شکل های ۱ و ۲ نتایج آزمون فرضیه اصلی (اجرای مدل ۱) به روش مدل سازی معادلات ساختاری را نشان می دهند. این شکل ها نمایانگر ضریب استاندارد ® و ضریب معناداری(T-value) ، رابطه علی پیشنهاد شده میان اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی می باشد. شکل اول نیز R (ضریب استاندارد) ، ارزش t ^[۹۰] و شاخص های برازش مدل از قبیل کای دو ، RMSEA،GFI و… را نشان می‌دهد. همانطور که پیشتر ذکر شد، اگرمقدار  کم ، نسبت  به درجه آزادی(df) کوچکتر از ۳،RMSE ^[۹۱] کوچکتر از ۰٫۱۰ و نیز GFI^[92] و AGFI^[93] بزرگتر از ۹۰ % باشند، می توان نتیجه گرفت که مدل اجرا شده برازش مناسبی دارد. ضریب استاندارد رابطه موجود نیز در صورتی که ارزش t ، از ۲ بزرگتر یا از ۲- کوچکتر باشد، در سطح اطمینان ۹۹ درصد معنی دار خواهد بود.
همانطور که مشاهده می شود، اولاً با توجه به معنی دار بودن ارزش t ، فرضیه اول در سطح اطمینان ۹۹ درصد تأیید می شود. ثانیا اعتبار و برازندگی مناسب مدل تأیید می شود، چرا که مقدار کای دو، مقدار RMSEA و نسبت کای دو به درجه آزادی کم و مقدار GFI و AGFI نیز بالای ۹۰ درصد است. بنابراین فرض H₀ تأیید نشده و فرض H₁ یا همان فرضیه فرعی اول تحقیق تأیید می شود. لذا می توان بیان کرد که اعتیاد به کار در جامعه مورد نظر در سطح اطمینان ۹۹ درصد موجب فرسودگی شغلی می شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل ۴-۱: خروجی آزمون رابطه میان اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی(حالت استاندارد)
شکل ۴-۲:خروجی آزمون رابطه میان اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی(حالت معناداری)

Chi-Square=113.73, df=8, P-value=0.00000, RMSEA=0.233 GFI = .87 AGFI = 0.65
جدول شماره ۴-۶: نتایج اجرای مدل ساختاری میان اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی
با توجه به اینکه ارزش t بزرگتر از ۲ می باشد بنابراین ارزش t در سطح اطمینان ۹۹ % معنی دار می باشد.
۴-۲-۲- آزمون فرضیه های فرعی
۴-۲-۲-۱- فرضیه فرعی اول:
بین تمایل درونی به کار و فرسودگی شغلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
جدول صفحه بعد نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن میان تمایل درونی به کار و فرسودگی شغلی را نشان می دهد.

پروتئین های مرتبط با بیماریزایی یا PRPs، پروتئین­هایی هستند که توسط گیاه در مقابل عامل بیماریزا تولید گردیده و در فعال شدن سیستم دفاعی گیاه فعال نقش تعیین کننده ­ای دارند و می­توانند توسعه و گسترش پاتوژن در داخل گیاه را محدود کنند (Liu and Ekramoddoullah, 2006; Datta and Muthukrishnan, 1999). در بین این پروتئین­ها می­توان به پراکسیدازها (خانواده PR-9) اشاره کرد. در مطالعه­ایکه توسط هندسون و هوول (Hanson and Howell, 2004) نشان داده شد که جدایه­های T. viride موثر در بیوکنترل قارچ R. solani ترکیبات مرتبط با دفاع از جمله فیتوالکسین­ها (ترپنوئیدها) و آنزیم پراکسیداز در گیاه پنبه تولید می­ کنند. در این بررسی الیسیتورهای پروتئینی با وزن مولکولی ۱۸ کیلو دالتون را از ترشحات خارج سلولی تریکودرما جداسازی و شناسایی کردند که باعث القاء مقاومت در گیاه شد. (۲۰۰۵) پروتئین sm1 به­عنوان الیسیتوری از T. virens شناسایی و معرفی گردیده که در القای بیان ژن­های مرتبط با دفاع به­ صورت موضعی و سیستمیک در گیاه پنبه نقش دارد (Djonovic and Kenerly, 2005). تنگ و همکاران ۲۰۰۸) (Tseng et al., پروتئین­های ترشح شده از قارچ T. harzianum را در مدل شبیه سازی شده، از تداخل گیاه - تریکودرما - رایزوکتونیا بدست آوردند. این ترکیبات شامل آنزیم­ های کیتیناز، سلولاز، زایلناز، بتا ۱و۳ گلوکاناز، بتا ۱و ۶ گلوکاناز، ماناز و پروتئاز بودند.
۲-۲-۹-۴- ۱-۳ - القای مقاومت از طریق فعال کردن آنزیم پراکسیداز
پراکسیدازها اثر مستقیم در مقاومت داشته و از طریق تولید رادیکال آزاد و پراکسیدهیدروژن، که برای بعضی بیمارگرها سمی هستند، منجر به دفاع در برابر بیمارگرها می­شوند. دخالت آنزیم پراکسیداز در واکنش­های دفاعی و اثر بازدارندگی آن از رشد عوامل بیماری­زا اولین بار در سال­های ۶۹-۱۹۶۸ اثبات گردید (Liu and Ekramoddoullah, 2006; Peng and Kuc, 1992; Yedidia et al., 1999). تحقیقات نشان داده است که اکسیداسیون ترکیبات فنلی از قبیل Catechin به­وسیله آنزیم پراکسیداز ممکن است فاکتور محدود کننده رشد عوامل بیماری­زای باکتریایی در گیاهان پنبه مقاوم به بلایت باکتریایی باشد (Vidhyasekaran, 2002).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

هوول و پوخبار (Howell and Puckhabar, 2005) در تحقیقی نشان دادند که استرینی از T. virens به­عنوان عامل بیوکنترل موثر در کنترل بیماری مرگ گیاهچه پنبه، باعث القاء فیتوالکسین­های ترپنوئیدی در ریشه گیاه پنبه شده است. به­عبارت دیگر این استرین پروتئین­های الیسیتوری را تولید می­ کند که منجر به القاء فعالیت آنزیم پراکسیداز و تولید ترپنوئید می­ شود. تحقیقات بر روی مکانیسم­های بیوکنترلی قارچ T. virens در جلوگیری از بیماری مرگ گیاهچه با عامل R. solani نشان داد که مایکوپارازیتیسم و تولید آنتی­بیوتیک در این کنترل مهم نمی ­باشد. در این بررسی تیمار بذر پنبه با قارچ T. virens باعث القاء آنزیم پراکسیداز و ترکیبات ترپنوئیدی (دزکسی همی گوسیپول و همی گوسیپول) می­شده که از پیشروی قارچ بیماریزای R. solani جلوگیری می­ کنند.
آزاد دیسفانی و همکاران (۱۳۹۲) تغییرات فعالیت آنزیم پراکسیداز در ریشه­چه پنبه را تحت تیمارهای قارچ رایزوکتونیا به تنهایی، قارچ تریکودرما به تنهایی، و مخلوط هر دو قارچ بررسی نمودند. ارزیابی فعالیت پراکسیداز نشان داد که این آنزیم در تمامی تیمارها نسبت به تیمار شاهد (بدون هر دو قارچ) افزایش یافته، اما میزان فعالیت این آنزیم از نظر آماری در تیمار هر دو قارچ (عامل بیولوژیک و عامل بیماریزا) به­ صورت توام از میزان بالاتر و پایدارتری برخوردار بوده و در نتیجه باعث القای مقاومت در گیاهچه پنبه می­ شود.
نتایج تحقیقات دیگران نیز نشان داده است به دنبال مایه­کوبی بیمارگر در گیاهان میزبان، فعالیت پراکسیداز افزایش می یابد (Scott-Craig et al., 1995) و افزایش فعالیت این آنزیم نیز با مقاومت گیاهان در برابر بیماری در ارتباط می باشد (Hammerschmidt et al., 1982). Veech (1976) نیز گزارش کرده است که با نفوذ قارچ رایزوکتونیا به گیاه پنبه موادی ترشح می­ شود که منجر به افزایش فعالیت پراکسیداز می­ شود. Howell و همکاران (۲۰۰۰) نیز طی تحقیقاتی بیان داشتند که القاء مقاومت در گیاهچه­های پنبه توسط T. virens علیه بیماری مرگ گیاهچه (R. solani)، در اثر افزایش فعالیت پراکسیداز و سنتز ترپنوئیدها در ریشه و در مواجه با عامل بیماریزا می باشد. مرتضی نیا و همکاران (۱۳۸۹) نیز در تحقیقاتی نشان دادند که القاء مقاومت در گیاهچه­های خیار تیمار شده با T. harzianum Bi ، قبل و بعد از مایه زنی با Pythium aphanidermatum در ارتباط با حداکثر فعالیت آنزیم پراکسیداز است.
۲-۲-۹-۴- ۱-۴- القای مقاومت از طریق فعال کردن آنزیم بتا- ۱و۳ گلوکاناز و تولید فنل
از جمله ترکیبات دیگری که در واکنش دفاعی گیاه در مقابل بیمارگرها دخیل بوده و دارای اهمیت می­باشند، ترکیبات فنلی هستند که اولین بار در سال ۱۹۲۹ فرضیه سنتز ترکیبات فنلی برای توجیه مقاومت گیاهان در برابر بیماری­ها پیشنهاد گردید. سپس محققان مختلف تغییر ترکیبات فنلی و نقش آن­ها در ایجاد مقاومت در گیاهان بیمار را مورد مطالعه قرار داده که نتایج آن­ها حاکی از تجمع مواد فنلی در ارتباط با واکنش مقاومت است. برخی از ترکیبات فنلی مثل اسید کلروژنیک و اسید کافئیک در تعداد زیادی از انواع گیاهان وجود داشته که در واکنش های دفاعی گیاه در برابر عوامل آسیب رسان دخالت می­ کنند. در ارتباط میزبان و عامل بیماری­زا و مقایسه ارقام مقاوم و حساس، در بیشتر موارد سرعت تجمع ترکیبات فنلی بعد از ابتلا به بیماری در رقم مقاوم زیادتر از رقم حساس است و یک رابطه خطی مثبت بین مقدار ترکیبات فنلی و مقامت گیاه وجود دارد (Goodman et al., 1986).
همچنین مشخص گردید که آنزیم بتا ۱و۳ گلوکاناز نیز در القای مقاومت توسط تریکودرما در گیاهان نقش دارد.
