نمایندتاشرکتهاملزم­شوندباارائه اطلاعات به موقع وکافی درباره صورتهای مالی تجدیدارائه­شده به استفاده کنندگان ارائه دهند.چراکه استانداردهای­حسابداری­مبنای تهیه صورتهای مالی هستندویکی­ازمهمترین الزامات تهیه اطلاعات مالی باکیفیت وضع وتدوین ­اصول واستانداردهای دقیق ومطابق بانیازهرجامعه وعمل به آن­است.
۴-به نهادهای­مالی(بورس­اوراق بهادار،سازمان­حسابرسی­و..)پیشنهادمی­شودکه­شرکتهاراملزم­نمایندبرای­آگاه ساختن­بازاردرموردعملکردخوداطلاعات بیشتری رادرباره­عملکردمالی خودچه ازنظرمحتوای اطلاعاتی وچه نحوه ارائه منتشرنمایندزیرامعمولا شرکت­هاازافشای کافی خوددداری­کرده ویاگزارشات­مالی خودرابه صورت پیچیده ونامفهوم منتشر­می­ کنند.که یکی ازمزایای افشای مناسب اطلاعات ،می­تواندکمک به کاهش عدم تقارن اطلاعاتی وکاهش هزینه سرمایه گذاران می­ شود.
۵-باتوجه به اینکه نقش سوددردرارزیابی عملکردشرکتها،بسیارموثرمی­باشدومیتوان آنراباکیفیت سوداندازه گیری نمودوﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑـﻪﻧﺘـﺎﻳﺞﺗﺤﻘﻴـﻖﺑـﻪﻣﺴﺆوﻻنﺳﺎزﻣﺎنﺑﻮرساوراقﺑﻬـﺎداروداﻧﺸـﮕﺎﻫﻴﺎنﺗﻮﺻﻴﻪﻣﻲﺷـﻮدزﻣﻴﻨـﻪ
ﻫـﺎیآﺷـﻨﺎﻳﻲﺑﻴﺸـﺘﺮﺳـﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬارانوﺳﺎﻳﺮاﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎنﺑـﺎاﻳـﻦﭘﺪﻳـﺪهراﻓﺮاﻫﻢﻛﻨﻨﺪوﺑﻪﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬارانوﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮانوﺳـﺎﻳﺮذیﻧﻔﻌﺎنﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻣﻲﺷﻮددرﻣـﺪلﻫـﺎیﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮیﻛﻴﻔﻴﺖﺳﻮدراﻧﻴـﺰﻟﺤﺎظﻛﻨﻨﺪ.
۶-ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪﺗﺎﺛﻴر تحلیل گران واﺳﻄﻪﮔﺮانﻣﺎﻟﻲدراﻓــﺰاﻳﺶﺷــﻔﺎﻓﻴﺖﻗﻴﻤــﺖﺳــﻬﺎمواﻃﻼﻋــﺎتﻣــﺎﻟﻲ،ﺗﺪاﺑﻴﺮیاﻧﺪﻳﺸﻴﺪهﺷﻮدﺗﺎزﻣﻴﻨـﻪورودﺑﻴﺸـﺘﺮآﻧﻬـﺎدرﻣﻌﺎﻣﻼتﺳﻬﺎمﻓﺮاﻫﻢﺷﻮد.
۵-۵-پیشنهادبرایپژوهشهایآتی
۱-تکراراین پژوهش بااستفاده ازسایرمعیارهای نقدشوندگی ازقبیل ارزش معاملات،درصدسهام شناوریاشکاف نسبی قیمت پیشنهادی خریدوفروش سهام شرکتها دربورس.
۲-تاثیر نوع صنعت رابررابطه بین نقدشوندگی وکیفیت اطلاعات مالی موردبررسی قرار گیرد.
۳-بررسی تاثیرسایرمتغیرهای کنترلی در پژوهش ،مانند،نوع ریسک صنعت،بازده سهام وغیره
۴-بررسی معیارهای نقدشوندگی باعوامل موثربرتجدیدارائه صورتهای مالی
۵-استفاده ازمعیارهای دیگربرای سنجش کیفیت­سود

پس مجموعه شواهد قرآنی و روایی،نشان می دهد که هرکس برصفحۀ زمین راه برود ودارای زندگی نباتی وحیوانی باشد،لزوماانسان زنده به شمار نمی آیدواززندگی واقعی بهره ندارد، بلکه بسیاری درساحت حیات انسانی مرده اند و هیچ یک ازعلایم حیات درآنان به چشم نمی­آید، مگر دمی الهی ونفسی مسیحایی به مدد خیزد وآنان را زندگی و نشاط بخشد و این بحث مهمی است که باید به آن پرداخت.

