یکی از روش­های متداول در محاسبه نرخ بازده واقعی روش اضافه ارزش است که علاوه بر تغییرات قیمت سهام، سود دریافتی در طی سال را مد نظر قرار می­دهد (دوانی، ۱۳۸۱، ص ۵۷)
بازده مورد انتظار^[۳۴] :
بازده مورد انتظار بازدهی است که سرمایه­گذران انتظار دستیابی به آن را برای این که احساس کنند به اندازه کافی پاداش دریافت نموده ­اند، دارند (رهنمای رودپشتی و دیگران، ۱۳۸۶،ص ۱۰)^[۳۵].

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

خطای پیش ­بینی سود^[۳۶]:
به عنوان تفاوت بین سود واقعی کسب شده و سود پیش ­بینی شده (مورد انتظار) تعریف
می­ شود (کوتاری، ۲۰۰۱، ص ۱۱)^[۳۷].
نوع صنعت^[۳۸]:
عبارتست از گروه صنعتی که شرکت با توجه فعالیّتش در آن گروه طبقه ­بندی می­ شود. به بیان دیگر صنعت عبارتست از گروه شرکت­هایی که محصولات آن­ها جایگزین نزدیکی برای هم هستند.

فصل دوم

مروری بر ادبیات تحقیق

۱-۲ مقدمه

سرمایه ­گذاری یکی از عوامل مهم توسعه در قرن حاضر است. سرمایه ­گذاری نیازمند برنامه­ ریزی است. برنامه­ ریزی، امکان بهره ­برداری مناسب از فرصت­های موجود را فراهم می ­آورد. برای افزایش اثر بخشی برنامه­ ریزی باید توانایی پیش ­بینی صحیح و مستمر را بهبود بخشید. پیش ­بینی عنصر کلیدی در تصمیم ­گیری­های اقتصادی است.
سرمایه ­گذاران، اعتباردهندگان، مدیریت و سایر اشخاص در تصمیم ­گیری­های اقتصادی متکی به پیش ­بینی و انتظارات هستند. هم­چنین توجه به بودجه سالانه شرکت، پیش ­بینی تولید، فروش و سود هر سهم آن و کنترل بودجه در گزارش­های میان دوره­ای و میزان تحقق پیش ­بینی­ها، در تغییرات قیمت سهام تأثیر بسزایی دارد. شاید بتوان مهمترین عامل تأثیرگذار بر قیمت سهام را در پیش ­بینی سود هر سهم جستجو کرد. مهمترین منبع اطلاعاتی سرمایه ­گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده­کنندگان از اطلاعات شرکت­ها پیش ­بینی­های سود ارائه شده توسط آن­ها در فواصل زمانی معین است.
در مطالعات بال وبراون ،۱۹۶۸، و فاستر ،۱۹۷۷، پیرامون محتوای اطلاعاتی سود سالانه و فصلی و واکنش بازار اوراق بهادار به اعلام سود حسابداری، مشخص شد که شرکت­هایی با اخبار خوب (افزایش غیر منتظره سود) دارای بازده غیر منتظره مثبت و شرکت­هایی با اخبار بد (کاهش غیر منتظره سود) دارای بازده غیر منتظره منفی هستند.
در این فصل بر مبنای چارچوب نظری اشاره شده در فصل گذشته، به مرور ادبیات تحقیق و هم چنین مطالعات انجام گرفته پیرامون موضوع تحقیق در خارج و داخل ایران خواهیم پرداخت.

۲ ـ ۲ بازار مالی

بازار مالی، بازار رسمی و سازمان یافته­ای است که در آن انتقال وجوه از افراد و واحدهایی که با مازاد منابع مالی مواجه هستند به افراد و واحدهای متقاضی وجوه (منابع) صورت می­گیرد. بدیهی است که در این بازارها اکثریت وام دهندگان را خانوارها و اکثریت متقاضیان وجوه را بنگاه­های اقتصادی و دولت تشکیل می­ دهند (راعی و تلنگی، ۱۳۸۷، ص۶)^۱.
بازار مالی، امکانات لازم را برای انتقال پس­انداز از اشخاص حقیقی و حقوقی به سایر اشخاصی که فرصت­های سرمایه ­گذاری مولد در اختیار دارند و نیازمند منابع مالی هستند، فراهم
می­ کند. انتقال وجوه مزبور تقریباً در کلیه موارد به ایجاد دارایی مالی منتج می­ شود، که در واقع ادعایی است نسبت به در آمدهای آتی دارایی­ های شخصی (حقوقی) که اوراق بهادار را صادر و منتشر کرده است (شباهنگ، ۱۳۷۵، ص ۱۳)^۱.

۱ ـ ۲ ـ ۲ طبقه بندی بازارهای مالی

بازارهای مالی بر حسب حق مالی، سررسید حق مالی، مرحله انتشار، واگذاری فوری، ساختار سازمانی خارجی و داخلی طبقه ­بندی می­گردد. بازار مالی بر حسب سررسید حق مالی به دو نوع بازار پول و بازار سرمایه تقسیم می­ شود.

۱ ـ ۱ ـ ۲ ـ ۲ بازار پول

بازار پول، بازاری برای ابزار بدهی کوتاه مدت می­باشد. در بازار پول، مازاد نقدینگی افراد و واحدهای اقتصادی، از طریق پس­انداز یا سپرده­های بانکی، در اختیار واحدهای اقتصادی قرار
می­گیرد. در بازار پول، از عرضه و تقاضای پول، نرخ بهره تعیین می­ شود.

۲ ـ ۱ ـ ۲ ـ ۲ بازار سرمایه

بازار سرمایه، بازاری برای دارایی مالی با سر رسید بیش از یک سال (ابزار مالی بلند مدت) محسوب می­گردد و از طریق انتشار اوراق بهادار توسط واحدهای متقاضی سرمایه که دارای فرصت­های سرمایه ­گذاری مناسب­تر و نیازمند به تأمین مالی بلند مدت می­باشند، پس اندازهای افراد به
سرمایه ­گذاری تبدیل می­گردد. در بازار سرمایه عرضه و تقاضای سرمایه، نرخ بازدهی سرمایه را مشخص می­ کند. بازارهای سرمایه به دو بخش اصلی تقسیم ­بندی می­گردند: بازار اوّلیّه و بازار ثانویّه. در بازارهای اوّلیّه، اوراق بهادار انتشار یافته توسط شرکت­ها برای اولین بار عرضه گشته و بدین ترتیب دارایی­ های مالی شرکت با منابع مالی بلند مدت مبادله و تشکیل سرمایه صورت می­گیرد. در بازارهای ثانویه، اوراق بهاداری که در قبل به بازار عرضه شده ­اند، مبادله می­شوند (عبده تبریزی، ۱۳۷۶،ص ۱۸)^۲.