آزاد دیسفانی و همکاران (۱۳۹۲) تغییرات فعالیت آنزیم بتا-۱و۳ گلوکاناز و میزان فنل کل عصاره ریشه­چه پنبه را با بهره گرفتن از روش­های کالریمتری و دستگاه اسپکتروفتومتر بررسی نموده و نشان دادند که حداکثر میزان این ترکیبات در عصاره ریشه­چه گیاهان تیمار شده با جدایه­های تریکودرما به همراه قارچ رایزوکتونیا وجود دارد. ارزیابی فعالیت آنزیم بتا-۱و۳ گلوکاناز نیز نشان داد که قارچ تریکودرما و رایزوکتونیا هر کدام به تنهایی باعث افزایش فعالیت این آنزیم و در نتیجه القاء مقاومت در گیاهچه پنبه می­شوند. اما تیمار تریکودرما به­همراه قارچ عامل بیماری نسبت به تیمار جدایه تریکودرما به تنهایی، تیمار عامل بیماری به تنهایی و نیز شاهد سالم، موجب افزایش بیشتر فعالیت آنزیم بتا ۱و۳ گلوکانازمی­شود.
مطابق با نظرات Heil and Ploss (2006) آنزیم بتا-۱ و ۳ گلوکاناز پس از زخمی شدن گیاه و یا آلودگی بیولوژیک، تشکیل و فعالیت­های آن القاء می­ شود. طی تحقیقاتی دیگری نشان داده شد که فعالیت پراکسیدازها، بتا-۱و۳ گلوکانازها و کیتیازها در اثر استفاده از یک نوع رایزوکتونیای دو هسته­ای در گیاهچه­های لوبیا افزایش یافته و این افزایش ارتباط نزدیکی با افزایش مقاومت به پوسیدگی ریشه ناشی از R. solani داشت (Xue et al., 1988).
فصل سوم
مواد و روش ها
۳-۱- مواد مورد نیاز
موادآزمایشی شامل قارچ عامل بیماری Verticilium dahliae ، گلخانه، گلدان، بذر پنبه، کیسه­های پلاستیکی نمونه برداری، قیچی، لوله­های آزمایش، ظروف پتری، محیط های کشت، مواد شیمیائی، اتوکلاو، هود استریل، میکروسکوپ و انکوباتور بوده که مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران تامین گردید.
۳-۲- روش تحقیق
۳-۲-۱- تهیه محیط های کشت مورد استفاده جهت جداسازی و رشد جدایه ها
۳-۲-۱-۱- محیط کشت آب آگار ^[۱۸](WA)
برای تهیه این محیط مقدار ۲۰ گرم پودر آگار را در ۱ لیتر آب مقطر حل کرده و محیط حاصل به مدت ۱۵ دقیقه در حرارت ۱۲۱ درجه سانتی گراد در اتوکلاو سترون گردید. از این محیط کشت برای تک ریسه کردن و خالص سازی جدایه های قارچ و همچنین نگهداری جدایه های خالص شده در لوله های آزمایشگاهی در محیط ۴ درجه سانتی گراد استفاده شد.
۳-۲-۱-۲- محیط کشت سیب زمینی، دگستروز آگار^[۱۹](PDA)
از این محیط کشت جهت جداسازی، تعیین رنگ کلونی، میزان رشد پرگنه و بررسی ویژگی­های خصوصیات ظاهری جدایه های قارچ استفاده شد. برای این منظور از محیط کشت PDA به میزان ۳۹ گرم پودر آماده آنرا به یک لیتر آب مقطراضافه و محیط حاصل را حرارت داده تا کاملا حل گردد. سپس محیط فوق در دمای ۱۲۱ درجه سانتی گراد به مدت ۱۵ دقیقه در اتوکلاو سترون گردید.
۳-۳- نمونه برداری بوته های آلوده به قارچ Verticillum daheliae
به منظور جمع آوری بوته­ های آلوده پنبه در تیر ماه سال ۱۳۹۲ مزارع مختلف پنبه واقع در شهرستان گنبد کاووس مورد بازدید قرار گرفت. بوته­ های پنبه آلوده و مشکوک از ۵ مزرعه جمع آوری و به آزمایشگاه انتقال داده شد. نمونه ها تا زمان بررسی در دمای ۴درجه سانتی گراد نگهداری شدند.
۳-۴- جداسازی قارچ عامل بیماری
جهت جداسازی قارچ نمونه­های انتقال داده شده به آزمایشگاه، ابتدا با آب شستشو شدند. سپس بخش­هائی از طوقه و ریشه آلوده انتخاب و به قطعاتی به ابعاد ۱ × ۱ سانتی­متر جدا و با هیپوکلریت سدیم ۱۰ درصد تجارتی به مدت ۳۰-۶۰ ثانیه ضدعفونی سطحی شدند. قطعات ضدعفونی شده پس از ۳ بار شستشو با آب مقطر استریل، هر بار به مدت ۳ تا ۴ دقیقه و خشک کردن با کاغذ صافی استریل، در پتری­های حاوی محیط کشت PDA کشت و در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد در شرایط تاریکی نگهداری شدند (Kim et al., 2001).
خالص سازی قارچ به­روش تک اسپور روی محیط کشت آب آگار انجام گرفت (Jones and Clifford, 1983).
۳-۵- آزمون بیماریزائی جدایه­ها
آزمون بیماریزائی جدایه­ها روی پنبه رقم ساحل (حساس به بیماری) تعیین و جدایه­های با قدرت بیماریزائی بیش­تر به­عنوان جدایه­های برتر برای آزمون­های بعدی انتخاب شدند. در این رابطه تعداد ۱۰۰عدد بذر پنبه پس از ضد عفونی سطحی با هیپوکلریت سدیم، جوانه دار شده و جهت مایه زنی به مدت ۲ ساعت به در سوسپانسیون اسپور قارچ V. daheliae با غلظت مناسب (۱۰^۶×۱ اسپوردر هر میلی­لیتر) قرار گرفتند. بعد از حذف سوسپانسیون اضافی، بذور تلقیح شده در پتری دیش حاوی ۳ برگ کاغذ صافی استریل مرطوب قرار گرفتند. در این آزمایش در تیمار شاهد به جای سوسپانسیون اسپور، از آب مقطر استریل استفاده گردید. پتری دیش حاوی بذور تلقیح شده در کیسه­های پلاستیکی نگهداری شدند. بعد از ظهور علائم بیماری روی گیاهچه­ها، درصد آلودگی^[۲۰] با بهره گرفتن از فرمول ذیل تعیین شد (Schteinberg, 1997) :
DI=[(a-b)/a×۱۰۰]
DI= درصد آلودگی
a= تعداد کل بوته ها
b= تعداد بوته های سالم
۳-۶- جداسازی و شناسایی قارچ تریکودرما
جهت جداسازی قارچ تریکودرما، به صورت تصادفی و از اطراف ریشه بوته­ های پنبه تا عمق ۳۰ سانتی متری نمونه برداری شد (ظفری و همکاران، ۱۳۸۱). نمونه برداری از پنج نقطه مختلف از هر مزرعه انجام گرفته و در نهایت خاک­های هر مزرعه با هم مخلوط شدند. نمونه خاک­های هر مزرعه پس از انتقال به آزمایشگاه مرطوب گشته و به مدت یک هفته درون کیسه­های پلاستیکی و در حرارت اتاق نگهداری شده تا قارچ­های احتمالی موجود در آن ها فعال شوند.
سپس عمل رقیق سازی براساس روش وین­فوندرا و همکاران (Wigenfundera et al., 1991) انجام گرفت. برای این منظور ، ۱۰ گرم از خاک هر مزرعه به ۹۰ میلی لیتر آب مقطر سترون شده، اضافه گردید و به مدت ۳۰ دقیقه روی دستگاه همزن قرار داده شد تا سوسپانسیون تقریبا یکنواختی بدست آمد. به این ترتیب رقت ^۱-۱۰ از سوسپانسیون فوق به دست آمد. بعد ۱۰ میلی­لیتر از این سوسپانسیونرا برداشته و به ۹۰ میلی لیتر آب مقطر سترون دیگر اضافه و مجددا حدود ۱۵ دقیقه روی دستگاه همزن قرار داده شد. به این ترتیب، رقت ^۲- ۱۰ به­دست آمد. با ادامه این روش رقت­های ^۳- ۱۰ و ^۴- ۱۰از این محلول تهیه گردید. سپس یک میلی لیتر از هر رقت در پتری­های حاوی محیط کشت اختصاصی مکفادن و ساتون (RB-S-F) پخش شد (Davet and Rouxel, 2000)
KH₂PO₄ ۲۵/۰ گرم
سولفات منیزیوم ۱۲۵/۰گرم
پپتون ۲۵/۱ گرم
گلوکز ۵/۲ گرم
رز بنگال ۰۰۴/۰ گرم
سولفات استرپتومایسین ۰۰۷۵/۰ گرم
آگار ۵ گرم
فرمالدویید ۵۰ میکرولیتر
آب مقطر استریل ۲۵۰ میلی لیتر
ترکیبات فوق (غیر از فرمالدهید و سولفات استرپتومایسین) در دمای ۱۲۱ درجه سانتی ­گراد و فشار ۲/۱ اتمسفر به­مدت ۱۵ دقیقه استریل شدند. پس از سرد شدن (حدود ۴۰ درجه سانتی ­گراد) و قبل از تقسیم محیط کشت به ظروف پتری، فرمالدهید و سولفات استرپتومایسین به آن اضافه شدند. سپس محیط کشت فوق به ظروف پتری ۹ سانتی­متری انتقال داده شد. پس از سرد شدن، از هر رقت سوسپانسیون خاک، به میزان ۱ میلی­­لیتر روی محیط کشت هر ظرف پتری پخش گردید. برای هر رقت خاک سه تکرار در نظر گرفته شد. ظروف پتری به مدت ۹۶ ساعت در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد و در تاریکی نگهداری شده تا رشد میسلیوم­ها به خوبی انجام گیرد. بعد پتری­ها از انکوباتور خارج و در شرایط آزمایشگاه نگهداری شده تا کنیدی­های قارچ تریکودرما تشکیل شوند(Davet and Rouxel, 2000).
جدایه­های به دست آمده از هر یک از نمونه­های خاک، به ظروف پتری حاوی محیط کشت آب مقطر منتقل شدند. با گرفتن تک اسپور و انتقال به محیط کشت PDA عمل خالص خالص سازی انجام گرفت.
از نمونه­های خاک به دست آمده، تعداد ۵ جدایه تریکودرما جداسازی گردید. برای شناسایی تریکودرما از کلید معتبر کلید معتبر کوبیسک و هارمن (Kubicek and Harman, 1998) استفاده گردید.
برای مطالعه میزان رشد جدایه­ها و همچنین بررسی مشخصات ماکروسکپی و میکروسکوپی آن­ها، یک اسپور جوانه زده از هر جدایه در مرکز پتری حاوی محیط کشت مالت آگار ۲% قرار داده شده و در دمای ۱± ۲۰ درجه سانتی گراد و در شرایط تاریکی برای ۲ روز نگهداری و سپس در فضای آزمایشگاه، در شرایط تناوب نوری در همین دما قرار گرفتند. میزان رشد در روز­های چهارم و هفتم در دو جهت عمود برهم اندازه گیری و میانگین قطر پرگنه برای هر جدایه محاسبه گردید.
