۲- همان، صص ۷۸ – ۹۶. ↑
- Safe Havens ↑
- No-Fly Zones ↑
- See Thakur, Ramesh, The United Nations, Peace and Security, Cambridge University Press, New York, 2007, p. 258. ↑
۱- جهانی امنتر: مسئولیت مشترک ما، همان منبع، بند ۲۰۷؛ همچنین عنان، کوفی، با آزادی بیشتر: به سوی توسعه، امنیت و حقوق بشری برای همه، همان منبع، بندهای ۱۲۲- ۱۲۶. ↑

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱- جهانی امنتر: مسئولیت مشترک ما ،همان منبع، بند۲۰۲. ↑
۲- عنان، کوفی، با آزادی بیشتر: به سوی توسعه، امنیت و حقوق بشری برای همه، همان منبع، بند ۱۳۷. ↑
۱- برای دیدن نظری مشابه ن.ک به موسوی، سید فضل ا… و حاتمی، مهدی، همان منبع، صص. ۱۷۳-۱۷۴. ↑
۱- برای اطلاعات بیشتر در این زمینه ن.ک به ممتاز، جمشید، مداخله بشردوستانه ناتو در کوزوو و اصل عدم توسل به زور، فصلنامه سیاست خارجی، سال چهاردهم، شماره ۴، زمستان ۱۳۷۹، صص ۱۰۲۹ به بعد. ↑
- See Evans, Gareth, Responsibility to Protect and Use of Military Force, Presentation to Seminar on International Use of Force, World Legal Forum , Hague, December 2007, pp. 1- 7. Available at http://www.worldlegalforum.org/Docs/Speech%20Gareth%20Evans.pdf (last visited 2010-01-05) ↑
- ECOWAS Warning and Response Network (ECOWARN ) ↑
-European Union Battlegroups ↑
-See Global Consultative Roundtable on the Responsibility to Protect: Civil Society Perspectives and Recommendations for Action, Responsibility to protect Engaging Civil Society, Interim Report, 2008, p.12. Available at: http://www.responsibilitytoprotect.org/index.php?module=uploads&func=download&fileId=653 (last visited 2009-12-05) ↑
- See Facareli, Carlo, Op.cit, p.212. ↑
- See Welesh, Jennifer, Implementing the Responsibility to Protect, Oxford Institute for Ethnics, Law and Armed Conflict, 2009, p.7. available at: www.elac.ox.ac.uk/downloads/r2p_policybrief_180209.pdf (last visited 2010-01-15) ↑
- Dual Standard ↑
- Burma ↑
- For More Information about this Case See The Responsibility to Protect and its application to the situation in Burma, International Coalition for the Responsibility to Protect, 2008, available at http://www.responsibilitytoprotect.org/files/R2PCS%20Statement%20on%20Burma%2021%20May%202008.pdf (last visited 2010-01-15) ↑
- For More information about this Case See The Georgia-Russia Crisis and the Responsibility to Protect: Background Note, Global Center for Responsibility to Protect, 2008, Available at: globalr2p.org/pdf/related/GeorgiaRussia.pdf(last visited 2010-01-17) ↑
- Bolton, John, Letter from Ambassador of US in United Nations on the Responsibility to Protect, 30 August 2005, Available at: http://www.responsibilitytoprotect.org/files/US_Boltonletter_R2P_30Aug05[1].pdf (last visited 2010-01-17) ↑
-See Brown, Adele, Op.cit, pp. 26-29. ↑
-Universal Declaration of Human Right ↑
-General Assembly Resolution, Number 308. (A/RES/63/308) ↑
- See Civil Society Perspectives and Recommendations for Action, Op.cit, pp.13-14. ↑
- Practice ↑
- See The Role of Civil Society in Strengthening the Responsibility to Protect Network, United Nations Association in Canada, Public Dialogue Series Publication, 2007, pp. 148. available at: http://www.unac.org/peacekeeping/en/pdf/academic_publication/chapter9.pdf (last visited 2009-12-05) ↑
- Vincent, Marie and Wouters, Jan, The Responsibility to Protect: Where Does the EU Stand, Leuven Centre for Global Governance Studies, Brief Policy No. 10, November 2008, p.9. ↑
- See Implementing the Responsibility to Protect, Op.cit, paras. 16, 17, 22, 25. ↑
-See, 2005 Summit Outcome, Op.cit, Para 139; see also Anan, Kofi, In Larger Freedom: towards Development, Security and Human Rights for all, 2005, Para. 135. (A/59/2005) ↑