۳ ـ ۲ سودمندی محتوای اطلاعاتی سود و واکنش بازار سرمایه

براساس تحقیقات تجربی صورت گرفته به نظر می­رسد اطلاعات حسابداری برای سرمایه ­گذاران جهت برآورد ارزش مورد انتظار و ریسک بازده اوراق مفید و سودمند است. فقط کافی است در نظر داشته باشیم اگر اطلاعات حسابداری محتوا و بار اطلاعاتی نداشت هیچگونه بازنگری در پیش ­بینی­ها در اثر دریافت آن­ها وجود نخواهد داشت و بنابراین باعث تصمیمات خرید و فروش نخواهد شد و بدون تصمیمات خرید یا فروش هیچ گونه تغییری در حجم معاملات و قیمت وجود نخواهد داشت. اطلاعات در حد خودشان مفیدند اگر باعث تغییر عقاید و رفتارهای سرمایه ­گذاران شوند، به علاوه میزان و درجه مفید بودن می ­تواند به وسیله وسعت و اندازه تغییرات حجم و قیمت به دنبال انتشار اطلاعات اندازه ­گیری شوند (محمدی، ۱۳۸۹، ص ۱۶)^۱.
نتایج مطالعه ارتباط بین سود، نرخ بازده غیر عادی و حجم فعالیت که از سوی بال و براون انجام گرفت این بود که بین سود و بازده غیرعادی رابطه معناداری وجود دارد و سود اطلاعاتی را به بازار سهام منتقل می­ کند. از طرفی سود می ­تواند عاملی در تعیین قیمت سهام باشد، زیرا بر اساس فرضیه بازار کارا، اطلاعات ممکن است از منابع دیگر کسب شوند و تأثیر لازم را بر قیمت سهام بگذارند. اگر چه از دیدگاه محتوای اطلاعاتی، مفهوم سود سودمندی فعالیّت حسابداری را توصیف می­ کند، امّا از دیدگاه معیار اندازه ­گیری بنیادی ارزش سهام، کماکان مورد تردید است. بر اساس مفروضات بازار کارای سرمایه که پژوهش­های تجربی نیز مؤید آن است، سود حسابداری دارای محتوای اطلاعاتی است (خالقی مقدم، ۱۳۷۷،ص۹۹)^۲.
بنابراین انتظار می­رود در مورد شرکت­های جدیدالورود به بورس سودهای پیش ­بینی شده همراه با محتوای اطلاعاتی باشد. معمولاً اطلاعات صورت­های مالی به صورت خالص به پیش ­بینی­های زیر در مورد رفتار سرمایه ­گذاران به خصوص واکنش به اطلاعات صورت­های مالی محدود می­ شود. (نوروزبیگی، ۱۳۸۶، ص ۱۷۵)^۳.
سرمایه ­گذاران درباره بازده مورد انتظار و ریسک دارای باورهای پیشین هستند. این باورهای پیشین بر پایه اطلاعاتی قرار دارد که در دسترس همگان است تا این که سود جاری شرکت اعلام شود (که سرمایه ­گذاران در باورهای خود تجدید نظر خواهند کرد.). حتی اگر این باورها بر پایه اطلاعاتی قرار داشته باشد که در دسترس همگان است، هیچ الزامی وجود ندارد که باورهای پیشین همانند باشند، زیرا سرمایه ­گذاران در برابراطلاعاتی که کسب می­ کنند و نیز از نظر توانایی تفسیر متفاوتند.
هم چنین امکان دارد این باورهای پیشین شامل انتظاراتی باشد که درباره قدرت سودآوری آینده و کنونی شرکت نظیر بازده آینده اوراق بهادار، تا حدودی به سودآوری آن بستگی دارد.
پس از اعلام سود خالص سال جاری، برخی از سرمایه ­گذاران در صدد برمی­آیند اطلاعات بیشتری بدست آورند و این از طریق تجزیه و تحلیل عدد متعلق به سود میّسر خواهد شد. برای مثال اگر سود خالص بالا برود یا از مقدار مورد انتظار بیشتر باشد این می ­تواند به عنوان خبر خوبی به حساب آید.
اگر وضع بدین گونه باشد سرمایه ­گذاران با بهره گرفتن از نظر بیز^[۳۹] در باورهایی که درباره بازده و قدرت سودآوری آینده شرکت دارند تجدید نظر خواهند کرد. برخی از سرمایه ­گذاران (کسانی که در مورد سود خالص جاری انتظارات بالاتری داشتند) احتمالاً همین عدد سود خالص را به عنوان یک خبر بد تفسیر خواهند نمود.
سرمایه­ گذارانی که در باورهای خود نسبت به سودآوری آینده و بالا رفتن بازده شرکت تجدید نظر کرده ­اند تمایل بیشتری نشان می­ دهند تا تعداد بیشتری سهم شرکت را به قیمت کنونی بازار خریداری کنند و کسانی که در بازار در باورهای خود در جهت عکس تجدید نظر کرده ­اند عمل عکس گروه دوّم را انجام خواهند داد. ارزیابی سرمایه ­گذاران در مورد ریسک این سهام مورد تجدید نظر آنان قرار خواهد گرفت.
ما انتظار داریم پس از اعلام سود خالص شاهد این موضوع باشیم که معامله بر روی سهام شرکت افزایش یابد. گذشته از این، هر قدر تفاوت در باورهای پیشین سرمایه ­گذاران و تفسیرهایی را که بر اساس اطلاعات مالی کنونی انجام می­ دهند، بیشتر باشند، حجم این معاملات بیشتر خواهد شد. اگر سرمایه ­گذاران سود خالص گزارش شده را به عنوان خبر خوب تفسیر کنند (و در نتیجه بر انتظاراتی که درباره بازده و سوددهی آینده شرکت دارند بیفزایند) کسانی را تحت الشعاع قرار خواهند داد که اعلام سود خالص را به عنوان خبر بد تفسیر می­ کنند. در چنین شرایطی ما انتظار داریم شاهد افزایش قیمت سهام شرکت باشیم. بنابراین سود به عنوان یکی از اطلاعاتی است که تغییرات قیمت سهام را موجب می­ شود. بازده سهام شامل سود تقسیمی و قیمت سهام است در نتیجه هر عاملی ثروت سهامداران را افزایش خواهد داد که سبب افزایش قیمت سهام واحد تجاری شود، از این رو سود همواره مورد توجه سرمایه ­گذاران است.

۴ ـ ۲ پژوهش بال وبراون

بال وبراون در سال ۱۹۶۸ تحقیق تجربی و سنتی در زمینه حسابداری را در بازارهای سرمایه آغاز کردند و این روش تحقیق تا به امروز ادامه دارد. نخست آن­ها می­خواستند شواهد علمی متقاعد کننده ­ای را ارائه نمایند که بازده سهام شرکت­ها در برابر محتوای اطلاعاتی صورت­های مالی واکنش نشان می­دهد. این نوع تحقیق را تحقیق موردی می­نامند.
زیرا در این تحقیق درباره واکنش بازار اوراق بهادار نسبت به انتشار سود خالص بود. تحقیق بال وبراون از این نظر ارزشمند است که دارای یک روش اصولی یا زیر بنایی است و می­توان آن را گسترش داد (خوش طینت، ۱۳۸۵، ص ۹)^۱.
بال و براون ۲۶۱ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار نیویورک را به عنوان نمونه برای مدت ۱۰ سال (۱۹۶۵ ـ ۱۹۵۶) مورد مطالعه قرار دادند. آن­ها توجه خود را معطوف به محتوای اطلاعاتی سود خالص نمودند و به سایر اطلاعات ناشی از اجزای تشکیل دهنده صورت­های مالی مانند قدرت نقدینگی و ساختار سرمایه توجه نکردند (همان منبع، ص ۱۰)^۲.
آن­ها بازده بازار مربوط به سهام شرکت­های نمونه را زمانی که نزدیک اعلام سود خالص بود مورد ارزیابی قرار دادند. این کار براساس روش محاسبه بازده غیرعادی انجام شد. میانگین بازده غیرعادی بازار سهام در ماهی که خبر سود خالص اعلام شد. بسیار مثبت بود و بالعکس، میانگین بازده غیرعادی در مورد خبر بد مربوط به سود خالص متعلّق به شرکت­های موجود در نمونه بسیار منفی بود. این نتیجه مؤید این می­باشد که بازار در برابر خبر خوب یا بد مربوط به سود خالص واکنش نشان می­دهد (همان منبع، ص ۱۱)^۳.