مشخصات ماکروسکپی پرگنه­ها شامل رنگ کلنی، خوابیده یا کرکی بودن، نحوه کنیدیوم زایی (به صورت جوش و دسته ای یا به صورت پراکنده) با کشت جدایه­ها روی محیط مالت آگار بررسی شد. همچنین در بررسی میکروسکپی، اندازه گیری طول و عرض کنیدی و فیالیدها و همچنیندیدن وضعیت وشکل کنیدیوفور، کنیدی و کلامیدوسپورها، اسلایدهایی با قرار دادن نمونه داخل یک قطره اسید لاکتیک ۲۵% روی لام تهیه و در زیر میکروسکوپ نوری مشاهده گردید.
۳-۷- بررسی تاثیر جدایه­های تریکودرما روی قارچ عامل بیماری
برای این منظور در هر تشتک پتری ۹ سانتی متری حاوی محیط کشت PDA، بلوکی به قطر ۵ میلی­متر از کشت پنج روزه قارچ V. daheliae به فاصله یک سانتی­متر از لبه پتری قرار داده شد. پس از ۴ روز یک بلوک از قارچ آنتاگونیست به قطر ۵ میلی­متر از کشت پنج روزه هر کدام از جدایه­های تریکودرما در طرف مقابل کشت قارچ عامل بیماری در پتری قرار داده شد. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. پتری­های آزمایشی در انکوباتور در دمای ۲±۲۵ درجه سانتی ­گراد نگهداری شدند. پس از ۳ تا ۴ روز قطر کلنی در دو جهت عمود برهم اندازه گیری و میانگین قطر پرگنه برای هر جدایه محاسبه گردید. اندازه گیری و درصد بازدارندگی از رشد عامل بیماری با بهره گرفتن از فرمول ذیل محاسبه گردید (Pandyet al., 1982).
%GI = (dc- dt / dc) × ۱۰۰
GI بازدارندگی از رشد (میلی­متر)
Dc میانگین قطر رشد قارچ در تیمار شاهد (میلی­متر)
Dt میانگین قطر رشد قارچ در تیمار مورد بررسی (میلی­متر)
۳-۸- بررسی تاثیر ترکیبات گازی فرار کشت ۹۶ ساعته آنتاگونیست­ها روی رشد میسلیومی قارچ ورتیسلیوم
در این رابطه ابتدا یک حلقه پنج میلی­متری از کشت پنج روزه هریک از آنتاگونیست­ها به­تفکیک در وسط ظرف پتری حاوی محیط کشت PDA قرار داده شد. پس از ۹۶ ساعت رشد آنتاگونیست­ها درانکوباتور در دمای ۱±۲۵ درجه سانتی ­گراد، یک حلقه پنج روزه ورتیسلیوم در وسط ظرف پتری محتوی PDA قرار داده شد. سپس با احتیاط درشرایط استریل درب پتری­های حاوی آنتاگونیست­ها و ورتیسلیوم برداشته و پتری محتوی ورتیسلیوم به طور وارونه روی ظرف پتری محتوی قارچ­های آنتاگونیست قرارداده شد. آنگاه لبه پتری­ها با پارافیلم به دقت مسدود ­گردید. درتیمار شاهد، پتری محتوی ورتیسلیوم روی پتری PDA بدون آنتاگونیست، قرار گرفت. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. شعاع رشد پرگنه ورتیسلیوم پس از تکمیل رشد قارچ در پتری شاهد اندازه گیری گردید Kucuk and Kivanc, 2003) ).

از نظر «لوین» بیگانگی اجتماعی حالتی است که فرد خود را به‌عنوان بخشی از روند سیاسی و اجتماعی جامعه به‌شمار نمی‌آورد و کنش خود را در تعیین مسیر وقایع، بی‌تأثیر تلقی می‌کند (وطنی، ۱۳۸۷: ۹۰).
۲ـ۱ـ۱ـ۱ـ دیدگاه ساختی ـ کارکردی
در این دیدگاه بر ضرورت­های کارکردی و نیازهای یک نظام اجتماعی تأکید می­ شود. نظام اجتماعی گرایش به انجام وظایفی برای بقای نظام دارد که ساخت­های اجتماعی وظیفه پاسخ دادن به این نیازها را دارند. پارسونز حیات اجتماعی را نوع خاصی از یک موجود زنده می‌داند. فکر زندگی اجتماعی به ‌مثابه یک نظام (شبکه­ ای از اجزای مختلف) بخش ساختاری نظریه وی و تشبیه به یک نظام زیست­شناختی، بخش کارکردگرا را تبیین می­ کند. از این‌رو کارکردگرایی ساختاری عنوانی است که پارسونز به‌کار خود می‌دهد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

یک نظام اجتماعی کنش، مانند بدن انسان نیازهایی دارد که باید ارضا شوند تا آن نظام برقرار بماند و اجزایی دارد که برای رفع آن نیازها عمل می­ کنند. همه نظام­های زنده گرایش به تعادل یا نوعی رابطه پایدار متوازن میان اجزای گوناگون و حفظ خود جدا از نظام­های دیگر دارند. تأکید پارسونز همواره بر ثبات و نظم است و درحقیقت نظریه اجتماعی کوششی است برای پاسخ به این سؤال که «نظم اجتماعی چگونه امکان‌پذیر است (روشه، ۱۳۷۶: ۲۰).
بوردیو؛ روش بوردیو، توجه کردن به زندگی روزمره است اما نه به شیوه‌ای که اتنومتدولوژیست‌ها و پدیدارشناسان انجام می‌دهند، بلکه توجه کردن به شرایط مادی و اجتماعی بر ساخته شدن ادراکات و تجربه‌های فردی. و در این میان «اصل ناآگاهی» راهنمای پژوهش وی است. براساس این اصل «پدیده اجتماعی را باید نه در آگاهی و هوشیاری افراد، بلکه در نظام روابط عینی‌ای که در آن قرار گرفته‌اند جستحو کرد» (فاضلی، ۱۳۸۲: ۳۶).
نظریه بوردیو از لحاظ ابداع انواع مفاهیم برجستگی خاصی دارد. بوردیو با تلفیقی که از نظریات انجام داد شبکه‌ای از مفاهیم اصلی را به‌کار می‌برد. در این بخش از بررسی دیدگاه بوردیو به تعریف این مفاهیم و ارتباط آن‌ها در چارچوب نظری بوردیو و همچنین خود این مفاهیم با یکدیگر می‌پردازیم. این مفاهیم شامل سرمایه در انواع ذکر شده زمینه، منش، عملکرد خواهد بود.
سرمایه: عمده‌ترین میراث اندیشه بوردیو برای جامعه‌شناسی مصرف و تحلیل سبک زندگی تحلیل انواع سرمایه برای تبیین الگوهای مصرف است (فاضلی، ۱۳۸۲: ۱۰۰). جایگاه‌های عوامل گوناگون درون یک زمینه را مقدار و اهمیت نسبی سرمایه‌ای که این عوامل دارند تعیین می‌کند. این سرمایه است که به یک فرد اجازه می‌دهد تا سرنوشت خود و دیگران را تحت نظارت گیرد.
بوردیو معمولاً از ۴ نوع سرمایه سخن می‌گوید (ریتزر، ۱۳۷۴: ۷۲۵) هریک از انواع سرمایه‌ها به‌نوعی در ایجاد، تقویت یا تغییر دادن سبک زندگی مؤثرند (فاضلی، ۱۳۸۲: ۱۰۰). سرمایه اقتصادی شامل درآمد و بقیه انواع منابع مالی است که در قالب مالکیت جلوه نهادی پیدا می‌کند. سرمایه فرهنگی دربرگیرنده تمایلات پایدار فرد است که در خلال اجتماعی شدن در فرد انباشته می‌شود. بوردیو تحصیلات را نمودی از سرمایه فرهنگی می‌دانست. لیکن گرایش به اشیا فرهنگی و جمع شدن محصولات فرهنگی در نزد فرد را سرمایه فرهنگی می‌خواند. سرمایه فرهنگی دربرگیرنده تمایلات پایدار فردی است که در خلال اجتماعی شدن در وی انباشته می‌شود (همان: ۱۰۰). سرمایه نمادین جزیی از سرمایه فرهنگی است و به‌معنای توانایی مشروعیت دادن، تعریف کردن، ارزش‌گذاری یا سبک ساختن است. سرمایه اجتماعی نیز شامل همه منابع واقعی و بالقوه‌ای است که در اثر عضویت در شبکه اجتماعی کنش‌گران یا سازمان‌ها به‌دست آید (ریتزر، ۱۳۸۲: ۷۲۵).
در میان انواع سرمایه، سرمایه فرهنگی نقش بسیار مهمی در اندیشه بوردیو ایفا می‌کند جامعه‌شناسی مصرف و تحلیل وی درباره سبک زندگی بر همین نوع سرمایه متکی است. منش، به ساختارهای ذهنی یا شناختی اطلاق می‌شود که انسان‌ها از طریق آن‌ها با جهان اجتماعی برخورد می‌کنند. انسان‌ها مجهز به یک رشته طرح‌های ملکه ذهن شده‌اند که با آن‌ها جهان اجتماعی‌شان را ادراک، فهم، ارزیابی و ارزش‌گذاری می‌کنند (ریتزر، ۱۳۸۲: ۷۲۱). در مجموع می‌توان این‌گونه گفت که از نظر بوردیو، این عملکرد است که ساختمان ذهنی و جهان اجتماعی را به هم پیوند می‌دهد از یک سوی، از طریق عملکرد، ساختمان ذهنی ساخته می‌شود و از سوی دیگر، در نتیجه عملکرد است که جهان اجتماعی آفریده می‌شود. درحالی‌که عملکرد گرایش به شکل بخشیدن ساختمان ذهنی دارد، ساختمان ذهنی نیز در جهت این عمل می‌کند که عملکرد را ایجاد کرده و آن را وحدت بخشد (ریترز، ۱۳۷۴: ۷۲۲). بوردیو نظریه‌ای منسجم درباره شکل‌گیری سبک‌های زندگی ارائه کرده است. مطابق مدلی که وی ارائه می‌کند شرایط عینی زندگی و موقعیت فرد در ساختار اجتماعی به تولید منش خاص منجر می‌شود. منش مولد دو دسته نظام است: نظامی برای طبقه‌بندی اعمال و نظامی برای ادراکات و شناخت‌ها (قریحه‌ها) نتیجه نهایی تعامل دو نظام، سبک زندگی است. سبک زندگی همان اعمال و کارهایی است که به شیوهای خاص طبقه‌بندی شده و حاصل ادراکات خاصی هستند. سبک زندگی حاصل ترجیحات افراد است که به‌صورت عمل درآمده و قابل مشاهده هستند (فاضلی، ۱۳۸۵: ۴۵).