۱-ن.ک به ممتاز، جمشید و نجفی اسفاد، مرتضی، بررسی بحران کوزوو و حقوق بینالملل، مجله دیدگاه های حقوقی، ، شماره ۱۷ و ۱۸، ۱۳۷۹، صص ۱۳۱- ۱۳۷. ↑
- Illegal but Legitimate ↑
۳- ن.ک به جهانی امنتر: مسئولیت مشترک ما، همان منبع، بندهای ۲۴۹ تا ۲۶۰. ↑
-See Bellamy, Alex, Preventing Future Kosovos and Future Rwandas, the Responsibility to Protect after the 2005 World Summit, Carnegie Council and Policy Innovations, 2006, p. 10. Available at: www.cceia.org/media/Bellamy_Paper.pdf (last visited 2009-09-15) ↑
- Department of Political Affairs(DPA) ↑
- For more Information about DPA See Politically Speaking, Bulletin of the United Nations Department of Political Affairs, Summer 2006, p.1. Available at http://www.un.org/Depts/dpa/newsletters/DPA%20Bulletin%20I.pdf (last visited 2010-01-05) ↑
- Universal Periodic Review (UPR) ↑
- United Nations Office for Coordination of Humanitarian Affairs (OCHA) ↑
-Department of Peacekeeping Operations (DPKO) ↑
-Peacebuilding Commission (PBC) ↑
- United Nations Development Program (UNDP) ↑
- Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) ↑
- United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) ↑
- Office of the Special Representative of the Secretary General on the Human Rights of Internally Displaced Persons (RSG on Human Rights of IDPs) ↑
- Steering Committee for Humanitarian Response (SCHR) ↑
- See Implementing the Responsibility to Protect, Op.cit, Paras.30-32. (A/63/677) ↑
- M. Haugevik, Kristin, Regionalizing the Responsibility to Protect , Possibilities, Capabilities and actualities, Norwegian Institute of International Affairs(NUPI), Available at: http://www.allacademic.com/one/www/research/index.php?cmd=Download+Document&key=unpublished_manuscript&file_index=1&pop_up=true&no_click_key=true&attachment_style=attachment&PHPSESSID=e114794ddb75822b0a20d29fcf1f2f39 (last visited 2010-02-12) ↑
- See Brown, Adele, Op.cit, pp. 41-43. ↑
- Non-interference ↑
-Non- indifference ↑
-See Bellamy, Alex, Wither the Responsibility to Protect? Humanitarian Intervention and the 2005 World Summit, Ethnic and International Affair, 2006, Vol. 20, No.2, pp. 157-162. ↑
- Continental Early Warning System (CEWS) ↑
-Panel of the Wise ↑

شهرت و گسترش دامنه نفوذ فیس بوک تا آنجا پیش رفت که بسیاری از کاربران خیلی زود در میان دوستان قدیمی و جدید، اعضای خانواده و همکاران قرار گرفتند بنابراین آن دسته از کاربران فیس بوک که به دنبال محیط کوچکتر و محفوظ‌تری می‌گشتند، بیشتر به سمت گوگل ریدر گرایش پیدا کنند تا به دور از دغدغه بتوانند به گفتن و شنیدن آنچه بپردازند که می‌خواهند و علاقه دارند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

یکی از سوالات جالب در این پزوهش این ایست که شبکه‌های اجتماعی مورد مطالعه تا چه اندازه شرایط لازم برای تشکیل حوزه عمومی را دارند؟
اگر مولفه‌های اساسی حوزه عمومی را «گفت‌وگو»، «افکار عمومی» و «کنش متقابل» بدانیم، آن‌گاه به لحاظ نظری شاید بتوان گفت که فضای مجازی و به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی به عنوان عضو شاخص خانواده وب 2 که امکان مشارکت کاربران در تولید محتوا، شکل‌گیری بحث و نظر و ارتباط میان فردی و میان‌گروهی را مهیا می‌سازد، بهترین فضای ممکن برای شکل گرفتن مفهوم مورد نظر هابرماس است
اما با وارد شدن عناصر عملیاتی مانند وابستگی شبکه‌های اجتماعی به شرکت‌های بزرگ تجاری، میزان و نحوه دسترسی افراد به اینترنت، هزینه اتصال به اینترنت، وجود کنترل‌های دولتی و محدودیت‌ دسترسی به برخی از سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی (به خصوص در مورد ایران که این عوامل نقش پررنگی دارند) باید با نظریه‌پردازان شکاک به امکان تشکیل حوزه عمومی مجازی نیز هم‌داستان شد که تا به وجود آمدن تمامی شرایط لازم نمی‌توان اینترنت را به مثابه حوزه عمومی در نظر گرفت.