۵ ـ ۲ مفاهیم سود در حسابداری

سود یکی از اقلام مهم و اصلی صورت­های مالی است که در نوشته­ های مختلف کاربردهای متفاوت دارد. معمولاً سود به عنوان مبنایی برای محاسبه مالیات، عاملی برای تدوین سیاست پرداخت سود تقسیمی، راهنمایی برای سرمایه ­گذاران و تصمیم ­گیری و عاملی برای پیش ­بینی در نظر گرفته
می­ شود.

یَاأیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواإِنَّ کَثِیرًامِّنَ الأَحبَارِ وَالرُّهبَانِ لَیَأکُلُونَ أَموَالَ النَّاسِ بِالبَاطِلِ وَ یَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللَّهِ وَالَّذِینَ یَکنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الفِضَّهَ وَ لَا یُنفِقُونَهَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَبَشِّرهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ
ای کسانی که ایمان آورده اید ، بسیاری از دانشمندان یهود و راهبان ، اموال مردم را به ناروا می خورند ، و [ آنان را ] از راه خدا باز می دارند و کسانی که زر وسیم را گنجینه می کنند و آن را در راه خدا هزینه نمی کنند ، ایشان را از عذابی درد ناک خبر ده.
«در این آیه بشرهم به جای انذرهم آمده است ، زیرا بشارت همانا در کارهای پسندیده استفاده می شود و این جا مقصود عذاب و ویل است »^[۷۴]. « اصل ویل در لغت عذاب وهلاکت است ، و مصدر ی است که از آن فعل صرف نمی شود^[۷۵] ».مثل قول خداوند که فرمود: « فاهدوهم الی صراط الجحیم ^[۷۶].» وبه سوی راه جهنم رهبری شان کنید.در حالی که کلمه هدایت را برای جهنم استعاره می باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در این آیه مبارکه استعاره تصریحّیه در لفظ « فبشرهم » وجود دارد.
اکنون به شرح استعاره می پردازیم:
ارکان استعاره در آیه شریفه عبارتند از:
- مستعار : « فبشرهم »
- مستعارٌله : « أنذرهم » به معنی انذارشان کن .
- مستعارٌمنه : « فبشرهم » به معنی بشارتشان ده.
- جامع یا وجه شبه : آگاهی دادن.
شرح استعاره ی آیه به اعتبار گوناگون:
۳ – ۶ – ۱ . به اعتبار ذکر طرفین ( مصرّحه ، مکنیّه ) :
درآیه شریفه مستعارٌله« أنذرهم » به مستعارٌمنه « فبشرهم » یعنی بشارتشان ده تشبیه شده ومستعارٌله در آیه ذکرنشده بلکه مستعارٌمنه به صراحت ذکرشده ، به همین خاطر بدان استعاره مصرحّه یا تصریحیّه گویند .
۳ – ۶ – ۲ . به اعتبار واقع درماده ی طرفین (تحقیقیّه،تخییلیّه):
دراین آیه مستعارٌله « أنذرهم » یعنی انذارشان ده موضوعی خیالی و وهمی نیست بلکه امری معقول می باشد به همین بدان استعاره ی تحقیقیّه یا محقّقه گویند.
۳ – ۶ – ۳ . به اعتبار لفظ مستعار ( اصلیّه ، تبعیّه ) :
لفظ مستعار در این آیه « فبشرهم » فعل است پس به اعتبار فعل بودن ، بدان استعاره ی تبعیّه گویند.
۳ – ۶ – ۴ . به اعتبار جامع یا وجه شبه ( عامیّه ، خاصیّه ) :
مستعارٌله « أنذرهم » یعنی انذارشان کن و مستعارٌمنه « فبشرهم » یعنی بشارتشان ده وجامع آن دو ( آگاهی دادن ) ، موضوعی است که می توان به راحتی آن را تشخیص داد و نیاز به تفکر و اندیشیدن ندارد ، به همین خاطر بدان استعاره عامیّه گویند.
۳ – ۶ – ۵ . استعاره ی مصرّحه به اعتبار طرفین ( عنادیّه و وفاقیّه ) :
مستعارٌله « أنذرهم » یعنی انذارشان کن و مستعارٌمنه « فبشرهم » یعنی بشارتشان ده ، هردو موضوعی معنوی هستند و با هم در یک جا جمع می شوند به همین خاطر بدان ، استعاره ی وفاقییّه گویند.
۳ -۶ – ۶ . استعاره به اعتبار ملائمات ( مطلقه ، مرشّحه ، مجرّده ) :
« عذاب الیم » یعنی از ملائمات مستعارٌله « فبشرهم » یعنی بشارتشان ده است به همین خاطر بدان استعاره ی مجرّده گویند.
* پس نتیجه می گیریم که درآیه ی از سوره ی مبارکه توبه استعاره ی مصرّحه ، محقّقه ، تبعیّه ، عامیّه ، وفاقییّه و مجرّده وجود دارد.
۳-۷- سوره توبه آیه ۶۹
کَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ کَانُوا أَشَدَّ مِنْکُمْ قُوَّهً وَأَکْثَرَ أَمْوَالا وَأَوْلادًا فَاسْتَمْتَعُوا بِخَلاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُمْ بِخَلاقِکُمْ کَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ بِخَلاقِهِمْ وَخُضْتُمْ کَالَّذِی خَاضُوا أُولَئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَهِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ
]حال شما منافقان[ چون کسانی است که پیش از شما بودند، آنان از شما نیرومند تر و دارای اوال و فرزندان بیشتر بودند، پس ، از نصیب خویش در ]در دنیا[ برخوردار شدند ، و شما ]هم[ از نصیب خود برخوردار شدید؛ همان گونه که آنان که پیش از شما بودند از نصیب خویش برخوردار شدند، وشما ] درباطل[ فرو رفتید ، همان گونه که آنان فرو رفتند. آنان اعمالشان در دنیا و آخرت به هدر رفت و آنان همان زیانکارانند.
در خُضْتُمْ استعاره تصریحیه میباشد که باطل را خدا تشبیه نموده به آب و مشبه را حذف نموده و مشبّهٌ به را باقی گذاشته که آن همان آب است آن هم به صورت استعاره تصریحیه تبعیه.
الباطل کالماء باطل مشبه ، ماء مشبهٌ به ، باطل را حذف نموده آب را جای آن گذاشت و فرو رفتن در آب کنایه از فرو رفتن در باطل میباشد. (الدرویش ،۲۰۰۹،ج ۳ : ۲۴۲)
درآیه ی شریفه ۶۹ سوره توبه استعاره تصریحیّه یا مصرّحه درفعل « خضتم » وجود دارد.
اکنون به شرح استعاره می پردازیم:
ارکان استعاره در آیه شریفه عبارتند از:
- مستعار : لفظ « خضتم ».
- مستعارٌله : « الماء » یعنی آب.
- مستعارٌمنه : « خضتم » یعنی فرورفته اید.
- جامع یا وجه شبه : فرو رفتن در آب ، غرق شدن ، تباه کردن اعمال.
شرح استعاره ی آیه به اعتبار گوناگون:
۳ – ۷ – ۱ . به اعتبار ذکر طرفین( مصرّحه ، مکنیّه ) :
درآیه شریفه مستعارٌله « الماء » یعنی آب به مستعارٌمنه « خضتم » یعنی فرورفته اید تشبیه شده ومستعارٌله در آیه ذکرنشده بلکه مستعارٌمنه به صراحت ذکرشده ، به همین خاطر بدان استعاره مصرحّه یا تصریحیّه گویند .
۳ -۷ – ۲ . به اعتبار واقع درماده ی طرفین ( تحقیقیّه ، تخییلیّه ):
دراین آیه مستعارٌله « الماء » یعنی آب موضوعی خیالی و وهمی نیست بلکه امری معقول می باشد به همین بدان استعاره ی تحقیقیّه یا محقّقه گویند.
۳ – ۷ – ۳ . به اعتبار لفظ مستعار ( اصلیّه ، تبعیّه ) :
لفظ مستعار در این آیه « خضتم » فعل است پس به اعتبار فعل بودن ، بدان استعاره ی تبعیّه گویند.
۳ – ۷ – ۴ . به اعتبار جامع یا وجه شبه ( عامیّه ، خاصیّه ) :
مستعارٌله « الماء » یعنی آب و مستعارٌمنه « خضتم » یعنی فرورفته اید و جامع آن دو ( غرق شدن ) ، موضوعی است که می توان به راحتی آن را تشخیص داد و نیاز به تفکر و اندیشیدن ندارد ، به همین خاطر بدان استعاره عامیّه گویند.
۳ – ۷ – ۵ . استعاره ی مصرّحه به اعتبار طرفین ( عنادیّه و وفاقیّه ) :
مستعارٌله « الماء » یعنی آب و مستعارٌمنه « خضتم » یعنی فرورفته اید هردو موضوعی حسّی هستند وهردو در یک جا جمع می شوند ، به همین خاطر بدان ، استعاره ی وفاقیّه گویند.
۳ – ۷- ۶ . استعاره به اعتبار ملائمات ( مطلقه ، مرشّحه ، مجرّده ) :
« حبطت اعمالهم فی الدنیا و الاخره واولئک هم الخاسرون » ، به مستعارله و به مستعارمنه برنمی گردد وشامل هیچ کدام نمی شود به همین خاطر بدان استعاره ی مطلقه گویند.
* پس نتیجه می گیریم که درآیه ی ۶۹ از سوره ی مبارکه توبه استعاره ی مصرّحه ، محقّقه ، تبعیّه ، عامیّه ، وفاقیّه و مطلقه وجود دارد.
۳-۸- سوره توبه آیه ۱۰۴