۲ـ۱ـ۱ـ۲ـ نظریه کارل مارکس
مارکس رهیافتی کل‌گرا و سیستماتیک داشته و همچون دورکیم درپی تبیین پدیده‌های اجتماعی از طریق مراجعه به سایر واقعیت‌های اجتماعی بود. به اعتقاد مارکس دگرگونی نظام‌های اجتماعی را نمی‌توان برحسب عوامل غیراجتماعی همچون جغرافیا یا آب و هوا تبیین کرد، زیرا این عوامل در برابر دگرگونی‌های تاریخی عمده نسبتاً ثابت باقی می‌مانند. یک چنین دگرگونی را با ارجاع به پیدایش افکار تازه ـ نظری که کنت و هگل داشتند ـ نیز نمی‌توان تبیین کرد. مارکسِ ماتریالیست معتقد بود که تکوین و پذیرش افکار بستگی به چیزی دارد که خود از جنس اندیشه نیست. افکار، محرک نخستین نیستند؛ بلکه واکنش مستقیم یا تصعید یافته و والاسازی شده منافع مادی‌اند که انسان‌ها را به معامله با دیگران وامی‌دارند. مارکس رهیافت کل‌گرای خود را از هگل و یا شاید از منتسکیو گرفته باشد. رهیافتی که جامعه را از نظر ساختاری، یک کل متقابلاً وابسته می‌انگارد. برابر با این رهیافت هر جنبه‌ای از این کل، از قوانین حقوقی و نظام‌های آموزشی گرفته تا دین و هنر را نمی‌توان جداگانه و بدون توجه به جنبه‌های دیگر درک کرد. وانگهی، جوامع نه تنها کل‌های ساختارمندند، بلکه جامعیت‌های تحول یابنده نیز هستند. سهم عمده مارکس در بررسی‌های اجتماعی این است که در این زمینه توانسته است متغیر مستقلی را بازشناسد که در نظام نظری دیگر فلاسفه چندان نقشی نداشت و آن همان شیوه تولید اقتصادی است.
به نظر مارکس گرچه پدیده‌های تاریخی نتیجه تأثیر و تأثر عوامل گوناگونند، اما در تحلیل نهایی، همه این عوامل به جز عامل اقتصادی، متغیر‌های وابسته‌اند. کل روابط تولیدی، یعنی آن روابطی که انسان‌ها ضمن کاربرد مواد خام و فنون موجود برای دستیابی به اهداف تولیدیشان با یکدیگر برقرار می‌سازند، همان بنیادهای واقعی‌اند که رو ساختار فرهنگی کل جامعه بر روی آن‌ها ساخته می‌شود. منظور مارکس از روابط تولیدی تنها تکنولوژی نیست، زیرا به نظر او گرچه تکنولوژی نقش مهمی دارد؛ اما روابط اجتماعی‌ای که مردم از طریق اشتراک در زندگی اقتصادی انسان‌ها با یکدیگر برقرار می‌سازند؛ اهمیت درجه یکم دارند. شیوه تولید اقتصادی که در روابط میان انسان‌ها خود را نشان می‌دهد مستقل از هر فرد خاصی است و تابع اراده‌ها و مقصودهای فردی نیست.
مارکس پس از مرحله آغازین کمونیسم ابتدایی، چهار شیوه تولید عمده: آسیایی، باستانی، فئودالی و بورژوایی که هریک پیاپی صورت تاریخی یافته‌اند را درنظر گرفته بود. هریک از این شیوه‌های تولید از رهگذر تناقض‌ها و تنازع‌های پرورده در دل نظام پیشین پدید می‌آیند. تنازع‌های طبقاتی ویژه هر تولید خاص، به پیدایش طبقاتی می‌انجامند که دیگر نمی‌توانند در چهارچوب نظم موجود منافعشان را تأمین کنند؛ در این ضمن، رشد نیرو‌های تولیدی به آخرین حدود روابط تولیدی موجود می‌رسد. هرگاه که چنین لحظه‌ای فرا رسیده باشد، طبقات جدیدی که باز نماینده اصل تولیدی نوینی‌اند و در زهدان سامان موجود پرورانده شده‌اند، شرایط مادی موردنیاز برای پیشرفت آینده را می‌آفرینند. به هر روی روابط تولیدی بورژوایی، فرجامین صورت تنازع در فرا گرد اجتماعی تولید است. هرگاه که این آخرین نوع روابط تولید متنازع از سوی پرولتاریای پیروز برانداخته شود، ماقبل تاریخ جامعه بشری به پایان خواهد رسید و اصل دیالکتیکی که بر تکامل پیشین بشر حاکم بود، دیگر از عملکرد باز خواهد ایستاد و در روابط انسان‌ها، هماهنگی جانشین ستیزه اجتماعی خواهد شد.
مارکس معتقد به تضاد دیالکتیک ـ تحقق نتایج ناخواسته یا متضاد از کنش‌ها ـ نیروهای تولید در درون هریک از شیوه‌های تولید است. بر اثر تضاد‌ها و تنش‌های موجود در چهارچوب ساختار رایج اجتماعی، روابط اجتماعی تازه‌ای تحول می‌یابند و این روابط به نوبه خود به تضادهای موجود دامن می‌زنند. از نظر او این جامعه است که به انسان‌ها شکل می‌بخشد. نکته بنیادی در نظرهای مارکس این است که انسان‌ها در جامعه زاده می‌شوند و جامعه روابط مالکیت را پیش از زاده شدن آن‌ها تعیین می‌کند. این روابط مالکیت به نوبه خود به پیدایش طبقات گوناگون اجتماعی می‌ انجامد. همچنان که انسان نمی‌تواند خود پدر خویش را برگزیند؛ در گزینش طبقه‌اش نیز اختیاری ندارد (تحرک اجتماعی گرچه از سوی مارکس باز شناخته شده بود، اما بر تحلیل او نقش چندانی را بازی نمی‌کند) همین که یک انسان بر حسب تولدش به طبقه ویژه‌ای باز بسته می‌شود و به محض آن‌که او یک ارباب فئودال یا سرف، یک کارگر صنعتی یا سرمایه‌دار می‌گردد، شیوه رفتار ویژه‌ای نیز به او اختصاص داده می‌شود. همین نقش طبقاتی ماهیت انسان را به گونه مؤثری مشخص می‌سازد.
۲ـ۱ـ۱ـ۳ـ نظریه طبقاتی مارکس
مارکس بر این نظر است که تاریخ جوامعی که تاکنون موجود بوده‌اند تاریخ نبردهای طبقاتی است بنابراین نظر، جامعه بشری همین که از حالت ابتدایی و به نسبت تمایز یافته‌اش بیرون آمد پیوسته منقسم به طبقاتی بوده است که در تعقیب منافع طبقاتی‌شان با یکدیگر برخورد داشته‌اند. به نظر مارکس منافع طبقاتی و برخورد قدرتی که همین منافع به‌دنبال می‌آورند، تعیین کننده اصلی فراگرد اجتماعی و تاریخی‌اند. در جامعه‌شناسی مارکس منافع طبقاتی بدون سابقه پدید نمی‌آیند. مردمی که پایگاه‌های اجتماعی ویژه‌ای دارند وقتی که در معرض مقتضیات اجتماعی ویژه‌ای قرار می‌گیرند، منافع طبقاتی خاصی پیدا می‌کنند. به اعتقاد مارکس منافع طبقاتی از منافع فردی تفاوت بنیادی دارند و نمی‌توانند از منافع فردی برخیزند. منافع اقتصادی بالقوه اعضای یک قشر خاص، از جایگاه آن قشر در درون ساختارهای اجتماعی ویژه و روابط تولیدی سرچشمه می‌گیرند.
به نظر مارکس مبنایی که نظام‌های قشربندی اجتماعی بر آن استوارند همان رابطه مجموعه‌ای از انسان‌ها با ابزار تولید است. طبقات جدید عبارتند از «مالکان قدرت کار، مالکان سرمایه و مالکان زمین که منبع درآمدشان به‌ترتیب عبارتند از دستمزد، سود و اجاره زمین.» طبقه مجموعه‌ای از اشخاصی است که در سازمان تولید کارکرد یکسانی انجام می‌دهند. اما پیدایش یک طبقه خودآگاه و متمایز از مجموعه افراد سهیم در یک سرنوشت مشترک به شبکه‌ای از ارتباطات، تمرکز توده‌های مردم، دشمن مشترک و نوعی سازماندهی نیاز دارد. از نظر مارکس دولت صورتی است که افراد طبقه حاکم در قالب آن منافع مشترکشان را بیان می‌دارند. افکار طبقه حاکم، همان افکار حاکم بر جامعه‌اند. پس قدرت سیاسی و ایدئولوژی برای سرمایه‌داران همان کارهایی را انجام می‌دهند که آگاهی طبقاتی برای طبقه کارگر اما این قرینه تنها جنبه ظاهری دارد. به نظر مارکس عرصه اقتصادی همیشه قلمرو تعیین کننده و سرنوشت‌ساز است که در آن بورژوازی همیشه قربانی همان رقابتی می‌شود که در ذات شیوه سرمایه‌داری نهفته است. از خود بیگانگی به وضعی اطلاق می‌شود که در آن انسان‌ها تحت چیرگی نیروهای خود آفریده‌شان قرار می‌گیرند و این نیروها به‌عنوان قدرت‌های بیگانه در برابرشان می‌ایستند (وثوقی، ۱۳۷۸: ۱۶۳).
به‌عقیده مارکس همه نهادهای عمده جامعه سرمایه‌داری از دین و دولت گرفته تا اقتصاد سیاسی، دچار از خودبیگانگی‌اند وانگهی این جنبه‌های گوناگون از خود بیگانگی وابسته به یکدیگرند. به نظر مارکس ازخود بیگانگی در محل کار از همه بیشتر اهمیت دارد. زیرا انسان به عقیده او گذشته از هر چیز دیگر یک انسان سازنده است. برخلاف صورت‌های دیگر از خود بیگانگی، از خود بیگانگی اقتصادی نه تنها بر اذهان انسان‌ها بلکه در فعالیت‌های روزانه‌شان نیز رخ می کند. از خود بیگانگی مذهبی تنها در عرصه آگاهی و در زندگی درونی انسان رخ می‌دهد، اما از خود بیگانگی اقتصادی به زندگی واقعی باز بسته است و از همین روی بر هر دو جنبه مادی و معنوی زندگی تأثیر می‌گذارد. از خود بیگانگی در قلمرو کار چهار جنبه دارد: انسان از محصولی که تولید می‌کند، از فراگرد تولید، از خودش و سرانجام از اجتماع همگنانش، بیگانه می‌شود (وثوقی، ۱۳۷۸: ۱۶۵).