۶-۲٫ ویژگی­های حیات طیبه از منظرامام علی(ع)

« مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاهً طَیِّبَهً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ » (نحل، ۹۷) بر اساس این آیات شریفه، انسان های دارای ایمان و عمل صالح، حیات دوباره ای می یابند که سایر انسان ها از مواهب این حیات، بی بهره اند. انسان های برخوردار از این حیات تازه، چیزهایی می­بینند که دیگران نمی­بینند، چیزهایی می­شنوند که دیگران از شنیدن آن ها عاجزند و از احساسات لطیفی برخوردارند که دیگران فاقد آنند. این عده، گر چه در زندگی مادی با دیگران شریکند و از دنیای آن ها بهره می برند، اما دیگران با دنیای اینان بیگانه اند و از مواهب آن محروم اند.
در حدیث معراج آمده است: «اما الحیاه الباقیه فهی التی یعمل لنفسه حتی تهون علیه الدنیا وتصغر فی عینیه وتعظم الآخره عنده. . . فاذا فعل ذلک اسکنت فی قلبه حبا حتی اجعل قلبه لی، وفراغه واشتغاله وهمه وحدیثه من النعمه التی انعمت بها علی اهل محبتی من خلقی وافتح عین قلبه وسمعه حتی یسمع بقلبه وینظر بقلبه الی جلالی وعظمتی» (دیلمی،۱۴۱۲: ۱/۲۰۴)زندگی ماندگار آن است که فرد [در انجام اعمال صالح] برای خود کوشش کند تا آنکه دنیا نزد او کوچک و آخرت در چشم او بزرگ شود. . . هرگاه چنین عمل کرد، قلب او را پر از محبت می نمایم تا آنجا که چشم و گوش قلبش را باز کنم تا با قلب خود کلام مرابشنود و با قلب خود به عظمتم بنگرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اماویژگی های این حیات طیبه:
۱- زندگی عاقلانه و دین مدارانه: قال علی علیه السلام: «لا حیاه الا بالدین ولا موت الا بجحود الیقین» (محمدی ری شهری،۱۳۸۴: ۱/۷۱۰)زندگی، جز با دین نیست، و مرگ چیزی غیر از انکار یقین نیست. همچنین فرمود: «انی اذا استحکمت فی الرجل خصله من خصال الخیر احتملته لها واغتفرت له فقد ما سواها ولا اغتفر له فقد عقل ولا عدم دین لان مفارقه الدین مفارقه الامن ولاتهنا حیاه مع مخافه وعدم العقل عدم الحیاه ولاتعاشر الاموات (تمیمی آمدی،۱۴۱۰: ح ۳۷۸۵) من، هرگاه صفتی از صفات نیک را در کسی مستحکم بیابم، او را بخاطر داشتن همان صفت، تحمل می کنم و از نبود سایر صفات نیک در او در می گذرم، اما از دو ویژگی فقدان عقل و نبود دین نمی گذرم، چرا که جدایی از دین، جدایی از امنیت است و هیچ زندگی همراه با ترس گوارا نیست، و نبود عقل نبود زندگی است و با مردگان، نتوان زیست.
۲- زندگی عالمانه و حکیمانه: و امام علی علیه السلام فرمود: «اعْلَمُوا اَنَّهُ لَیْسَ مِنْ شَىْء اِلاّ وَ یَکادُ صاحِبُهُ اَنْ یَشْبَعَ مِنْهُ وَ یَمَلَّهُ اِلاَّ الْحَیاهَ، فَاِنَّهُ لایَجِدُ لَهُ فِى الْمَوْتِ راحَهً. وَ اِنَّما ذلِکَ بِمَنْزِلَهِ الْحِکْمَهِ الَّتى هِىَ حَیاهٌ لِلْقَلْبِ الْمَیِّتِ، وَ بَصَرٌ لِلْعَیْنِالْعَمْیاءِ، وَ سَمْعٌ لِلاُذُنِ الصَّمّاءِ، وَ رِىٌّ لِلظَّمْآنِ، وَ فیها الْغِنى کُلُّهُ وَالسَّلامَهُ. »( نهج­البلاغه، خطبه ۱۳۳)،بدانید که هیچ چیز نیست جز آنکه دارنده اش از آن سیر و دلگیر شود، مگر زندگی [که بر آن چیزی نگزیند] چون در مرگ آسایشی نبیند. و آن همانند حکمت است که حکمت مایه حیات دل مرده است و چشم کور را بینایی است و گوش کر را موجب شنوایی. سیراب کننده تشنه [حقیقت ] است، و در آن همه بی نیازی و سلامت است.» و در همین راستا، هم نشینی و آمد و شد و انس و الفت با عالمان ربانی، کار ساز است. همچنین فرمود: «مجالسه الحکماء حیاه العقول وشفاء النفوس (تمیمی آمدی،۱۳۶۶: ح۹۷۹۰) ؛هم نشینی با حکیمان، موجب زنده شدن عقل ها و شفاء روح ها است.