در این شعر می توان عبارت ” سرسام آتش خورشیدی” را کنایه از داغ های روزگار دانست و ” اوهام سرکش دریایی ” را کنایه از افت و خیزهای زندگی؛ در یک کلام می توان گفت این بیت اشاره دارد به سرد و گرم روزگار چشیدن زنان.
در دو بیت:
دریا به زمزمه ی آبش / چون گاهواره دهد تابش
مرگ است و چیرگی ی خوابش / با گاهواره و لالایی
روزگار را به دریایی تشبیه کرده، صدای آب را به لالایی و این گونه شاعر مرگی لطیف را برای زن رقم زده است. در پایان این شعر رعایت صنعت تناسب جالب توجه است که خط و حسن و زیبایی با یکدیگر تناسب دارند و ختام و رسالت نیز هم چنین.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

وان خطّ و حُسن ختامش را / یعنی: رسالت و زیبایی…
گرچه می توان صنعت ایهام را هم با توجه به ابیات پیشین در این بیت و در واژه های خط و حُسن ختام دید.
این ها نمونه هایی از صبورانه های سیمین بود بگذارید نمونه هایی نیز از صبورانه های شفیعی کدکنی بیاوریم و تصاویر ایشان را در این خصوص بررسی کنیم. محمد رضا شفیعی کدکنی در بخشی از شعر ” ترانه ی ترانه ها ” آورده است:
وین زن که در میان سفال شکسته ای / گیسو گشوده چنگ به مضراب می زند
هم بزم باده نوشی آن هوش قرن هاست / کاین سان بر آتش غم او آب می زند
( هزاره دوم آهوی کوهی، مرثیه کاشمر، صفحه ۵۸ )
اشاره به صبر زن و در پی آن آرامش و سکون دارد، او زنی را تجسم کرده که دست در میان گیسوی گشوده خویش برده، گویی پنجه به مضراب چنگ می زند. که تشبیهی است گیسوی گشودهی زن را به سازی به نام چنگ که تار هایش عمودی است و دست بر آن به صورت پنجه حرکت می کند چونان که پنجه در گیسو برند و به اصطلاح گیسو را مرتب کنند. هم بزمی و باده نوشی، در معیت اضافه استعاری هوش قرن آمده است با توجه به ترکیب سفال شکسته که حکایت از صبر زن در پیشامد های روزگار و همراهی او با مرد دارد، می توان هوش قرن را استعاره از مرد گرفت و نشاندن آتش غم او در این همراهی و هم بزمی توسط زن.
دکتر شفیعی صبوری زن را در شعر ” پشت آن پنجره در ابیانه ” این گونه به تصویر می کشد:
پشت آن پنجره در ابیانه
برق از آذر برزین باقی است
جامه خویش دگرگونه نکردست و
هنوز
به همان شادی دیرین باقی است
پشت آن پنجره در ابیانه
زنی استاده و می خواند راهاب ر هایی را
کوک سازش را تغییر نداده ست و
صدا
در همان پرده شیرین باقی ست
پشت آن پنجره در ابیانه
آرزو ها و نگاه آن زن
از پسِ گرد قرون و اعصار
به همان شیوه و آیین باقی ست
( هزاره دوم آهوی کوهی، مرثیه های کاشمر، صفحه ۶۳ )
بگذارید نکته ای را یاد آور شویم که شفیعی در این شعر آن را به خوبی به تصویر کشیده است. این نکته، نوع پوشش زنان ابیانه است. این قدمت در نوع پوشش را از زمان افروخته شدن آتشکدهی آذر برزین تا به اکنون بیان داشته است.
در این شعر زنی پشت پنجره ای در ابیانه با آن شمایل پر قدمت و دیر سال خود ایستاده است و به زعم شاعر با همان شادی دیرین باقی است. زنی که جویای راهی برای رهایی است. رهایی از مرد سالاری شاید؛ و این که می خواند بی این که کوک ساز خود را تغییر دهد یعنی زن از دیرگاه تا به امروز در همین پرده، در پرده رهایی می خواند. پرده ای که شیرین است و تا به امروز نیز زنان این پرده شیرین را حفظ کرده اند. زنان در آرزوها و نگاهشان به زندگی تغییر نکرده اند، از دیرگاه تا به امروز و از امروز تا به آینده ها تغییر نخواهند کرد. واژه ” آذر برزین” که نام یکی از سه آتش مقدس زمان زرتشت است و گویا بنابر قولی و داستانی در نشابور واقع است نماد تاریخی این شعر است، شاعر زن را به لمعه ای از آذر برزین تشبیه کرده که با آن جامه ی دیرسال هنوز شاد ولی صبور برای رسیدن به خواسته خود که همانا ر هایی است، ایستاده است. این ایستادن را می توان همان ایستادگی و پا فشاری و صبر ورزیدن در راه رسیدن به خواسته ای انسانی تعبیر و تأویل کرد.
در ادامه شاعر رهایی را راهاب که آب در آن روان و جاری است و نیز به سازی که کوک آن تغییر نکرده تشبیه می کند، راهاب از آن جهت که، زن خود چون آبی است روان و سیال و روشنی بخش و رهایی بدین وجه، شبیه به راهاب است. و ساز، چه این که صدای آب به گوش آدمی خود نوایی خوش آهنگ است. رهایی نیز ایدون است و به کام آدمی شیرین. در آخر با این که گرد قرون و اعصار بر آرزوها و نگاه زن نشسته لیک این آرزو و این نگاه دست نخورده و به سیاق گذشته باقی مانده است. وجود تناسب در مصرع های نخستین: ابیانه، آذر برزین، برق و در مصرع های دیگر خواندن، کوک، ساز، پرده، و پاره ای واج آرای ها به تجسم این تصویر یاری بیش تری رسانده اند.
چندان که از نظر گذشت صبورانه ها در قلم دو شاعر مورد بررسی قرار گرفت با ذکر این که تعداد اشعار سیمین فراوانی بیش تری دراین مقوله دارد. شاید بتوان بخشی از صبورانه ها را در آن قِسم از اشعار که با نام مادرانه ها در پی خواهد آمد ببینیم و نیز در نمونه هایی که از اشعار شفیعی مورد بررسی قرار گرفت مشخصاً سخن از صبر زن داشت لذا ذکر این نکته ضروری است که ایشان صبورانه هایی در مصائب تاریخی و از دست دادن دوست دارند که چون نظرگاه زنانه ندارد بدان ها نپرداختیم.
پی نوشت
زن و شعر، تألیف زینب یزدانی، صفحه ۲۵۱
روانشانسی زن و مرد، تألیف محمد مجد، صفحه ۱۴۴
همان کتاب، صفحه ۱۱۸
مادرانه ها
« مادر، در شعر شاعران معاصر ارجمند است و سپند. بیش تر شاعران معاصر، در اشعار خود به ستایش و قدردانی از مادر پرداخته اند و از عشق و علاقهی او قدردانی نموده اند».^۱ این احساس شاعرانه در آثار شاعران بزرگ سده های گذشته که پیش تر بدان ها در بخش” نگاهی به زن در ادوار مختلف شعر پارسی” پرداختیم قابل مشاهده و معاینه است در خصوص غریزه های مادری در زنان باید گفت « زن از طریق مادری به طور کامل سرنوشت فیزیولوژیک خود را به انجام می رساند؛ میل طبیعی او همین است، زیرا تمامی اورگانیسم او به سوی دوام نوع جهت گرفته است.»^۲ در همین خصوص نظر برخی روانشناسان در باب مادر و فرزند و دورهی بارداری جالب توجه است « برخی از روانشناسان به وحدت بین مادر و فرزند حتی بعد از تولد اشاره می کنند. وحدت بین مادر و فرزند بدین معناست که گویی در مراحل اولیه زن وقتی به بچه نگاه می کند، به عنوان تکه ای از بدن خود به او می نگرد. تکه ای از بدن خودش جدا شده، مثل یک عضو خودش؛ به همین عضو، یعنی بچه هم چنین نگرشی دارد. این کاملترین وابستگی است که می تواند بین دو انسان وجود داشته باشد و این در دورهی بارداری وجود دارد.»^۳
در این بخش از نوشتار آن دسته از اشعار را خواهیم آورد که مبین احساسات مادرانهی سیمین و سرشک است. لذا این مقال را نیز با اشعار سیمین آغاز می کنیم. در عنوانی که پیش تر از نظر گذشت ذکر آن رفت که پاره ای صبورانه ها در اشعار سیمین، این جا و درمطاوی مادرانه ها نیز مشهود است که به فراخور متن و در صورت لزوم به شرح و تفصیل آن ها خواهیم پرداخت.
پشت عروسک فروشی
پشت عروسک فروشی خاموش و مات ایستادم/با دیدن هر عروسک تصویری آمد به یادم
با مهر افزون مادر اما همه مادرانه / شب های دور از پدر را خونابه از دل گشادم
با کودکی ها که طی شد بی شادی کودکانه / در بستری بی تمنا بیگانه وار اوفتادم
تا کودکانم بر آمد زیباتر از هر عروسک / با تلخ و شیرین هستی امضا به تسلیم دادم
وانعشقوآغوش دیگرهمگام وهمراهوهمسر/گیرمشدشخاک بستر،بیرون ز خاطر مبادم
در مرگ بی گاه ارژن شیرین ترین لعبت من / انگار صدبار مردم انگار صدبار زادم
با مکتب و دخترانم بود الفتی مادرانه / گویی نه آنان سبق خوان گویی نه من اوستادم
وان طرفه دخترکه روزیشدغرق خونچونکبوتر/ برنیمکتبی حضورش کیف وکتابی نهادم
پشت عروسک فروشی از ره رسیدی به شادی/ پیش سلام عزیزت خاموش و مات ایستادم
( مجموعه اشعار، یکی مثلا اینکه، پشت عروسک فروشی، صفحه ۱۰۰۵ )