۲ـ۱ـ۱ـ۴ـ نظریه سومبارت
طبق این نظریه از آنجا که تعارض شدید طبقاتی و فاصله عظیم بین روستائیان و شهریان موجب پرهزینه بودن تحرک اجتماعی در جامعه می‌گردد از افراد برای ارتقای اجتماعی به‌صورت دسته‌جمعی رغبت بیشتری خواهند داشت (قوم‌گرایی) و دسته‌جمعی عمل خواهند نمود به نظر سومبارت به‌دلیل فاصله عمیق شهر و روستا و ساکنان شهر و ساکنان روستا؛ روستائیان سعی می‌نمایند با بهره گرفتن از نهادهای موجود در روستا دست به اقدامات مشارکتی بزنند تا زمینه توسعه را فراهم نمایند (کلانتری، ۱۳۷۲: ۳۴).
۲ـ۱ـ۱ـ۵ـ نظریه راجرز
راجرز که از سرآمدان مکتب نوسازی است عنصر آگاهی و آموزش اجتماعی را از مهم‌ترین ارکان تغییر و تحول اجتماعی می‌داند و فقدان آن را یکی از موانع اجتماعی نوسازی تلقی می کند. به اعتقاد راجرز در جریان دگرگونی و توسعه روستاها شناخت و آگاهی از خصوصیات فرهنگی دهقانان از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.
به‌عقیده راجرز دهقانان معمولاً در عکس‌العمل نسبت به ایده‌های تازه فاقد نوآوری می‌باشند آن‌ها اغلب اعمالی را که توسط اجدادشان رعایت می‌شده است دنبال می‌کنند «که این نظریه نیز با آگاهی قبلی و شناخت نسبت به یک عمل و رفتار برای مشارکت در آن و یا عدم مشارکت تأکید دارد» (روکس برو، ۱۳۷۰: ۱۵۵؛ به نقل از نوروزی، ۱۳۸۸: ۲۵۴).
۲ـ۱ـ۱ـ۶ـ مفهوم‌شناسی کنش ارتباطی
هابرماس در کتاب «نظریه کنش ارتباطی» در تبیین کنش ارتباطی می‌نویسد:
«در مقابل این‌ها (کنش راهبردی و ابزاری) من از کنش ارتباطی سخن می‌گویم؛ آنجا که کنش‌های کارگزاران نه از طریق محاسبات خودخواهانه موفقیت بلکه از طریق عمل حصول تفاهم هماهنگ می‌شود. در کنش ارتباطی مشارکت‌کنندگان در وهله اول به‌سوی موفقیت‌های فردی خود سمت‌گیری نمی‌کنند آن‌ها هدف‌های فردی خود را تحت شرایطی دنبال می‌کنند که بتوانند نقشه‌های کنش خود را بر مبنای تعاریف مشترک از وضعیت هماهنگ کنند.» در مورد مفهوم «حصول تفاهم»‌ که مؤلفه کلیدی فهم کنش ارتباطی به‌شمار می‌رود نیز باید توجه داشت که مراد از این اصطلاح، رسیدن به هم‌فهمی دوطرفه در کنش ارتباطی بوده و بنا به گفته خود هابرماس مراد از آن فرایند رسیدن به توافق در میان فاعلان در مقام گوینده و عمل کننده می‌باشد (هابرماس، ۱۳۷۳: ۳۹).
مانهایم برخلاف مارکس، عامل تعیین کننده فکر را اقتصاد و حتی مشخص‌تر طبقه ندید بلکه مجموعه عوامل زیستی را دخیل دانست. از نظر او، مسائلی که پیش روی ذهن قرار می‌گیرند و راه‌ حل‌ هایی که به ذهن می‌رسند، به‌صورت اجتماعی ساخته شده‌اند؛ بدین ترتیب همه افکار و عقاید و ایده‌ها (حتی، حقایق)، «دیدگاهی» یا «پرسپکتیوی»اند و ناشی از یک وضعیت تاریخی و وابسته به یک محل و موقعیت در ساختار اجتماعی و فرایند تاریخی از آنجا که نظریات شلر از سویی بیشتر جنبه فلسفی داشت و دشوار فهم‌تر بود و از سوی دیگر، به زبان آلمانی منتشر می‌شد، نتوانست در کشورهای آنگلوساکسون بخت مناسبی برای رشد و توسعه پیدا کند. در طرف مقابل، افکار مانهایم که بیشتر جنبه اجتماعی و چپ داشت و به زبان انگلیسی هم منتشر می‌شد، توانست در کشورهای انگلیسی زبان نفوذ بیشتری پیدا کند و در این کشورها، جامعه‌شناسی معرفت، بیشتر از همه با نام مانهایم شناخته می‌شود. اگرچه مانهایم واضع اصطلاح جامعه‌شناسی معرفت نبود، شاید بیش از هر فرد دیگری تلاش کرد، تا این رشته را به دانش‌طلبان معرفی کند؛ لذا اکثراً او را بنیانگذار این رشته قلمداد می‌کنند. او جامعه‌شناسی معرفت را علمی تعریف می‌کند که رابطه میان معرفت و هستی را مورد بررسی قرار می‌دهد. این شاخه از دانش، به‌عنوان یک پژوهش تاریخی ـ جامعه‌شناسانه، درپی یافتن قالب‌هایی است که این رابطه در سیر عقلانی بشر به خود گرفته است.
روستو تئوری‌های خود را در سال ۱۹۶۰/ ۱۳۳۹ با انتشار کتاب مراحل توسعه اقتصادی ـ یک مانیفست غیرکمونیستی اعلام داشت. بررسی تئوری اجتماعی روستو می‌تواند به‌خوبی ماهیت «دکترین کندی» و اهداف «انقلاب سفید» را روشن کند. دیدگاه روستو یک دیدگاه «تاریخ‌گرایانه» است. او برای رشد جامعه بشری یک سیر تکاملی قائل است و ملاک این «تکامل» را سطح رشد تکنولوژی می‌داند. به‌عبارت دیگر، روستو مانند بسیاری از نظریه‌پردازان غرب از منظر «غرب مرکزی» به جهان می‌نگرد. از این زاویه، روستو جامعه بشری را به «جامعه سنتی» و «جامعه صنعتی» تقسیم می‌کند. او معتقد است که جامعه پس از طی مرحله «سنتی» وارد مرحله «ماقبل طَیران» می‌شود. این مرحله در واقع یک دوران گذار از «کهنه» به «نو» است. در این مرحله برای ایجاد یک ساختار نوین صنعتی تدارک دیده می‌شود و لذا باید در رشته‌های غیرصنعتی، به‌ویژه کشاورزی، تحولات انقلابی صورت گیرد. روستو معتقد است که این تحولات عمیق باید به دست یک دولت مرکزی نیرومند صورت گیرد و مهم‌ترین این دگرگونی‌ها «اصلاحات ارضی» است. در این مرحله‌ی «ماقبل طیران» یک گروه اجتماعی جدید (نخبگان) پدید می‌آید که دربرگیرنده‌ی بازرگانان، روشنفکران و نظامیان است. این گروه اجتماعی جدید نیروی محرکه جامعه از «مرحله سنتی» به «مرحله صنعتی» است و میان آن با نیروهای «محافظه‌کار» و مدافعان «جامعه سنتی» تصادم رخ می‌دهد. به اعتقاد روستو این تعارض اگر کانالیزه نشود ممکن است به انقطاع‌ «وراثت اجتماعی» بینجامد.
روستو نقش استعمار و نواستعمار غرب را در کشورهای تحت سلطه می‌ستاید و معتقد است که «مدرنیزاسیون» دولت‌های غربی جوامع عقب‌مانده را به مسیر گذار (مرحله ماقبل طَیران) وارد ساخت. پس از این اصلاحات، جامعه وارد «مرحله طَیران» (Take- off) می‌شود. در «مرحله طیران» حکومت در دست «نخبگان» است.
حکومت‌گران «سنتی» که عاجز از تطبیق خود با وضعیت «طیران» هستند، از قدرت کنار زده می‌شوند و به‌علاوه بر اثر «اصلاحات ارضی» یک قشر جدید دهقانی پدید می‌آید که به توسعه بازار یاری می‌رساند و «طیران» را سرعت می‌بخشد. عالی‌ترین مرحله تکامل و در واقع «کمونیسم» روستو، که جامعه پس از «طیران» به آن خواهد رسید، «مرحله مصرف پایدار کالاها و خدمات» است که الگوی کامل آن جامعه ایالات متحده آمریکا می‌باشد!
۲ـ۱ـ۱ـ۷ـ نظریه ماکس وبر
الگوی طبقاتی وبر به مجموعه‌ای محدود می‌شود که متشکل از چهار طبقه است: نخست بورژوازی به دو طبقه تقسیم می‌شود که یکی دارایی بسیار زیادی را کنترل می‌کند، یعنی سرمایه‌داران بزرگ و دیگری دارایی تولیدی تقریباً کمی را در اختیار دارد یعنی خرده بورژوازی. وبر تهیدستان را نیز به دو طبقه تقسیم کرد: یکی آنان که به جز نیروی کار ساده هیچ چیزی در اختیار ندارند و دیگر آن‌ها که مهارت‌های باارزشی در مقام متخصص‌ها و تکنسین‌ها و کارمندان اداری یا یقه سفیدها برای فروش در بازار دارند. بنابراین بین بورژوازی بزرگ و توده پرولتارها دو طبقه متوسط نیز وجود دارد: مالکان کوچک و مستقل کارگاه‌ها و مزارع و شرکت‌ها و طبقه حقوق‌بگیری که معمولاً کارهای یدی انجام نمی‌دهد و از آموزش‌ها و مهارت‌هایی برخوردار است. بحث از طبقه متوسط شاید مهم‌ترین مسأله در مناقشه بر سر ماهیت طبقات در جوامع جدید باشد. اگر فقط یک تفاوت بنیادی بین مارکس وبر در مورد موضوع ساختار طبقاتی وجود داشته باشد، تفاوت آرای آن‌ها درباره طبقه متوسط است خاصه بخش حقوق‌بگیر غیریدی. البته هردو متفکر به‌طورکلی نسبت به سرنوشت قسمت خرده بورژوازی طبقه متوسط توافق نظر داشتند. از نظر مارکس خرده بورژوازی گروهی است که به‌تدریج در فرایند تجمع فزاینده دارایی مولد در دست سرمایه‌داران بزرگ از بین نمی‌رود. وبر نیز تأکید می‌کند احتمال اینکه افراد بتوانند مالک کسب و کار کوچکی شوند به‌طور فزاینده‌ای امکان‌ناپذیر شده است. اما مارکس وبر در مورد طبقه حقوق‌بگیر صاحب مهارت عقایدی کاملاً متمایز داشتند. مارکس اگرچه از وجود چنین طبقه‌ای آگاه بود اما در دوران او این طبقه چندان گسترش پیدا نکرده بود. او ضمن آنکه به نقش منفی این طبقه در مبارزات طبقه کارگر اشاره کرده بود اما ظاهراً معتقد نبود که اینان طبقه مهمی باشند و در تحول نهایی جامعه به سمت سوسیالیسم تأثیرگذار شوند.