۳- خشنودی از تقدیر الهی: امام علی علیه السلام فرمود: «ان اهنا الناس عیشا من کان بما قسم الله له راضیا (همان: ح ۳۳۹۷)؛ گواراترین زندگی از آن کسی است که به آنچه خداوند نصیب او گردانیده است راضی و خشنود باشد.
۴- تدبیر و آینده نگری: رسیدن به هر قله ای، مادی یا معنوی و دنیوی یا اخروی، بدون برنامه ریزی، عاقبت اندیشی و محاسبه، امکان پذیر نیست. از این جهت یکی از صفات مهم مؤمنان، هم در زمینه مسایل مادی و دنیوی و هم در زمینه مسایل معنوی و اخروی، تقدیر، تدبیر و تنظیم امور است. امام علی علیه السلام فرمود: «قوام العیش حسن التقدیر وملاکه حسن التدبیر» (همان: ۶۸۰۷) پایداری زندگی به تقدیر و اندازه گیری خوب است و ملاک تقدیر خوب، [عاقبت اندیشی و ] آینده نگری مناسب است.»
۵- یاد خداوند: جان آدمی نیز مانند جسم او محتاج رسیدگی و تغذیه است، و چون جان او پرنده ای از عالم بالا و زاییده شده در آنجا است، غذای حیات آن، ارتباط با عالم بالا و ملکوت دارد. امام علی علیه السلام فرمود: «فی الذکر حیاه القلوب (همان: ۱۹۹۹) ;زندگی قلب ها [و جان ها]، در یاد خداست. » و نیز فرمود: «من ذکر الله سبحانه احیا الله قلبه ونور عقله ولبه (همان: ۸۸۷۶) ;هر کس به یاد خداوند سبحان باشد، خداوند قلب او را زنده و عقل و مغز او را نورانی خواهد کرد. »
امام علی(ع)درمورد صفات اهل­ذکر در نهج­البلاغه چنین می­فرمایند: «همانا مردمى هستند که ذکر خدا را به جاى دنیا برگزیدند، که هیچ تجارتى یا خرید و فروشى، آنها را از یاد خدا باز نمى‏دارد. با یاد خدا روزگار مى‏گذرانند، و غافلان را با هشدارهاى خود، از کیفرهاى الهى مى‏ترسانند به عدالت فرمان مى‏دهند، و خود عدالت گسترند، از بدى‏ها نهى مى‏کنند و خود از آنها پرهیز دارند. با اینکه در دنیا زندگى مى‏کنند گویا آن را رها کرده به آخرت پیوسته‏اند، سراى دیگر را مشاهده کرده، گویا از مسائل پنهان برزخیان و مدت طولانى اقامتشان آگاهى دارند، و گویا قیامت وعده‏هاى خود را براى آنان تحقّق بخشیده است، آنان پرده‏ها را براى مردم دنیا برداشته‏اند، مى‏بینند آنچه را که مردم نمى‏نگرند، و مى‏شنوند آنچه را که مردم نمى‏شنوند. اگر اهل ذکر را در اندیشه خود آورى و مقامات ستوده آنان و مجالس آشکارشان را بنگرى، مى‏بینى که آنان نامه‏هاى اعمال خود را گشوده، و براى حسابرسى آماده‏اند، که همه را جبران کنند، و در اندیشه‏اند در کدام یک از اعمال کوچک و بزرگى که به آنان فرمان داده شده، کوتاهى کرده‏اند، یا چه اعمالى که از آن نهى شده بودند مرتکب گردیده‏اند، بار سنگین گناهان خویش را بر دوش نهاده، و در برداشتن آن ناتوان شدند، گریه در گلویشان شکسته، و با ناله و فریاد مى‏گریند و با یکدیگر گفتگو دارند، در پیشگاه پروردگار خویش به پشیمانى اعتراف دارند. آنان نشانه‏هاى هدایت، و چراغ‏هاى روشنگر تاریکى‏ها مى‏باشند، فرشتگان آنان را در میان گرفته، و آرامش بر آنها مى‏بارند، درهاى آسمان به رویشان گشوده، و مقام ارزشمندى براى آنان آماده کرده‏اند، مقامى که خداوند با نظر رحمت به آن مى‏نگرد، و از تلاش آنها خشنود، و منزلت آنها را مى‏ستاید، دست به دعا برداشته، و آمرزش الهى مى‏طلبند. در گرو نیازمندى فضل خدا،و اسیران بزرگى اویند، غم و اندوه طولانى دل‏هایشان را مجروح، و گریه‏هاى پیاپى چشم‏هایشان را آزرده است. دست آنان به طرف تمام درهاى امیدوارى خدا دراز است، از کسى درخواست مى‏کنند که بخشش او را کاستى، و درخواست کنندگان او را نومیدى نیست، پس اکنون به خاطر خودت، حساب خویش را بررسى کن زیرا دیگران حسابرسى غیر از تو دارند. »(دشتی،۱۳۷۹: ۴۵۷)
۷- معاشرت با نیکان: در این سفر دراز روحانی، همراهی با نیکان و خوبان، قوت قلب است و بر نشاط رفتن می افزاید و خستگی ها را از جان می زداید، از غفلت ها جلوگیری می کند و اشتباهات را گوشزد می نماید. امام علی علیه السلام فرمودند: «صحبه الولی اللبیب حیاه الروح (محمدی ری شهری،۱۳۸۴: ۵/۲۹۷) همراهی با دوست خردمند، موجب حیات روح است. »و نیز فرمودند: «معاشره ذوی الفضائل حیاه القلوب» (همان) معاشرت با صاحبان فضیلت، موجب حیات قلب ها است.