این واحد شامل شش محل ذخیره برای مواد شیمیایی می‌باشد:

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱) MDEA(متیل دی اتانول آمین) که در واحد ۱۰۱ و ۱۰۲ استفاده می‌شود.
۲) MEG (منو اتیلن گلایکل) که در واحد ۱۰۲ استفاده می‌شود.
۳) DEA(دی اتانول آمین) که در واحد ۱۱۶ استفاده می‌شود.
۴) متانول در واحد ۱۰۰، ۱۰۴ و ۱۰۵ استفاده می‌شود.
۵) DSO (روغن دی سولفاید)
۶) کاستیک سودا که در واحد ۱۱۳ استفاده می‌شود.
۳-۲-۳۶-واحد ۱۴۷: ذخیره‌سازی پروپان صادرات
این واحد جهت خنک کردن و ذخیره پروپان تصفیه شده که از واحد ۱۱۴ فرستاده می‌شود در نظر گرفته شده است. مبدل حرارتی از نوع kettle بوده و سیال خنک‌کننده پروپان می‌باشد.
پروپان حاصل از واحد ۱۱۴ باید برای ذخیره‌سازی به صورت مایع درآید. به همین دلیل آن را در واحد ۱۴۷ در معرض پروپان مایع قرار می‌دهند تا خنک شده و مایع گردد. در واحد ۱۴۷سه سرماساز ۱۰۳و۱۰۲و۱۰۱ E- وظیفه سرماسازی پروپان را برعهده دارند. در این سردکننده‌ها پروپان ورودی به واحد از تیوب (tube) آنها و پروپان سردساز از درون پوسته (Shell) می‌گذرند. پروپان ورودی با دمای C40 و فشار barg 8 وارد می‌گردد. از سردساز ۱۰۱، ۱۰۲ و۱۰۳ به ترتیب می‌گذرد و دمای آن به تریتب به ۳۷، ۱۹و C14 و فشار نهایی ۲ می‌رسد. پس از آن به تانک‌های A/B-101-T که هرکدام گنجایشی معادلm3 45000 دارند، وارد می‌گردند. این تانک‌ها از نوع سقف ثابت می‌باشند و درون آنها پمپ هایی قرار دارد که پروپان مایع را برای بارگیری به اسکله می‌فرستند. در این تانک‌ها همواره مقداری گاز پروپان در اثر BOG)Boil Of Gas) وجود دارد که باید به صورت مایع درآمده و به تانک‌ها بازگردانده شود. به همین دلیل یک چرخه پروپان سردساز وجود دارد که شامل کمپرسورA/B 102-K و یک میعان‌کننده از نوع kettle type است که با پروپان مایع از واحد ۱۴۵خنک می‌شود. پروپان خنک و مایع شده به ۱۰۶-D وارد شده و با پمپ‌های A/B104-P به تانک برگردانده می‌شود.
۳-۲-۳۷- واحد ۱۴۸: ذخیره‌سازی بوتان صادرات
این واحد جهت خنک‌کردن و ذخیره بوتان تصفیه شده که از واحد ۱۱۵ فرستاده می‌شود در نظر گرفته شده است. مبدل حرارتی از نوع kettle بوده و سیال خنک کننده پروپان می‌باشد.
بوتان از واحد ۱۱۵ با شرایط دمایی C 40 و فشار barg 9 وارد واحد ۱۴۸ می‌شود که بعد از عبور از مبدل‌های حرارتی به دمای C 7- می‌رسد و در فشار اتمسفر در تانک‌های دو جداره فلزی با ظرفیتm3 35000 نگهداری می‌شود. جداره بیرونی این تانک بتونی بوده و بین دو جداره فلزی از یک عایق حرارتی با نام پرلیت (perlite) پر شده است. سقف این تانک‌ها ثابت بوده و برای کنترل فشار آنها که در اثر BOG بوتان افزایش پیدا می‌کند از سیستمی که بوسیله پروپان، قسمتی از بوتان را در یک مبدل حرارتی به صورت subcooled در می‌آورد استفاده می‌شود. این بوتان سرد شده تحت کنترل جریان به سمت تانک‌های ذخیره فرستاده می‌شود تا BOG حاصل از تبخیر را به صورت مایع درآورد و از افزایش فشار جلوگیری کند.
جهت ارسال بوتان به سمت اسکله بارگیری کشتی (jetty) سه عدد پمپ به ظرفیت m3/h 1250 وجود دارد. این پمپ‌ها در بالای تانک نصب می‌باشند و قسمت پمپ آن در داخل سیال تانک غوطه‌ور است. پمپ دیگری نیز جهت چرخش کردن و برگشت دادن بوتان خنک‌کننده مسیر ارسال بوتان به jetty و برگشت آن به تانک وجود دارد.
فصل چهارم
مطالعات HAZOP واحد Utility
پالایشگاه پنجم مجتمع گاز پارس جنوبی
۴-۱- مقدمه
HAZOP بهترین روش جهت شناسایی مخاطرات فرآیندی در سیستم‌های پالایشگاهی است زیرا علاوه بر کشف مخاطره، عملکرد نامطلوب و پیامدهای آن را در کل فرایند بررسی نموده و پیشنهاداتی جهت کاهش ریسک فرایند ارائه می‌کند. بکارگیری این روش در کشورهای توسعه یافته قبل از تاسیس پالایشگاه‌ها الزامی بوده و در کشورهای رو به توسعه شدیداً توصیه می‌شود، زیرا نه تنها ایمنی سیستم‌ها را از جهت زیست محیطی و نیروی انسانی بالا می‌برد، بلکه سهم زیادی در افزایش سودآوری و کاهش درصد ریسک فرایند خواهد داشت در فصل بعدی به بررسی دقیق سیستم و پیاده‌سازی کامل این روش در فرایند واحد Utility بررسی شده در فصل سوم پرداخته می‌شود. لازم به ذکر است آنچه در HAZOP می‌بایست به صورت نظام‌مند انجام شود اجرای کامل آن بر اساس ترتیبی است که در فصل سوم شرح داده شد. مسائل و مشکلات بررسی شده در حین انجام کار بستگی کاملی به نظر و تخصص گروه به خصوص رهبر آن خواهد داشت. بحث مطرح شده در فصل بعد اجرای سیستم را روی واحد Utility پالایشگاه پنجم مجتمع گاز پارس جنوبی بیان می‌کند.
با انجام این مطالعات و بررسی انحراف محتمل در هر گره نقاط ضعف واحد از نظر ایمنی یا عملیاتی شناسایی شد. بدین صورت که در مورد هر انحراف، دلایل محتمل استخراج گشته و سپس پیامدهای نامطلوب آن از دیدگاه ایمنی و عملیاتی مطالعه می‌شد. وجود عوامل محافظتی کافی در مقابله با هر پیامد مورد تحلیل قرار گرفته و در نهایت در مواردی که لازم به نظر می‌رسید و به توافق تیم می‌رسید، پیشنهاداتی در راستای ایمن‌تر ساختن فرایند یا به حداقل رساندن مشکلات عملیاتی ارائه می‌گشت. نتایج این مطالعات برای هر گره در جداول استاندارد HAZOP و با بهره گرفتن از نرم افزار PHA-Pro7 مستند گردیده است.
۴-۲- مدارک مطالعات HAZOP واحد Utility پالایشگاه پنجم
۴-۲-۱- اعضای تیم HAZOP
گروه HAZOP عموما بین چهار تا هشت نفر و مشتمل بر یک رهبر، یک منشی و افراد متخصص با دانش‌های متفاوت می‌باشد. از جمله این تخصص‌ها می‌توان به مهندسی فرایند، تعمیر و نگهداری، دستگاه‌های چرخنده، ایمنی، ابزار دقیق و عملیات اشاره نمودرهبر تیم باید از آموزش کافی جهت هدایت روش HAZOP برخوردار باشد. از دیگر خصویات رهبر تیم، داشتن توانایی کنترل جلسات و تسلط بر اعضای تیم می‌باشد. منشی جلسه باید توانایی تایپ حداقل ۴۵ لغت در دقیقه را داشته باشد و با اصطلاحات مهندسی، کار با کامپیوتر و زبان انگلیسی آشنا باشد. [۱۶و۲۱]
جدول ۴-۱- اعضای تیم HAZOP

۴-۳-۱-۲ شنل :
پارسیان هنگام سرما نیم تنه ای شنل مانند می پوشیدند که برخلاف شنل های جلو باز و آستین دار و بلند مادها که بر روی دوش افکنده می شد ، این شنل تنها قسمتی از جلوی آن بسته بود ، آستین ها آزاد تا مچ دست ها را می پوشانید .
۴-۳-۱-۳ زیرپوش یا پیراهن زیر :
مردان پارسی مانند زنانشان از نمایش بدن برهنه خود احساس شرم می کردند و جز دو دست ، نمایش برهنه هر یک از قسمت های بدن را خلاف ادب می شمردند . از این رو سر تا پای آنها با سربند و کلاه و جبه و ردا و پاپوش پوشیده می شد حتا در زیر لباس فراخ و پرچین شان لباسی سفید که شامل یک نیم شلواری سفید همچنین یک پیراهن سفید چسبان می پوشیدند که طبق نوشته های استرابون از پارچه ی نرم و سفید بوده است .^[۱۸۲]
۴-۳-۱-۴ پوشش سر :
کلاه پارسیان : کلاه مهمترین بخش پوشاک پارسیان محسوب می شود زیرا گذشته از پوشاندن سر و آرایش آن ، برای نمایاندن خصوصیات قومی و نژادی از آن استفاده می شده است که از نظر تاریخ تمدن یک قوم بسیار مهم بوده است . تشکیل ارتش منظم و به وجود آوردن سپاه جاویدان و به طور کلی بنیاد تشکیلات کشوری تنوع کلاه و پوشش سر را سبب شد زیرا این پوشش های سر نشانه ی مقام و منزلت فردی بود که از آن استفاده می کرد و انواع آن عبارت بود از :
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
الف : کلاه ترک دار و بدون ترک
این کلاه در نقوش برجسته ی تخت جمشید بر سر سربازان و بزرگان هخامنشی به کرات دیده می شود . این کلاه دارای بیست و چهار ترک و از جنس نمد است که کلگی آن در وسط دارای کمی برجستگی است قدمت این کلاه طبق مدرک تاریخی مذکور به دو هزار و پانصد سال تا یک هزار سال پ . م می رسد . این کلاه مورد استفاده ی بزرگان و راهنمایان درباری که از بزرگان پارسی و مادی برگزیده می شدند ، بوده است .
ب. باشلق یا کلاه فریجی
انواع باشلق در نقش برجسته های تخت جمشید و پاسارگاد و نقش رستم دیده می شود که پارسیان آن را از باشلق های مادی اقتباس کرده اند و شکل های مختلف آن را در بخش پوشاک مادها دیدیم که نوع بسیار متداول آن همان کلاه فریجیایی است . در حقیقت کلاه سواران ایرانی در جنگ ها باشلق بوده است ؛ باشلق سر و صورت را در مقابل سرمای شدید و توفان شن یا برف و باران حفظ می کرد .
پ . تاج یا افسر
هر دو به معنی کلاهی است که پادشاهان بر سر نهند . تاج کنگره دار سمبل قدرت پادشاهی بوده است این تاج ها مزین به طلا و جواهر رنگین بوده است . انواع تاج های شاهنشاهان هخامنشی را در آثار باقی مانده از آن دوران می توان جست و جو کرد که از مهمترین آنها سردیس خشایارشا از سنگ لاجورد با تاج کنگره داری است که هم اکنون در موزه ی ایران باستان محفوظ است . شکل و بلندی کلاه یا تاج ، مانند تاج های زرین شاهنشاهان هخامنشی است ولی کنگره های تاج های دیگر در این کلاه راسته مشاهده نمی شود .
ت . کلاه حلقه ای
از انواع دیگر کلاه ، کلاه حلقه ای کوتاه نمدین را می توان نام برد که شاهنشاهان هنگام سواری و یا شکار و خدمتگزاران درباری اعم از پیشخدمت های مخصوص یا نیزه داران و غیره از آن استفاده می کردند و این نوع کلاه در بیشتر نقوش تالارهای عظیم تخت جمشید دیده می شود و مبین آن است که در تالارهای سرپوشیده از این نوع کلاه استفاده می شده است .
ث . دیهیم
حلقه ای است طلایی که بلندی آن به پنج سانتیمتر می رسد با برگ ها و گل های زیبایی از زر آرایش شده و بر سر پادشاه و ولیعهدهاشان به عنوان نشانه پیروزی و افتخار دیده می شود . نمونه ی بارزی از آن را در نقش های بیستون بر سر داریوش و دو شاهزاده ی پشت سر او مشاهده می کنیم . دیهیم شاهنشاه هخامنشی آبی با خال های سفید بود .
این پیشانی بندهای جوانان ما نیز به عنوان نشانه ی پیروزی و ایمان تلقی می شد و این رسم که از آغاز اسلام تاکنون در ایران پاییده است .
۴-۳-۱-۵ پوشش پا
پاپوش های پارسیان همانند پاپوش های قوم ماد تا مچ پا را می پوشانید و به وسیله ی بندهایی که بر روی آن در سه ردیف تعبیه شده بود ، بسته می شد . این پاپوش ها همچنین شبیه پاپوش های شش بندی ایلامی ها در نقش برجسته های تخت جمشید بود ؛ در برخی از نقوش باقی مانده از هخامنشیان تزییناتی از مروارید و سنگ های قیمتی بر روی آنها دیده می شود ؛ پاپوش های سه بنده را خدمتگزاران و درباریان مورد استفاده قرار می دادند و پاپوش های شاه و ولیعهد بدون بند و سرخ رنگ بوده است .
۴-۳-۱- ۶ کمربند
پارسیان بر روی کندیس خود کمربندی از چرم می بستند که بر روی شکم گره می خورد و قبا را بر تن پوشنده ی آن استوار و راست نگاه می داشت ؛ دونکن هد به نقل از کورتیوس می نویسد : « کمربند پادشاه طلایی بود و به سبک زنان پوشیده می شد و غلاف خنجر که به وسیله ی کمربند نگاه داشته می شد ، از یک گوهر یک تکه بریده شده بود.»^[۱۸۳]