۲ـ۱ـ۱ـ۸ـ نظریات مشارکت^[۱] و توسعه
کلمه مشارکت معادل لاتین آن participation است و در همه ادیان بر اهمیت مشارکت تأکید فراوان شده است اصل مشارکت در برنامه‌ریزی توسعه همزمان با تکامل و اصلاح نگرش به مفهوم توسعه جایگاه بیشتری یافته است. به‌عبارت دیگر، تأکید بر اصل مشارکت در برنامه‌ریزی از این جهت است که توسعه بیش از همه به انگیزش و یادگیری نیازمند است و در بهبود و کفایت مستمر توانائی‌های درونی تجلی می‌یابد (رضوانی، ۱۳۸۳: ۲۱۴) و با وجود قدمت آن در میان جوامع مختلف این واژه از اواخر دهه ۱۹۵۰ به وجود آمده و مدت‌ها طول کشید تا وارد عرصه روستایی شود.
مسأله مشارکت روستائیان در برنامه‌های توسعه روستایی موضوعی است که نقطه آغاز آن به دهه‌ های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ برمی‌گردد. رشد و گسترش راهبرد‌های توسعه مبتنی بر رشد اقتصادی و صنعتی شدن کشور‌های مغرب زمین و اتخاذ چنین استراتژی در بسیاری از کشورهای جهان سوم، موجب شد تا پیامد‌های منفی مانند مهاجرت و جابه‌جایی شدید جمعیتی، افزایش شکاف بین مناطق شهری و روستایی و غیره حادث شود. در نتیجه بسیاری از کشور‌ها و تئوریسین‌های توسعه، در صدد برآمدند تا نسبت به رهیافت‌های اتخاذ شده تجدیدنظر نمایند و تلاش‌هایی صورت گرفت تا کسانی که درنتیجه این فرایند توسعه و برنامه‌ریزی (از بالا به پائین) ضروری شده بودند در جهت اراده ملی متشکل شدند. از این‌رو موضوع مشارکت روستائیان و مکانیزم‌های جلب و به‌کارگیری آن‌ها در برنامه‌های توسعه روستایی مورد توجه واقع گردید. و مفهوم جدیدی از توسعه با عنوان توسعه مشارکتی وارد ادبیات شد (عفتی، ۱۳۷۲: ۶۲).
مشارکت در واقع وسیله‌ای است تا مردم به کمک آن و بدون اتکای جدی بر نهادهای رسمی بتوانند بر مشکلات خود فایق آیند، یعنی خود اتکا شوند و نیاز‌های اساسی خود را رفع کنند. و در سال‌های اخیر نظریه‌پردازان با آزمون نظریه‌های موجود، نظریه مشارکت را متحول کردند تا به نظریه شراکت رسیدند. و بر طبق آن دولت و مردم باید مانند دو شریک با منافع مشترک و حقوق و اختیارات مساوی در کنار یکدیگر در تمامی امور توسعه و اداره امور ملی و محلی فعالیت کنند. در نظریه شراکت به‌جای اینکه دولت و مردم فراهم کننده یا تصمیم گیرنده باشند، هم دولت و هم مردم هردو کار را با هم انجام می‌دهند. دولت آنچه را که مردم نمی‌توانند فراهم کنند یا در مورد آن تصمیم بگیرند، فراهم می‌کند یا تصمیم می‌گیرد، و همزمان مردم محلی در چارچوب تشکیلات اجتماعات محلی خود، هر آنچه را که می‌توانند فراهم می‌کنند و در مورد هر آنچه می‌توانند تصمیم می‌گیرند (رضوانی، ۱۳۸۳: ۲۱۵).
۲ـ۱ـ۱ـ۹ـ نظریات مربوط به توسعه پایدار
انسان برای برآورده ساختن نیازهای خود همواره با محیط طبیعی پیرامون خود در ارتباط بوده و از آن استفاده کرده است. با رشد دانش و فن‌آوری‌های بشری، با شروع کشاورزی و اهلی کردن حیوانات انسان اثرگذاری متمایزی را نسبت به سایر جانداران در اکوسیستم کره زمین آغاز کرد. با رشد صنعت و شکوفایی آن که نهایتاً با عنوان انقلاب صنعتی از آن نام برده شده، انسان به دخل و تصرف در محیط طبیعی خود سرعت زیادی داد و در خیلی از مناطق دنیا محیط زیست را به‌شدت تخریب کرد. رشد اقتصاد و تجمع سرمایه در دست گروه‌هایی از انسان‌ها و یا در دست مردمی در برخی از مناطق جغرافیایی دنیا نیز به اختلافات اقتصادی و اجتماعی بین مردم دامن زد. انسان‌ها گاه از روی فقر و ناچاری و گاه از روی ثروت و امکانات زیاد و طلب سرمایه و ثروت و امکانات فزون‌تر به تخریب محیط دست زده‌اند و هنوز دست می‌زنند. اگرچه رشد دانش و فن‌آوری و گسترش ارتباطات و روابط بین جوامع بشری خود از یک‌سو در تخریب محیط زیست اثر داشت، اما از دیگر سو اطلاعات و امکاناتی را برای بشر فراهم کرد تا بتواند جهت برخورد با تحولات جدید در زندگی و محیط خود اقداماتی را ساماندهی کند. دیدگاها و نظرات و اقداماتی که برای اصلاح روابط بین انسان و محیط به راه افتاد و دیدگاه‌ها و جنبش‌هایی که برای اصلاح روابط اقتصادی و اجتماعی برای انسان‌ها راه افتاد نیز خود در سایه همین پیشرفت‌ها امکان‌پذیر گردید.
توسعه پایدار یا Sustainable Development در حقیقت ایجاد تعادل میان توسعه و محیط زیست است. در سال ۱۹۸۰ برای نخستین بار نام توسعه پایدار در گزارش سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی (IUCN) آمد. این سازمان در گزارش خود با نام استراتژی حفظ منابع طبیعی این واژه را برای توصیف وضعیتی به‌کار برد که توسعه نه‌تنها برای طبیعت مضر نیست، بلکه به یاری آن هم می‌آید. پایداری می‌تواند چهار جنبه داشته باشد: پایداری در منابع طبیعی، پایداری سیاسی، پایداری اجتماعی و پایداری اقتصادی.
ویژگی‌های اصلی مدل درونی از توسعه روستایی به شرح زیر است:
ـ اصل کلیدی ـ منابع خاص منطقه (طبیعی، انسانی و فرهنگی) نگه داشتن کلید به توسعه پایدار آن؛ ـ نیروی پویا ـ ابتکار محلی و سرمایه‌گذاری؛ ـ عملکرد مناطق روستایی ـ اقتصاد خدمات متنوع؛ ـ مشکلات عمده توسعه روستایی ـ ظرفیت محدودی از مناطق و گروه‌های اجتماعی برای مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی و توسعه است.
یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین تعاریف در این زمینه از «استراتژی برای حیات پایدار» گرفته شده است (UNEPIWWF/IUCN). تعریف دیگری که از تلفیق نظریات و مکتوبات UNEP، اتحادیه بین‌المللی برای حفظ طبیعت (IUCN) و WWF که برای توسعه پایدار آمده عبارت است از: «بهبود کیفیت زندگی در کنار حفظ ظرفیت حاصل اکوسیستم‌های حمایت کننده».
و در تعریفی دیگر پایداری مربوط به جائی‌که بتواند استاندارد‌ها و کیفیت زندگی را بهبود دهد و از منابع موجود در محل زندگی به طوری استفاده شود که کودکان و نسل‌های بعدی نیز بتوانند استفاده نمایند و سلامت و تعلیم و تربیت فرزندان و آیندگان نیز تأمین شود (www.ifad.org).
«توسعه پایدار، مدیریت و حفاظت از منابع طبیعی پایه و جهت تغییر تکنولوژیکی و نهادی در چنین شیوه‌ای است که برای اطمینان از دستیابی و رضایت مستمر از نیازهای بشر برای نسل‌های حال و آینده چنین توسعه پایدار در بخش کشاورزی، جنگلداری و شیلات بخش حفظ منابع ژنتیکی زمین، آب، گیاه و حیوانات، محیط زیست غیر اهانت‌آمیز، از نظر فنی مناسب، از لحاظ اقتصادی قابل دوام و اجتماعی قابل قبول است» (FAO, 2008).
توسعه پایدار روستایی فرآیندی است که ارتقاء همه‌جانبه حیات روستایی را از طریق زمینه‌سازی و ترغیب فعالیت‌های همساز با قابلیت‌ها و تنگناهای محیطی (به مفهوم عام آن) مورد تأکید قرار می‌دهد. در همین رابطه، مهم‌ترین هدف توسعه پایدار روستایی عبارت خواهد بود از قابل زیست کردن عرصه‌های زندگی برای نسل‌های فعلی و آینده با تأکید خاص بر بهبود و توسعه مداوم روابط انسانی ـ محیطی. اگر چنین برداشتی را بپذیریم، آنگاه نه باید و نه می‌توان توسعه روستایی را در افزایش‌های کمی درآمد، تولید و یا برخورداری از واحدهای خدماتی خلاصه نمود. توسعه پایدار روستایی جنبه‌های گوناگونی چون ساختار و روابط محیطی ـ اکولوژیک، ساختار و روابط کالبدی ـ فضایی، ساختار و روابط اجتماعی فرهنگی و ساختار و روابط اقتصادی را شامل می‌شود ولی زمینه‌سازی‌های ساختاری نظیر سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها، تخصیص اعتبارات و مانند آن می‌تواند به کارکرد صحیح این فرایند بیانجامد (جزوه کلاسی عزیزپور، ۱۳۹۰).
توسعه‌ای که در مناطق روستایی بیشتر موردنظر بوده و لازم است تا برنامه‌ریزان روستایی مدنظر داشته باشند به‌شرح زیر است:
۱ـ توسعه باید تغییری در جهت بهبود شرایط زندگی برای اکثریت مردم باشد.
۲ـ مردمی که از توسعه سود می‌برند باید بیشتر از مردمی باشند که از آن متضرر می‌شوند.
۳ـ توسعه باید دست‌کم مردم را نسبت به تأمین حداقل نیاز‌های زندگیشان یا نیاز‌های ضروری زندگیشان مطمئن سازد.
۴ـ توسعه باید باعث تشویق خوداتکایی شود.
۵ـ توسعه باید بهبود طولانی و مستمر را به ارمغان آورد.
۶ـ توسعه باید با نیاز‌های مردم هماهنگی و مطابقت داشته باشد.
۷ـ توسعه نباید باعث تخریب محیط زیست طبیعی باشد.