۸- اخلاق خوب: زندگی انسانی، زندگی گروهی و دسته جمعی است و لازمه آن آمد و شد با دیگران است. اخلاق خوب و شایسته، تابلویی زیبا از وجود آدمی ارائه می دهد تا دیگران به راحتی و با اشتیاق با صاحب آن ارتباط برقرار کنند و از بودن با او لذت برند.
و امام علی علیه السلام فرمودند: «بحسن الاخلاق یطیب العیش» (تمیمی آمدی،۱۳۶۶: ح۴۲۶۳) با خوش اخلاقی است که زندگی پاکیزه [و دلپذیر] می شود.
از سوی دیگر بد اخلاقی و ارتباط نامناسب با دیگران، زندگی را بر کام بداخلاق و دیگران تلخ می کند امام علی علیه السلام فرمودند: «ثلاث لا یهنا لصاحبهن عیش: الحقد والحسد وسوء الخلق» (همان: ح ۴۶۶۳) سه خصلت است که زندگی را بر صاحبشان ناگوار می کنند: کینه ورزی، حسادت و بداخلاقی.
۹- سازگاری با مردم: انسان ها در درجات کمال و درکات نقص با یکدیگر همسان نیستند. در زندگی اجتماعی رتبه انسان ها از بی نهایت زیر صفر شروع می شود و تا بی نهایت بالای صفر ادامه پیدا می کند. اگر بدنبال زندگی ای باشیم که در اطراف خود، انسان های پرکمال و بی نقص و بهتر از خود داشته باشیم، «بهشتی» را خواسته ایم در «دنیا» محقق کنیم. تنها در سرای دیگر و بهشت خوبان است که همه خوبند و هیچ جایی از لغو و تاثیم نیست. زندگی دنیایی، مملو از انسان های رنگارنگ و جور واجور است. چاره ای نیست جز آنکه در بسیاری از اوقات خود را به ندیدن و نشنیدن بزنیم و از لغزش دیگران تغافل کنیم. و آن وقت که لغزش دیدیم تا آنجا که مربوط به حقوق شخصی ماست، از آن درگذریم و به رخ نکشیم. تنها در این صورت است که می توان به زندگی اجتماعی تن داد، و گرنه زندگی، به جهنمی سوزان بدل خواهد شد که کمتر کسی خواهد توانست حتی با نزدیکان خود نیز آمد و شدی داشته باشد. امام علی علیه السلام فرمودند: «سلامه العیش فی المداراه» (همان: ۵۶۰۷) سلامت زندگی در مدارا و سازگاری با مردم است.
و نیز آن حضرت فرمودند: «من لم یتغافل ولا یغض عن کثیر من الامور تنغصت عیشته» (همان: ۹۱۴۹) ; کسی که تغافل نکند و از بسیاری از امور چشم پوشی ننماید، زندگیش تیره و دلگیر می شود.
ناگفته پیداست که تغافل و گذشت در اموری مطلوب است که به حق شخصی ما مربوط می شود، اما در جایی که پای حقوق الهی و حق دیگر انسان ها در کار است، باید دقیق و سخت گیر بود.