پیشکاران نیز همانند کارکنان بلند پایه جامه های درباری هخامنشی و جامه های اسب دوانی ایرانی گوناگونی به تن دارند . در پایان باشلقی بسیار شخ هست که کمابیش در پایین خود بخشی گرد ، همانند آنچه که کارکنان درگاه همراه آن دارند ، داراست .^[۱۸۴]
سکاها لباس های خود را با تزئینات شاد می آراستند و به این کار بسیار علاقه مند بودند و می توانستند کارهای تکه دوزی را با چنان ظرافت و مهارتی انجام دهند که شبیه کاملترین قلابدوزی ها باشد . غالباً پوست و چرم به کار می بردند . در واقع پوست ها و چرم های آنها با چنان مهارتی عمل آورده می شد که در نقاط دوردست هم خریدار داشت . پوست و چرمی که در پازیریک یافت شده از جنس بسیار عالی است و از لحاظ بافت ، از چرم ضخیم و سنگین گرفته ، تا پوست های ظریف و قابل انعطاف ، شبیه بسیاری از محصولات امروزی است . در میان لوازمی که برای مردگان در گور برای استفاده در جهان دیگر می گذاشتند هیچ گونه شلواری به دست نیامده است ، ولی دو پیراهن پشمی به وضعی عالی باقی مانده است .^[۱۸۵]
تاج راست و مستقیم با نیمتاج دور آن در نزد پارسیان نشانه قدرت پادشاه بود . پلوتارک متذکر می شود که تنها پادشاهان ایران تاج راست بر سر می گذاشتند .
پارسیان به هنگام زمستان نیمتنه ای از پوست گوسفند به تن می کنند که پشم آن رو به داخل است و پوست آن رو به بیرون . شخصیت های معتبر که نقش چهره آنان با حجاری برای ما باقی مانده است شمشیر کوتاهی با خود دارند که از جلو به کمر زده اند . برخی از ایشان کمان نیز با خود دارند که آن را در غلافی فرو کرده اند .
همه ایشان ، کلاهشان به هر شکلی که باشد گیسوان و ریش مجعدی دارند که با دقت و مراقبت تمام حلقه حلقه شده است . این حلقه ها یا به صورت بسته های بزرگی روی پس گردنشان افتاده و یا به شکل چیزی نوک تیز به زیر چانه شان آویخته و طولشان تقریباً برابر با طول بعضی ریش های آشوری است . مسلماً تنها آدم های مرفه و متشخص و اعیان و کارمندان عالی رتبه می توانستند به موهای خود این گونه زینت بدهند و بخش مهمی از وقتشان را صرف این بکنند که موهای خود را به وسیله سلمانی ها به صورت مجعد در آورند و به خود عطر و روغن و مواد زینتی دیگر بمالند و قهراً آن سلمانی ها هم بایستی بازارشان گرم و کارشان رایج بوده باشد .^[۱۸۶]
هرودوت به تشریح و توصیف لباس نظامی پارسیان می پردازد و تا آنجا پیش می رود که می گوید منشا آن مادی بوده است نه پارسی پارسیان آن را از مادها گرفته بودند .
پیداست که او می بیند پارسیان چه در دربار و چه میدان نبرد جامه ای به سبک مادها بر تن می کنند . محققانی نظیر کانن راولینسون پذیرفته اند که در برجسته کاری های هخامنشی تشخیص مادها از پارس ها از لحاظ لباسی که به تن دارند ناممکن است . با وجود این ، بنا به عرف و سنت چگونگی شکل لباس ها در برجسته کاری ها قابل تشخیص است .
بدون تردید در راس هیئت های نمایندگی هیئت مادها ترسیم شده است . در آنجا تمام اعضای مادی شلوار معروف مادها را به پا دارند ، اما فقط رئیس آنها کلاهی گرد نمدی بر سر گذاشته است . هشت نفر مادی که در پی او روانند کلاهی با سه تارک را تا روی پیشانی پایین کشیده اند . پس چنین می نماید که مادها کلاه متمایزی به سر می گذاشته اند که از آن طریق قابل شناختنند ؛ اما در این تصویر برجسته کاری درباریان مادی ، مقامات ارشد و گاردهای جاویدان بسیار به ندرت چنین کلاه و لباسی دارند .^[۱۸۷]
هند از قدیمی ترین ایام پارچه بافی می کرد و این صنایع در هند توسعه یافته بود . پارچه های پنبه ای هند به کشورهای دوردست می رفت . ابریشم نیز در هند وجود داشت اما به خوبی پارچه ای ابریشمی چین نبود یکی دیگر از پیشرفت های هند در پارچه بافی ، رنگرزی و کشف رنگ های ثابت برای پارچه ها بود . آب دادن فولاد نیز از قدیم در هند رایج بود و برای ساخت فلز بسیار ارزش داشت .^[۱۸۸]
در هند هر چند بیشتر حوائج و ضروریات زندگانی روزانه در داخل خانه ها آماده می گردیده ، معذلک بسیاری از مصنوعات در جنب معبد ساخته می شد . مخصوصاً فنون نساجی و بافندگی در حاشیه معبد ترقی و رواج داشته است . هم اکنون اسناد و الواحی در دست ماست که نشان از پرداخت مزد نساج ها و بافندگان می کند که همه اجرت خود را از معبد دریافت می داشته اند .^[۱۸۹]
تکه دوزی که توسط ایرانیان باستان ابداع گردید . جای سوزن دوزی را گرفت . جواهر مورد استفاده ایرانیان بسیار هنرمندانه و زیبا از طلای و زین مروارید نشان همراه با مینا کاری و سنگ های کمیاب ساخته می شد . سنگ ها به شکل سر انسان تراش داده می شد . گوشواره ، دستبند ، گردنبند به ویژه انگشتر مهردار به نشانه اقتدار مورد استفاده بوده است ایرانیان قوطی و شیشه هایی از مرمر برای نگهداری عطر و لوازم آرایش داشتند . مردان ریش و موی خود را بلند و مجعد نگاه می داشتند و به موی خود گرد طلا می پاشیدند افراد خاندان سلطنتی کلاه های گوناگون بی لبه از نمد سفید ، کلاه راه راه آبی و سفید می گذاشتند که بعدها تبدیل به دستار (عمامه) و کلاه های مخروطی شد . مردان سربندی داشتند از کتان سفید که دور سر و گردنشان می پیچاندند و چانه را نیز می پوشانیدند .^[۱۹۰]