۸-۵- پیشنهادات پژوهشی ۷۰
فهرست منابع ۷۲
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول ۱-۴- جایگاه‌های ژنی مورد استفاده در این مطالعه و خصوصیات آن­ها ۴۵
جدول ۲-۴- نتایج حاصل از ظرفیت اطلاعات چند شکلی (PIC) نشانگرهای مورد استفاده در مطالعه حاضر ۴۵
جدول ۳-۴- تعداد و وزن آلل­های به­دست آمده بر حسب bp در سطح شش جایگاه ژنی مورد استفاده در این مطالعه ۴۸
جدول ۴-۴- فراوانی آللی مشاهده شده در سطح جایگاه­های ژنی مورد مطالعه در این تحقیق ۴۹
) 50
در سطح جایگاه­های ژنی مورد بررسی ۵۱
۵۲
در سطح جایگاه­ها ۵۲
جدول ۹-۴-مقادیر محاسبه شده در بررسی تعادل هاردی- واینبرگ در مناطق مورد بررسی در شش جایگاه ژنی ۵۳
جدول ۱۰-۴- آنالیز واریانس مولکولی (AMOVA) تحت معیار Fst 54
جدول ۱۱-۴- آنالیز واریانس مولکولی (AMOVA) تحت معیار Rst 54
جدول ۱۲-۴- مقادیر Fst محاسبه شده بین مناطق بر اساس آنالیز واریانس مولکولی ۵۵
جدول ۱۳-۴- مقادیر Rst محاسبه شده بین مناطق بر اساس آنالیز واریانس مولکولی ۵۵
جدول ۱۴-۴- مقادیر به­دستآمده از ضرایب تمایز (Fst) و درونآمیزی (Fis) در سطح جایگاه‌های ژنی مختلف در مطالعه حاضر ۵۵
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
۵۶
جدول ۱۶-۴- ماتریکس فاصله و شباهت ژنتیکی بر اساس شاخص نئی (نئی، ۱۹۷۲) ۵۶
جدول ۱۷-۴- خلاصه­ای از نتایج تخصیص جمعیت­ها به خود و دیگر مناطق ۵۷
فهرست شکل‌ها
عنوان صفحه
در سواحل جنوبی دریای خزر در مطالعه حاضر ۳۰
شکل ۲-۳- تصویر بیوفتومتر مورد استفاده در مطالعه حاضر ۳۵
شکل ۳-۳- تصویر دستگاه الکتروفورز افقی ۳۷
شکل ۴-۳- تصویری از دستگاه الکتروفورز عمودی مورد استفاده در مطالعه حاضر ۳۹
شکل ۵-۳- تصویری از دستگاه مستند ساز ژل ۴۱
شکل ۱-۴- تصویری از ژل آگارز یک درصد و باندهای تشکیل شده از DNA بر روی آن ۴۴
۴۶
۴۶
۴۶
۴۶
۴۷
۴۷
شکل ۸-۴- نمودار گرافیکی جدایی مناطق مورد بررسی در مطالعه حاضر ۵۷
شکل ۹-۴- دندروگرام UPGMA نمونه­های جمع­آوری شده شگ­ماهی براشنیکووی از مناطق مختلف بر اساس معیار شباهت ژنتیکی (نئی، ۱۹۷۸) ۵۸
فصل اول
مقدمه
۱- مقدمه
۱-۱- کلیات
دریای خزر باقیمانده دریای تتیس، به عنوان بزرگترین دریاچه جهان تعداد زیادی از گونه­ های آبزی را در خود جای داده است و حفظ این گونه­ ها به پایداری این اکوسیستم کمک شایانی می­نماید. تنوع ژنتیکی به عنوان یکی از سه سطح تنوع زیستی، به­عنوان پایه­ای و کلیدی­ترین بخش در سلسله مراتب تنوع نقش ایفا می­ کند. یکی از خانواده­های مهم ماهیان در دریای خزر، خانوده شگ ماهیان (Clupeidae) است که به فراوانی در سرتاسر دریای خزر پراکنش یافته است (پاتیمار و همکاران، ۲۰۱۳). این خانواده در دریای خزر شامل دو جنس بوده که از جنس­های معروف آن می­توان به جنس Alosa با بیشتر از چهار گونه در آب­های دریای خزر اشاره کرد (عبدلی و نادری، ۲۰۰۸). شگ­ماهی براشنیکووی (Alosa braschnikowi Borodin, 1904) از جمله ماهیان استخوانی حاضر در این دریاست که از تراکم و پراکنش نسبتاً مناسبی برخوردار است و بومی این دریا محسوب می­ شود و معمولاً در صیدهای پره به عنوان صید ضمنی مشاهده می­گردد ولی در خارج از فصل صید پره با بهره گرفتن از تورهای گوشگیر نیز صید می­ شود. شگ­ماهیان بطور عمده پلانکتون‌خوار بوده و نقش مهمی را در هرم اکولوژیک اکوسیستم دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان بازی می­ کند (عبدلی و نادری، ۲۰۰۸).

۲-۱- رده بندی

رده: Actinopterygii
راسته: Clupeiformes

محقق کرکی نیز در خصوص خراج اراضی مفتوح العنوه علاوه بر ذکر مصالح مسلمین مواردی را نیز به عنوان موارد هزینه کرد درآمدهای این اراضی بیان می دارد « قد بینّا أن الارض المأ خوذه عنوه. .. یصرف الامام حاصلها فی المصالح مثل : سد الثغور و معونه القضات. .».
همانا زمینی که با قهر و جنگ بوسیله حاکم اسلامی به دست آمده باشد امام عایدی آن را در مصالحی چون عمران و مخارج قضات خرج می کند محقق کرکی در ادامه همین بحث می آورد که « یصرفه فی المصالح المسلمین و ما ینوبهم من سد الثغور و مثونه المجاهدین و بنا القناطر و غیر ذلک من المصالح».
امام درآمدهای حاصله را به نمایندگی از مردم در مصالح مسلمین همچون عمران مخارج رزمندگان احداث پل ها و دیگر مصالح به کار می گیرد و در هر عصری قابل تغییر است و این نشان دهنده اختیار والی مسلمین در تعیین مصلحت های هزینه کرد انفال و فی است.( کرکی ۱۴۰۹)
شیخ طوسی نیز مواردی همچون عمران مخارج جنگ احداث پل ها پرداخت حقوق قضات والیان و صاحبان مناصب حکومتی را به عنوان مواردی از مصالح مسلمین ذکر می کند :
یصرف الامام حاصلها فی المصالح مثل سد الثغور و معونه الغزاه و بناء القناطیر و ارزاق القضاء و الولاه و صاحب الدیون و غیر ذلک من مصالح المسلمین. (طوسی بی تا )
مواردی که گفته شد بیشتر مربوط به فی ء و اموال عمومی بود و دست حاکم در تشخیص موارد بهره برداری و مصرف باز گذارده شده است.
برا ی نمونه در اصول کافی آمده است که : عَن ابیِ عَبدِ الله قَال الانفالَ مَا لَم یُوجف علیهِ وَ لا رَکابِ . هر آنچه چیزی است که بدون تاختن اسب و اقدامات رزمی بدست آمده است که متعلق به رسول خدا و امام بعد از او است.
امام خمینی در خصوص ملاک کلی مصرف انفال این گونه می فرمایند : دولت در مورد این اموال ولی امر در تصرف در جهت مصالح موضوعه است. ⁽ موسوی خمینی ۱۳۶۸).
این نشان می دهد که اساساً حاکم اسلام بر طبق تشخیص خود از مصلحت افراد و جامعه برای این منابع تصمیم می گیرد که البته به این معنا نیست که بدون ضابطه و چارچوب باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به طوری که در هر عصری باید بر اساس مقتضیات زمانی و مکانی مطالعات و پژوهش های لازم در خصوص بهترین مدل بهره برداری و مصرف این منابع استخراج شده و سیاستگذاری و تصمیم گیری مناسب صورت بگیرد.
در نظام اساسی مبتنی بر ولایت فقیه تصرفات و سیاستگذاری فقیه نیز مقید به رعایت مصالح مسلمین است امام خمینی «ره» بر این نکته این گونه تاکید می نماید: والی هر که باشد مجری احکام شریعت و اقامه کننده حدود الهی و گیرنده خراج و مالیات هاست و در آنها به گونه ای که صلاح مسلمین باشد تصرف می کند.
در پرداختن مالیات ها همه یکسان هستند و همچنین در صورتی که مصالح اقتضا کند و مردم را به آنچه والی در آنها صلاحیت دارد فرمان می دهد و بر مردم واجب است اطاعت کنند. (امام خمینی کتاب البیع ج ۴، ص ۴۶۷)
در خصوص سیاستگذاری در باب مصرف درآمدهای انفال و درآمدهای عمومی که در مدیریت حکومت اسلامی قرار دارد حاکم اسلامی بر اساس ساز و کار خاص گروه های تخصصی و توانمندهای علمی و اخلاقی خود مسائل را شناسایی کرده و سپس بر اساس مقتضیات و شرایط اولویت بندی می کند و به صدور احکام مورد نیاز می پردازد.
۲-۳-۶- اصول و راهبردهای مصرف انفال در دولت اسلامی
دولت اسلامی در ابعاد مختلف دارای اهدافی است که با داشتن ابزارهای متنوع تامین مالی می تواند به اهداف کلان خود در ابعاد گوناگون برسد که به بیاتی دیگر نشان دهنده وظایف دولت و یا حکومت اسلامی است این وظایف در حوزه های مختلفی چون رشد و توسعه عدالت رفع فقر و فراهم نمودن شرایط کار و کسب درآمد تعلیم و تربیت مطرح است که هر یک دارای مبانی نقلی و سیره ائمه «ع» در زمان خلافت و حکومت ایشان است پس آنچه به عنوان سیاست های مصرف انفال و منابع حاصل از آن طرح خواهد شد انعکاس وظایف دولت اسلامی است.
نکته قابل ذکر این است که اگرچه دولت اسلامی مالکیت و در برخی حوزه های عمومی مدیریت منابع را بر عهده دارد ولی بدین معنا نیست که خود دولت یا حکومت باید بهره برداری انفال و ثروت های طبیعی را مستقیما بر عهده بگیرد بلکه می تواند با بهره گرفتن از قراردادهایی همچون واگذاری مدیریت بهره برداری قراردادهای مساقات و مزارعه قراردادهای مشارکت با بخش خصوصی و مناسب با مورد به مدیریت این منابع بپردازد.
قبل از ارائه سیاست ها باید به بررسی قواعد و اصول حاکم بر مدیریت انفال بپردازیم بخشی از این قواعد و اصول ناظر بر ماهیت منابع و ثروت های طبیعی است و بخشی دیگر ناظر بر قواعد اسلامی است که ذیلا اشاره می شود.
۲-۳-۶-۱- اصل نقش حاکمیتی دولت در انفال
مالکیت یا تحت نظارت بودن منابع انفال در دست حکومت اسلامی به معنای این نیست که دولت و یا مجموعه حکومت باید تصدی و بهره برداری مستقیم از منابع را برعهده بگیرد زیرا شان دولت در بهره برداری از منابع عمومی سیاستگذاری حاکمیت و نظارت است.