یافته‌های حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که در شبکه‌های اجتماعی مورد مطالعه می‌توان شاهد تشکیل نوعی حوزه عمومی خرد یا حوزه عمومی ضعیف شده بود. به این معنا که در هر کدام از این دو شبکة اجتماعی می‌توان به صورت مقطعی عناصر تشکیل دهندة حوزه عمومی را شناسایی کرد که این حوزه عمومی خرد در گوگل ریدر و فیس بوک به دو گونة متفاوت تشکیل می‌شود. در فیس‌بوک به صورت موجی (مانند بحث بهار عربی میان دینداران پیامدی)، در گوگل ریدر به صورت مقطعی (تا تغییرات اعمال شده توسط شرکت گوگل)
سوال دیگری که در این پژوهش تاکید و تصریح شده است این است حاصل رویارویی میان انواع دینداری‌های موجود در فضای مجازی چیست؟
کدگذاری و تحلیل داده‌های پژوهش نشان از چهار مقوله مرتبط با تعامل انواع میان انواع دینداری در فضای شبکه‌های اجتماعی مورد مطالعه بود. مقولاتی که به عنوان ویژگی‌های این نوع از تعامل، نشان از هم‌زیستی این انواع در کنار یکدیگر داشتند.
ورود به جامعه شبکه‌ای ( و در این مورد خاص؛ شبکه‌های اجتماعی)، ورود به فضایی است که تا اندازه بسیاری فارغ از کنترل‌های رسمی شکل گرفته است. بنابراین بستر برای شکل‌گیری، رشد و گسترش افکار و عقاید منافی و یا متفاوت با گفتمان‌های غالب سیاسی، مذهبی و فرهنگی جوامع مهیاست و آن‌گونه که کاستلز می‌گوید، این خود می‌تواند منجر به «بنیاد گرایی» شود. تقابل افکار منتقدان، نفی‌کنندگان و مخالفان دین با دینداران در شبکه‌های اجتماعی گاه نشان‌دهندة امکان به تحقق پیوستن این نظر کاستلز را عیان می‌کند.
با این وجود در طی پژوهش صورت گرفته و در روند گردآوری داده‌ها ( چه در خلال ثبت اسناد و مدارک اینترنتی و چه در طول انجام گفت‌و گو با اطلاع رسانان) این نکته به چشم می‌‌خورد که راه گفت‌وگو در میان کاربران همچنان باز و رسیدن به انعطاف گفتمانی از بخت بالایی در میان آنان برخوردار است.
حضور در شبکه های اجتماعی چه تغییراتی در دینداری کاربران بوجو می آورد.
ورود کاربران به فضای شبکه‌های اجتماعی باعث ایجاد تغییرات عمیق در نحوة دینداری آنان نمي‌شود. نمي‌توان انتظار داشت که تعاملات این افراد در چارچوب این شبکه‌ها تحولی در نوع دینداری آنان ایجاد کندبا توجه به این نظر که شبکه‌های اجتماعی مورد نظر (هرچند به صورت موجی و مقطعی) توانسته‌اند در برهه‌هایی محل ایجاد حوزة عمومی خرد در فضای مجازی باشند و نیز با اشاره به یافته‌های پژوهش که نشان از شکل‌گیری نوعی مدارای گفتمانی میان کاربران با انواع دینداری‌ها، نوع تعامل و تقابل میان آن‌ها و البته رویکردشان به افکار مبتنی بر سکولاریسم و لائیسیته، اکنون می‌توان مدلی از نسبت میان شبکه‌های اجتماعی و دینداری کاربران ارائه داد که معرف سبکی نوین و برآمده از تعاملات فضای مجازی است.این ویژگی همان شیوة دینداری مبتنی بر گفت‌وگو و کنش متقابل است که در این‌جا «سبک دینداری تعاملی»‌ نام‌گذاری شده است.
تحقیق دیگری نیز در دانشگاه تبریز در زمینه نقش گرایش دینی در سلامت و بهداشت جسمی و روانی دانشجویان در سال 87 انجام شده است:اهمیت و ضرورت این تحقیق از چند جنبه قابل ذکر است; از سویی، وجود مسائل و مشکلات قابل ملاحظه جوانان که ناشی از پیچیدگی های جاری تمدّن، سرعت تغییرات زندگی و بی توجهی به دین و ارزش های معنوی است، راهبردهایی را می طلبد که نوع بشر را از فشارهای روانی زندگی ماشینی رها سازد، اما بشر امروزی از نقش دینداری و دین باوری در مقابله با فشارهای روانی، غافل است. از سوی دیگر، علی رغم تأثیر اساسی بهداشت روانی در سازگاری اجتماعی افراد، هنوز برنامه ها و راه کارهای مدوّن و منسجمی برای تفهیم آن در جامعه، به ویژه در نظام آموزشی، صورت نگرفته است. علاوه بر این، نتایج این تحقیق می تواند در تدوین راه کارها و تهیه ساز و کارهای لازم برای دست رسی به اصول پیش گیری و در نتیجه، تأمین بهداشت روانی مفید واقع شود. پژوهش حاضر برای پاسخ به این سؤال طرح و اجرا شده است: آیا گرایش دینی دانشجویان می تواند در میزان سلامت عمومی آنها مؤثر باشد؟ با توجه به مطالب عنوان شده، هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه گرایش دینی و بهداشت روانی دانشجویان است.