بخش چهارم
۴-۴ مقایسه حجاری پلکان شرقی با پلکان شمالی
وضع تصاویر در جبهه های دو پلکان برعکس یکدیگر است . بدین ترتیب که نقوش یک پلکان جهت مخالف تصاویری را که در پلکان دیگر نموده شده است نشان می دهند . اما مطابق معمول گاهی هم در میان دو تصویر اختلافات فاحش دیده می شود .
۱-هیات نمایندگی مادیها :
پلکان شرقی – حاجب پارسی . رئیس هیات ( سفیر) لباس مادی به بر و کلاه گرد و شمشیر کوتاه دارد . هشت نفر همراهان او بدون سلاح اند و حامل خراجی که عبارت باشد از : سبو و دو عدد کاسه و یک شمشیر مادی و دو حلقه بیضی شکل سنگین که شاید در اصل دارای نقش سر حیوان بوده است و دو حلقه ساده سنگین و جبه و قبا و شلوار . کلاه هشت نفر مزبور باشلیق است که سه قبه در جلو سر دارد و لباس ایشان شبیه لباس رئیس هیات نمایندگی است که عبارت باشد از قبای کمردار و شلوار بلند و کفش بند دار .
پلکان شمالی – حاجب پارسی . سفیر مادی . از پنج نفر همراهان ( فقط قسمت پایین نقش ایشان باقی مانده است ) یک نفر اسبی را می آورد ( که در نقش پلکان شرقی وجود ندارد ) . در اینجا نیز هدیه نفر آخری یک ثوب شلوار است .
۲-هیات نمایندگی شوشیان :
پلکان شرقی – حاجب مادی . رئیس هیات نمایندگان بدون اسلحه است . پنج نفر همراهان او لباس مشابه دارند که عبارت است از : جامه پارسی ، کفش دگمه دار سه بند ، نوار به شکل بند ساده که به دو صورت در قسمت پشت سر بسته شده است . هدایا : دو کمان که انتهای آنها به شکل سر اردک است ؛ دو دشنه با غلاف از نوع دشنه های پارسی ؛ یک شیر ماده که سر را برگردانده است و به سه نفر از همراهان می غرد . یکی از این سه نفر بند شیر را با طناب نگاه داشته و چوبی را بلند کرده است ، دو نفر دیگر هر کدام بچه شیری به بغل دارند .
پلکان شمالی – آنچه مانده است با نقوش پلکان شرقی کاملاً شباهت دارد جز اینکه جهت آن خلاف جهت نقوش پلکان شرقی است .
۳- هیات نمایندگی ارمنیان :
پلکان شرقی – حاجب پارسی . رئیس هیات نمایندگی بدون اسلحه است و دو نفر همراهان او لباس سبک مادی در بر دارند که عبارت باشد از قبای کمردار و شلواری که در قسمت قوزک پا بسته است ، کلاه باشلیق سه قبه که طرفین آن را به پشت بسته اند . رئیس هیات گوشواره به گوش دارد . هدایای این هیات مشتمل بر اسبی است که روی سینه آن زنگی آویخته اند و یکی از افراد هیات آن را با خود می آورد و پارچی با دو دسته به شکل شیر دال که نفر دومی آن را عرضه می دارد .
پلکان شمالی – حاجب پارسی . رئیس هیات و چهار نفر همراهان حامل هدایا . لباس ها تا آنجا که باقی مانده است کاملاً با نقوش پلکان های شرقی شباهت دارد ولی نقش سر رئیس هیات نشان می دهد که کلاه او از نوع کلاه مدور مادی ها بوده است و انتهای نوک دار کلاه در عقب سر آخرین نفر نشان می دهد که اعضای هیات باشلیق به سر داشته اند . این مطلب معلوم می دارد که رئیس هیات و نمایندگان مادی با اعضاء هیات نمایندگی ارمنستان در نقوش شمالی یک نوع لباس داشته اند . هدایای هیات ارمنستان در پلکان شمالی عبارت است از : جبه و قبا و شلوار و دو ظرف تقریباً استوانه شکل . این اشیا شبیه بعضی از هدایائی است که مادی ها آورده اند ولی با هدایای ارمنیان در نقوش پلکان شرقی فرق دارد .^[۱۹۱]
۴-هیات نمایندگی هراتیان :
پلکان شرقی – حاجب پارسی . رئیس هیات ( که شاید بدون اسلحه باشد ) جبه در بر دارد و غیر از این موضوع لباس او با لباس سه نفر همراهانش فرقی ندارد ؛ قبای کمردار از نوع قبای مادی ، شلوار که لبه های آن درون کفش نهاده شده است ، باشلیق از پارچه ای که اطراف سر و گردن پیچیده است . در پشت سر دو نفر از اعضای هیات یک سر پارچه باشلیق پیداست . هدایا عبارت است از : دو ظرف شتر دو کوهانه بلخی (Bactrian) که زنگ بر گردن دارد و پوست حیوان .
پلکان شمالی : فقط نیمه نقوش یا قسمتی از نیمه بالائی نقش شتر باقی مانده است . پشت سر رئیس هیات علاوه بر نفر حامل پوست به جای دو نفر سه نفر دیگر دیده می شود .
۵-هیات نمایندگی بابلیان :
پلکان شرقی . رئیس هیات ( که شاید بدون اسلحه باشد ) دست راست خود را بلند کرده و پنج نفر همراهانش که لباس همه یکسان است ؛ جامه آستین کوتاه شال گردن نیم دایره شکل با منگوله که از روی شانه به سمت جلو انداخته شده است ، کلاه مخروطی که نوک دراز آن در عقب آویزان می باشد ، کفش ساده کوتاه . هدایا عبارت است از : دو جفت جام ، پارچه که حاشیه تور و منگوله دارد و گاو کوهان دار .
پلکان شمالی – ظاهراً شبیه نقوش پلکان شرقی است جز اینکه جهت آن خلاف جهت نقوش مزبور می باشد .