که می تواند با بهره گرفتن از واگذاری مشروط و یا عقد قرار داد با بخش های خصوصی و مردم به بهره برداری از منابع انفال بپردازد. سیره پیامبر ( ص ) و امامان معصومین (ع) و خلفای دیگر در مورد انفال و فی ء این نبوده که دولت متصدی بهره برداری از این منابع شود بلکه سیره در واگذاری بهره برداری به مردم و نظارت و هدایت درآمدهای حاصل به رفع نیازهای دولت اسلامی بوده است.
۲-۳-۶-۲-اصل مصلحت عمومی
اصل مصلحت در مصرف منابع و ثروت های عمومی به این مسئله اشاره می کند که منافع حاصل از مصرف انفال نباید منحصر به گروهای خاصی شود بلکه سیاستگذاری در باب بهره برداری و مصرف درآمدهای حاصل باید به گونه ای باشد که به طور وسیعی منافع آن متوجه عموم مردم شود.
بنابراین مواردی همچون رشد اقتصادی و افزایش اشتغال ، امنیت جامعه ، حفظ نظام و یا اجرای برنامه های ملی عام المنفعه و مانند آن در اولویت خواهند بود. البته ذکر این نکته ضروری است که وجود ولایت فقیه و مدیریت آن بر انفال این امکان را می دهد که بر اساس مقتضیات زمان و مکان هر جا که مصلحت بالاتری وجود داشته باشد ، به اجرای آن پرداخته خواهد شد.
۲-۳-۶-۳-اصل آبادانی و عدم تعطیل منابع انفال
خداوند انسان ها و زمین را آفرید و آنان را مأمور به آبادانی آن ساخته است ^۱« هو انشاکم من الارض و استعمر کم فیها « هود آیه ۶۱ ». از این رو روایات مشوق احیاء و آبادانی زمین است و بر آن آثار حقوقی مترتب می کند و از اهمال و سستی در آباد کردن زمین که در اختیار کسی قرار گرفته و تعطیل و راکد گذاشتن آن پرهیز می دهد.
کسانی که منابع انفال به صورت اقطاع و یا بر اساس یک قرارداد مشخص برای بهره برداری در اختیار آنان می گیرند ، موظفند آن را در یک فرصت معمول و متعارف مورد بهره برداری قرار دهند چنانچه آن را رها کرده و به آبادانی یا بهره برداری آن نپردازند از آنان گرفته می شود.و به افراد حقیقی یا حقوقی دیگر برای بهره برداری واگذار می شود . افزون بر این افرادی که حق بهره برداری از منابع انفال به آنان داده می شود باید به صورت فعال و مستمر از این منابع بهره برداری کنند.
اگر در ادامه کار آن را تعطیل کنند از آنان گرفته خواهد شد این اصل برگرفته از نظرات بسیاری از فقها در باب انفال است به عنوان مثال شیخ طوسی در این باره قائل است زمینی که مالکی ندارد و متعلق به امام است بر کسی که آن را احیا می کند لازم است مالیات اراضی آن را به امام بپردازد و امام نمی تواند آن زمین را از او بگیرد و به دیگری بدهد مگر اینکه احیا کننده به آباد کردن آن اقدام نکنند و آن چنان که دیگری به آبادی آن می پردازد و مال القباله ای را که شخص دیگری می دهد نپردازد.^[۱۵]
محقق حلی نیز در خصوص احیا موات بیان می کنند اگر امام «ع» غایب باشد احیا کننده زمین موات مادامی که به آبادانی آن اقدام می کند نسبت به زمین حق اولویت دارد پس اگر آن را رها کند و آثار آبادی آن از بین برود و دیگری آن را احیا کند.
مالک آن خواهد شد و امام «ع» با ظهور خود حق دارد از او خلع بد کند^[۱۶].
در جای دیگری علامه حلی می فرماید در زمان غیبت امام معصوم احیا کننده یک زمین موات تا زمانی که به عمران و آبادانی آن بپردازد مستحق بهره برداری است.( حلی ۱۳۸۸ ق)
۲-۳-۶-۴- اصل توانایی افراد در واگذاری و بهره برداری از منابع انفال
چنانچه تصمیم بر این باشد که منابع خاصی از انفال برای بهره برداری واگذار شود توانایی بهره بردار حقیقی یا حقوقی در استفاده بهینه و کارا از منابع نیز باید مد نظر قرار بگیرد بر این اساس توزیع مساوی منابع انفال به همه مردم برای بهرداری مبنا قرار نمی گیرد بلکه مهارت و توانایی نیز یکی از ملاک ها قرار می گیرد مرحوم علامه حلی در تذکره می فرماید سزاوار نیست تحجیر کنند.آن مقدار تحجیر کند که نمی تواند به آبادی آن قیام کند پس اگر بیشتر تحجیر کرد حاکم او را الزام می کند که آباد کند یا از مقدار اضافی دست بر دارد و بدهد به کسی که آن را آباد کند.^[۱۷]
۲-۳-۶-۵- اصل عدم اتکای هزینه های مصرفی به انفال
در ادبیات اقتصادی چند دهه گذشته مسئله زیان بار بودن اتکا به منابع طبیعی و درآمدهای حاصل از آن و رابطه منفی بین افزایش درآمدهای حاصل از فروش منابع طبیعی و رشد اقتصادی بسیار مورد تاکید اقتصاد دانان قرار گرفته است.
بخصوص اگر بیشتر این درآمدها صرف ولخرجی ها و مصارف بی مورد شود . برای نمونه در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ با پیش بینی افزایش قیمت کالاها کشورهای صاحب منابع طبیعی به سرمایه گذاری عمومی گسترده ولی بسیار ناکارا اقدام نمودند و گذشت زمان نشان داد. عملکرد آنها نادرست بوده است . بررسی ها نشان می دهد بیشتر نظرات مرتبط با نقش منابع طبیعی در رشد اقتصادی ، منتقد نقش منفی و ضد توسعه ای برای منابع طبیعی هستند.
ولی نگاهی به مطالعات این حوزه نشان می دهد که قضاوت درباره نقش منفی منابع طبیعی در رشد اقتصادی متکی بر داده های آماری کشورهایی است که نتوانسته اند درآمدهای حاصل از منابع طبیعی و به طور کلی مکانیسم بهره برداری از این منابع را به درستی مدیریت کنند به بیان دیگر عدم مدیریت و بهره برداری صحیح از این منابع نمی تواند بیانگر نقش منفی بالذات برای منابع طبیعی باشد.
چرا که با ارائه الگوی مطلوب بهره برداری و مصرف انفال و منابع طبیعی می توان مسیر رشد اقتصادی را هموار نمود و پایه های رشد اقتصادی را برای داشتن توسعه ای پایدار تقویت نمود.
این مهم نیازمند تغییر نگرش نسبت به این منابع و ثروت های ارزشمند و اصلاح سیاست های اقتصادی بهره برداری از منابع و تشخیص درست مصالح عمومی جهت هزینه کرد درآمدهای به دست آمده است.
۲-۳-۷- سیاست های مصرف انفال و درآمدهای آن در دولت اسلامی
در این بخش به ارائه سیاست ها درباره مصرف منابع انفال و درآمدهای حاصل از آن می پردازیم . همان گونه که قبلا گفته شد بین سیاست های مصرف انفال و وظایف دولت اسلامی باید هماهنگی و تطابق معنا دارای وجود داشته باشد چرا که دولت و مجموعه حکومت اسلامی با بهره گرفتن از ثروت ها و منابع درآمدی که در اختیار دارد باید بتواند به وظایف خود در حوزه های مختلف عمل نماید.
هر چند در بین بحث ها و نظرات مختلفی که در باب وظایف دولت اسلامی به خصوص در اقتصاد مطرح شده اتفاق نظر وجود ندارد ولی می توان فصل مشترکی از نظرات را استخراج کردو به عنوان وظایف اولویت دار دولت اسلامی مطرح نمود.
از این رو در این بخش که مربوط به سیاست های مصرف انفال بوده سیاست های پیشنهادی در حوزه های دارای اولویت برای مصرف منابع انفال بر پایه وظایف اصلی دولت اسلامی مطرح شده است.
بر این اساس حوزه های دارای اولویت برای استفاده از انفال و درآمدهای آن که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته می شود عبارت است از برپایی عدالت و توازن اجتماعی توسعه زیر ساخت های اقتصادی با لحاظ منافع بین نسلی توسعه سرمایه های معنوی و انسانی و کفالت های ضروری.
۲-۳-۷-۱- انفال و برپایی عدالت و توازن اجتماعی
عدالت زیر بنای احکام و دستورات اسلامی است برقراری عدالت فراگیر در همه ابعاد آن و از جمله عدالت اقتصادی از اهداف مهم اقتصادی اسلام است و در برخی آیات هدف رسالت انبیا قلمداد شده است.
شهید مطهری در این خصوص می گوید: عدالت در اسلام به عنوان یک فلسفه اجتماعی مورد توجه و از هر چیز بالاتر بوده و مبنای سیاست های اسلامی است و به همین خاطر هیچ منظور و هدفی کوچک ترین انحراف از عدالت جایز شمرده نمی شود .مطابق نظریه عدلیه،در واقع اسلام دستورات خود را به گونه ای تنظیم کرده است.که اگر عدالت ، معنایش توازن باشد، باز از آن معنای اعطا کل ذی حق حقه بیرون نیست،توازن اجتماع به این است که حقوق همه افراد رعایت بشود حق اجتماع هم رعایت بشود.(مطهری، ۱۳۶۸)
منظور از توازن اجتماعی در اسلام توازن افراد جامعه از حیث سطح زندگی است و نه از جهت درآمد به طوری که اختلاف شدید طبقاتی نباید وجود داشته باشد اسلام برای ایجاد توازن اجتماعی از روش های مختلف قانونی استفاده می کند دولت باید سطح زندگی مردم عقب مانده را با ابزارهای سیاستی که در دست دارد به سطح رفاه عمومی برساند. (صدر، ۱۴۰۸)
همان گونه که در بخش جایگاه انفال در صدر اسلام مورد بررسی قرار گرفت می توان گفت یکی از اهداف مهم واگذاری ها و اقطاعات صورت گرفته در صدر اسلام بر پایی عدالت و توازن اجتماعی بوده است بر این اساس سیاست های مصرف انفال در حوزه عدالت و توازن اجتماعی عبارتند از :
الف ـ رفع فقر و نیازهای ضروری افراد نیازمند :
تا زمانی که فقر در یک جامعه در میان برخی طبقات اجتماعی وجود دارد هیچ ضرورتی بالاتر از رفع فقر وجود ندارد بر اساس تعالیم اسلامی فقر ریشه بسیاری از فسادها و بدبختی های فردی و اجتماعی است. (حکیمی ۱۳۶۷)
دولت اسلامی مسئولیت دارد با کنترل و نظارت بر رفتارهای اقتصادی مردم و از طریق اجرای احکام اقتصادی اسلام در عرصه حقوق مالکیت آزادی های فردی و اجتماعی و مقررات توزیع پیش و پس از تولید و توزیع مجدد درآمدها زمینه رفع فقر و توازن اقتصادی را فراهم سازد.(موسویان ۱۳۸۲)