۱۰- برخورداری مادی و معنوی: امام علی علیه السلام می­فرماید: «واعلموا عبادالله ان المؤمنین المتقین ذهبوا بعاجل الخیر وآجله شارکوا اهل الدنیا فی دنیاهم ولم یشارکهم اهل الدنیا فی آخرتهم. یقول الله عزوجل: «قل من حرم زینه الله التی اخرج» سکنوا الدنیا بافضل ما سکنت واکلوها بافضل ما اکلت. شارکوا اهل الدنیا فی دنیاهم اکلوا من افضل ما یاکلون وشربوا من افضل ما یشربون ولبسوا من افضل ما یلبسون وسکنوا بافضل مایسکنون وتزوجوا من افضل مایتزوجون ورکبوا من افضل مایرکبون، اصابوا لذه الدنیا مع اهل الدنیا مع انهم غدا من جیران الله عزوجل یتمنون علیه، فیعطیهم ما یتمنون، لایرد لهم دعوه ولاینقص لهم نصیب من لذه، فالی هذا یشتاق من کان له عقل ولا حول ولاقوه الا بالله (ثقفی،۱۳۹۵: ۱/۲۳۵) بندگان خدا! آگاه باشید که مؤمنان پرهیزکار از هر دو خیر (دنیا و آخرت) برخوردارند. با اهل دنیا در برخورداری آنان از دنیایشان شریکند، اما اهل دنیا در برخورداری مؤمنان از آخرتشان، بهره ای ندارند. خداوند در قرآن می فرماید: ای پیامبر! بگو چه کسی برخورداری از زینت های (نعمت های) الهی را که برای بندگانش آفریده است، حرام کرده است.»
مؤمنان پرهیزکار در دنیا به بهترین صورت سکونت دارند، و به پاک ترین صورت، از آن برخوردار هستند. با دنیاییان در دنیایشان شریکند، از بهترین آنچه آنان می خورند، می خورند، و از بهترین نوشیدنی آنان می نوشند، از بهترین آنچه می پوشند در بر می کنند، از بهترین سکونت آنان، سکونت می یابند، از برترین ازدواج های آنان برخوردار و از والاترین مرکب های آنان بهره مندند. امروز همراه دنیاییان از لذت دنیا کام می گیرند، حال آنکه فردا، آنان همسایگان خدایند. از او درخواست می کنند و هر چه از خدا بخواهند، عطایشان کند، هیچ خواسته ای از آنان رد نشود و هیچ نقصی در لذت آنان رخنه نکند. پس آنان که از اندک عقلی برخوردارند، مشتاق چنین زندگی هستند. و هیچ حول و قوه ای جز از خدای بزرگ نیست. »
۱۱- فایده رسانی به مردم: زندگی پاک، در این نیست که فقط سعی کنیم خود از هوای پاک استفاده کنیم و با دیگرانی که در هوای آلوده تنفس می کنند کاری نداشته باشیم. نباید بین خود و دیگران دیواری بلند کشید و دیگران را از نشستن در کنار سفره ای که روزی معنوی آن را خدا به ما داده است، بر حذر داشت بلکه باید دیگران را در روزی معنوی خود شریک کرد.
امام علی علیه السلام می فرماید: «احسن الناس عیشا من عاش الناس فی فضله »(آمدی،۱۳۶۶: ۳۰۵۸) بهترین زندگانی از آن کسی است که مردم با فضل و [احسان] او زندگی کنند. و نیز آن حضرت فرمود: «ان احسن الناس عیشا من حسن عیش الناس فی عیشه» (همان: ۳۶۳۶)؛ خوب ترین زندگی از آن کسی است که مردم با زندگی او، خوب زندگی کنند.

۶-۳٫ تحقق حیات طیبه در دنیا

بادقت در آیات قرآن، مى­توان فهمید که قرآن حیات دنیا و استفاده از نعم و امکانات آن را نفى نمى کند، بلکه دنیایى مورد مذمت قرآن است که بدون در نظر گرفتن آخرت در جهت برآورده کردن هوا و هوس هاى زندگى زودگذر دنیا سپرى شود. ازاین رو، پویندگان حیات طیبه، به زندگى دنیا و جلوه هاى آن از مال و زن و فرزند بى توجه نیستند. در نظر اینان، رسیدن به این دسته از مطلوب ها نیز دوست داشتنى است؛ اما به دست آوردن آنها، نهایت هدف زندگى محسوب نمى شود، بلکه آنها از این مطلوب هاى دنیایى به عنوان نردبان ترقى براى نیل به حیات برتر و رسیدن به حقایقى والا استفاده مى کنند که داشته هاى دنیایى، قدرت برابرى با آنها را ندارد. این دسته از انسان ها دنیا را براى خود هزینه مى کنند، برخلاف دنیاطلبان که خود را براى دنیا هزینه مى کنند و چون محبوب و مطلوب آنها خداوند است، در دنیا درصدد یافتن چیزهایى هستند که آنها را به خداوند نزدیک کند؛ به همین دلیل، برخلاف دنیاطلبان، در رفتن به جبهه و جهاد از یکدیگر سبقت گرفته و هنگام جهاد، خود را در حال تجارت با خدا مى بینند: «إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّهَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ وَعْدا عَلَیْهِ حَقّا فِی التَّوْرَاهِ وَالإِنجِیلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بَایَعْتُم بِهِ وَذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ» (توبه: ۱۱۱)
در بخشی از حدیث معراج خداوند متعال به پیامبر خویش در توصیف اهل آخرت و کسانی که در این دنیا به حیات طیبه بار می یابند ابن چنین فرموده: «یا أَحْمَدُ! إِنَّ أَهْلَ الآخِرَهِ رَقیقَهٌ وُجُوهُهُمْ، کَثیرٌ حَیاؤُهُمْ قَلیلٌ حُمْقُهُمْ، کَثیرٌ نَفْعُهُمْ، قَلیلٌ مَکْرُهُمْ، أَلنّاسُ مِنْهُمْ فى راحَهٍ، وَأَنْفُسُهُمْ مِنْهُمْ فى تَعَبٍ، کَلامُهُمْ مَوْزُونٌ، مُحاسِبینَ لِأَنْفُسِهِمْ مُتْعِبینَ لَها، تَنامُ أَعْیُنُهُمْ وَلا تَنامُ قُلُوبُهُمْ، أَعْیُنُهُمْ باکِیَهٌ، وَقُلُوبُهُمْ ذاکِرَهٌ؛ وَإِذا کُتِبَ النّاسُ مِنَ الغافِلینَ، کُتِبُوا مِنَ الذّاکِرینَ، فی أَوَّلِ النِّعْمَهِ یَحْمَدُونَ، وَفى آخِرِها یَشْکُرُونَ، دُعاؤُهُهْم عِنْدَاللَّهِ مَرْفُوعٌ، وَکَلامُهُمْ عِنْدَهُ مَسْمُوعٌ، تَفْرَحُ بِهِمُ المَلائِکَهُ، یَدُورُ دُعاؤُهُم تَحْتَ الحُجُبِ، یُحِبُّ الرَّبُّ أَنْ یَسْمَعَ کَلامَهُمْ، کَما تُحِبُّ الوالِدَهُ وَلَدَها؛ لا یَشْغَلُهُمْ عَنِ اللَّهِ شَىْ‏ءٌ طَرْفَهَ عَیْنٍ، وَلا یُریدُونَ کَثْرَهَ الطَّعامِ وَلا کَثْرَهَ الکَلامِ وَلا کَثْرَهَاللِّباسِ؛ أَلنّاسُ عِنْدَهُمْ مَوْتى‏، وَاللَّهُ عِنْدَهُمْ حَىٌّ کَریمٌ لا یَمُوتُ؛ یَدْعُونَ المُدْبِرینَ کَرَماً، وَیَزیدُونَ المُقْبِلینَ تَلَطُّفاً؛ قَدْ صارَتِ الدُّنْیا وَالآخِرَهُ عِنْدَهُمْ واحِدَهً؛ یَمُوتُ النّاسُ مَرَّهً، وَیَمُوتُ أَحَدُهُمْ فى کُلِّ یَوْمٍ سَبْعینَ مَرَّهً مِنْ مُجاهَدَهِ أَنْفُسِهِمْ وَهواهُمْ وَالشَّیْطانِ الَّذى یَجْری فى عُرُوقِهِمْ؛ لَوْ تَحَرَّکَتْ ریحٌ لَزَعْزَعَتْهُ، وَإِنْ قامَ بَیْنَ یَدَىَّ فَکَأَنَّهُ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ، لا أَرى‏ فی قَلْبِهِ شُغْلًا بِمَخْلُوقٍ. فَوَعِزَّتی وَجَلالی، لَاحْیِیَنَّهُ‏ حَیاهً طَیِّبَهً، حَتّى إِذا فارَقَ رُوحُهُ جَسَدَهُ، لا اسَلِّطُ عَلَیْهِ مَلَکَ المَوْتِ، وَلا یَلی قَبْضَ رُوحِهِ غَیْری، وَلَأَفْتَحَنَّ لِرُوحِهِ أَبْوابَ السَّماءِ کُلَّها، وَلَأَرْفَعَنَّ الحُجُبَ کُلَّها دُونی، وَلآمُرَنَّ الجِنانَ فَلْتَزَیَّنَنَّ، وَالحُورَ العینَ فَلْتُشْرِقَنَّ، وَالملائِکَهَ فَلْتُصْلِبَنَّ، وَالأَشْجارَ فَلْتُثْمِرَنَّ، وَثِمارَ الجَنَّهِ فَتَدَلَّیَنَّ، وَلآمُرَنَّ ریحاً مِنَ الرِّیاحِ الَّتی تَحْتَ العَرْشِ فلْتَحْمِلَنَّ جبالًا مِنَ الکافُورِ وَالمِسْکِ الْأَذْفَرِ فَلْتَضْرَمَنَّ وَقوداً مِنْ غَیْر نارٍ فَلْتَدْخُنَنَّ؛ وَلا یَکُونُ بَیْنی وَبَیْنَ رُوحِهِ سَتْرٌ، وَأَقُولُ لَهُ عِنْدَ قَبْضِ رُوحِهِ: مَرْحَباً وَأَهْلًا بِقُدُومِکَ عَلَىَّ! أَسْعِدْ بِالکَرامَهِ وَالبُشْرى بِالرَّحْمَهِ وَالرِّضْوانِ وَجَنّاتٍ لَهُمْ فیها نَعیمٌ مُقیمٌ خالِدینَ فیها أَبَداً، إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظیمٌ. فَلَوْ رَأَیْتَ المَلائِکَهَ کَیْفَ یَأْخُذُها واحِدٌ وَیُعْطیهَا الآخَرَ!» (فیض کاشانی،۱۴۰۴)
اى احمد! اهل آخرت نرم‏دلانى هستند با حیاى بسیار، نافهمى‏شان اندک و سودشان سرشار است. حیله‏گرى و فریبکارى‏شان ناچیز است. مردم از ناحیه ایشان آسوده‏اند و خود از ناحیه مردم در رنج و زحمتند. سخنشان نیکو و سنجیده است. نفس خویش را به محاسبه مى‏کشند و آن را در رنج و سختى مى‏افکنند. چشمانشان را خواب فرا مى‏گیرد امّا دل‏هایشان هرگز به خواب نرود. با چشمانى اشکبار یاد خدا را در دل زنده مى‏دارند، آن‏گاه که نام مردم در زمره بى خبران نوشته شود نام اینان در دفتر ذاکران و هشیاران ثبت مى‏شود. در آغاز نعمت، خدا را مى‏ستایند و در پایانش سپاسگزار او هستند. دعا و درخواستشان در پیشگاه خدا بلند و مستجاب و سخنشان پذیرفته است. فرشتگان از ایشان خوشنودند، دعا و زمزمه‏شان قبل از درنوردیدن حجابها و رسیدن به استجابت، زیر حجابهاى نورى در حرکت است و خداوند شنیدن سخنشان را دوست دارد، آن‏گونه که مادر فرزندش را. هیچ چیز- حتى به قدر چشم بر هم زدنى- ایشان را از خدا غافل نکرده و هرگز قصد زیاده‏خورى و زیاده‏گویى و زیاده‏خواهى در پوشش و لباس ندارند. مردم در نظرایشان- از نظر مؤثر بودن در مقدّرات- همچون مردگانند و خداوند، زنده جاوید و کریمى است که هرگز نمیرد. فراریان از حق را به کرم و بزرگى دستگیرند و روى آورندگان به حق را به‏لطف و خوشرویى پذیرا. دنیا و آخرت از نظر آن‏ها یکى است. مردم در زندگى یک بار مى‏میرند؛ امّا ایشان از شدّت و کثرت مجاهده با خواهش نفس، هواپرستى و شیطانى که بر همه جهات نفس، مسلط است، روزى هفتاد بار مى‏میرند. از شدت ضعف و لاغرى، با وزش نسیمى مى‏لرزند، امّا وقتى در پیشگاه من به نماز و نیاز مى‏ایستند گویى بنایى محکم و استوارند. من در قلبشان هیچ وابستگى و دل‏مشغولى به مخلوق نمى‏یابم. به عزّت و جلالم سوگند! او (اهل آخرت) را به حیات طیّبه زنده بدارم و آن‏گاه که زمان جدایى روح از جسمش فرا رسد، فرشته مرگ را بر او مسلط نکنم و جز خودم کسى عهده‏دار گرفتن جانش نباشد. همه درهاى آسمان را به روى روحش بگشایم و همه حجابهایى را که بین او و من است از میان بردارم. بهشت‏ها را فرمان دهم که خود آرایى کنند، حورالعین از هر جانب بر او وارد شوند و فرشتگانش به خدمت ایستند و درختان، میوه دهند و میوه‏هاى بهشت براى عرضه به خدمت او نزدیک گردند. نسیمى از نسیمهاى تحت عرش را فرمان دهم که کوههایى از کافور و مشک خوشبو را بردارند تا سوختى از غیر آتش دراندازند و اطرافش را از آن معطر سازند. بین من و روح او پوشش و مانعى نباشد و هنگام گرفتن جانش بگویم: خوش آمدى و با آمدنت صفا آوردى. زهى عیش نیکبختى براى او با این بزرگداشت و مژده به رحمت و رضوان و بهشت‏هایى که در آن‏ها نعمت‏هاى جاوید و ابدى است و اجر بزرگ وپایانى که در نزد خداست. اى کاش ملائک و فرشتگان را مى‏دیدى که چگونه او را مى‏گیرند و دست به دست مى‏گردانند.
‏در توضیح و تفسیر این فقرات از حدیث شریف معراج عارف گرانقدر آیت الله سعادت پرور این چنین می­فرمایند: با توجه به این بخش حدیث معلوم مى‏شود، حیات طیبه، همین زندگى مادى دنیایى نبوده، بلکه بسیار والاتر و ارزشمندتر از آن است، چنان که آیه اول، حیات طیبه را ثمره و نتیجه ایمان و اعمال صالح معرفى مى‏فرماید و البته چون ایمان و کار شایسته، از امور معنوى محقق شده در همین عالم است، پس مقصود از حیات طیّبه هم باید زندگى معنوى محقق شده در همین عالم باشد نه زندگى آخرتى، هر چند آثار همین زندگى به حیات جاوید آخرت منتهى مى‏شود؛ زیرا تمام نعمت‏هاى معنوى آخرتى که خداوند به بندگانش مى‏دهد، نتیجه نعمتهاى معنوى است که در همین عالم به آن‏ها مى‏بخشد؛ چنان‏که آیه شریفه: «به بهترین عمل و بهتر از آن‏چه انجام مى‏دادند پاداششان مى‏دهیم»، گواه درستى این ادعاست. جملات دعاهایى که ذکر شد، به حقیقت، به معناى این زندگى و نیز به آثار و خواص آن دلالت دارد. (سعادت پرور،۱۳۸۳: ۱/۴۰۶)
امام خمینی (ره) دراین­باره می‌فرماید: «اگر کسى با عمل توانست این قیود را بشکند و عمل‌ها را به عمل صالح واحد برگرداند و اوراد را به ورد واحد ارجاع دهد، “فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاهً طَیِّبَهً"؛ خدامى‏فرماید: این عامل به عمل صالح را به زندگى طیّب و طاهر زنده مى‏کنیم. نه اینکه گمان کنى چنین کسى در این عالم در زندگى طیّب و طاهر نیست؛ بلکه اگر عامل صالح شد، در این عالم زندگى طیّب و طاهر پیدا مى‏کند» ( خمینی، ۱۳۸۱: ۳/۴۶۵)
پس می توان نتیجه گرفت که گسترۀ حیات طیبه ازدنیای انسان مؤمن تابرزخ وقیامت اوکشیده شده ودرهرعالمی انسان باایمان متناسب باآن عالم ازخواص وآثارومواهب این حیات بهره می برد،که کلید ورود به این حیات مقرون به سعادت و دو مؤلفۀ اساسی آن همان ایمان وعمل صالح می باشد.

۶-۴٫ آثار فردی و اجتماعی حیات طیبه

سنت وعترت رسول خدا (ص)بر تجلی آثار الهی در جمع و فرد مؤمنان تأکید دارد و روایات فراوانی در این باره مطرح است که در اینجا برای نمونه به حدیث قرب نوافل و نیز سخنی از امیر المؤنان (ع) اشاره می شود که اولی بر تجلی آثار حق در فرد مؤمن و دومی بر ظهور آن آثار در جامعۀ مؤمن تصریح دارد.
حماد بن بشیر از امام صادق (ع)نقل می کند که امام از رسول خدا (ص)و پیامبر(ص)نیز از خدای سبحان نقل می کند که خدای تبارک و تعالی می فرماید «و ماتقرب الی عبد بشیء احب الی مما افترضت علیه و انه لیتقرب الی بالنافله حتی احببته کنت سمعه الذی یسمع به و بصرالذی یبصر به و لسانی الذی ینطق به ویده التی یبطش بها ان دعانی اجبته و ان سالنی اعطیته.» (کلینی،۱۴۰۷: ۲/۳۵۲) یعنی هیچ چیز به اندازۀ عبادت هایی که مقرر کرده­ام، بنده­ام را به من نزدیک نمی کند و نافله،آن سان او رامحبوب من میسازد که گوش وچشم و دست و زبانش را در اختیار خویش می گیرم و توسط آنها اراده ام را جاری می نمایم؛چنان که گویی مؤمن نافله گذار با گوش خدا می شنود و با چشم او می بیند و بازبان الهی سخن می­گوید و با دست برتر خدا اعمال قدرت می­ کند. (آثارفردی)
همین ظهور حق در جامعۀ با ایمان نیز نمود یافته و اندیشه ها حتی گمان های جمع مؤنان را مظهر کلام حق و نماد داوری خدای سبحان می سازد. در این باره امیر مؤمنان (ع) می فرماید: از داوری و گمان های صائب مؤمنان نسبت به خویش