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه گرایش دینی با سلامت عمومی در بین دانشجویان بوده است. افزایش احساس سلامت عمومی یا روان شناختی افراد به عنوان هدف اصلی علم روان شناسی مدّنظر قرار می گیرد. سلامت عمومی در رابطه با عوامل و متغیرهای گوناگون و در اثر تأثیر این عوامل معانی متفاوتی پیدا می کند. یکی از این متغیرها که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است گرایش دینی می باشد. شاید بتوان گفت: گرایش دینی با توجه به شرایط جامعه ایران با سایر جوامع وضعیتی متفاوت دارد. گرایش دینی در این پژوهش در 5 مؤلفه مدنظر قرار گرفت که سهم هر مؤلفه در تعیین سلامت عمومی مطالعه گردید.
از یافته های این پژوهش ، نشانگر آن است که بین «دین گرایی» و «نشانه های جسمانی» رابطه معناداری وجود دارد. نداشتن قدرت معنوی و هدف و جهت متعالی در زندگی، به راحتی ساختار روانی و جسمانی را تهدید نموده، منجر به بروز بیماری های جسمانی می گردد.
نتیجه نهایی این پژوهش اینکه، احساس آرامش و شادی و سلامتی در زندگی، در گرو نوع بینش فرد در مورد زندگی و تفسیر و شناخت او از مسائل، رویدادها و واقعیت ها می باشد. به دلیل آنکه دین و جهان بینی های توحیدی حاوی ساختارهای منسجم و کلیتی معنادار می باشند به قابلیت ها و توانایی های ذهنی و روانی افراد وسعت بخشیده، احساس آرامش و رضایت خاطر از زندگی را به ارمغان می آورند. از این رو، پیشنهاد می گردد با طراحی برنامه هایی، علاوه بر آشنایی افراد نسبت به اهمیت و تأثیر گرایش دینی بر بهداشت روانی، راه کارها و برنامه هایی را نیز به منظور بالابردن سطح گرایش دینی تدوین نمود، به صورتی که افراد با علاقه و انگیزه تأمین سلامت روانی به سراغ دینداری آمده و موضع گریز را انتخاب نکنند.
همچنین خانم زهره رجبی در پایان نامه خود با عنوان موضوع: بازنمایی گرایش های سیاسی کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی مجازی با مطالعه موردی فیس بوک
استاد راهنمائی دکتر کیادر سال تحصیلی: 88-88 به بررسی بازنمائی گرایش های سیاسی کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی پرداخته است.
ما در عصر شبکه ها زندگی می کنیم، زندگی ما با شبکه های اجتماعی پیوند خورده است، شبکه های ارتباطاتی در هم تنیده و به هم پیوسته تمامی حوزه ها، معانی و مفاهیم و به طور کلی همه چیز را تحت تأثیر قرار داده اند. ارتباطات شبکه ای به مثابه «اساس فعالیت ارتباط انسان» در حال دگرگون ساختن همه ارتباطات انسانی است. جهان را بومی و بوم را جهانی می کند(عاملی، 1388). این شبکه ها نیاز ما به دوست یابی، اطلاع رسانی، تبادل اطلاعات و نظرات را تأمین می کنند.
وب سایت های شبکه اجتماعی تبدیل به پدیده‌ای جهانی شده‌اند و اجتماعاتی مانند Friedster، Facebook و Bebo صدها میلیون نفر کاربر دارند. این وب سایت ها با خلق محیط های دوستانه امکان برقراری ارتباط و وفاق در زندگی اجتماعی را برای کاربران خود به ارمغان آورده اند.
فیس بوک به عنوان یکی از این وب سایت های شبکه اجتماعی با استقبال فزاینده ای در ایران روبه رو شد و خیلی زود به یکی از مکان های مهم برای دوست یابی، محلی برای گفتگو و تعامل با دوستان قدیمی و هم دانشگاهی ها و همچنین مکانی برای بیان و ابراز گرایش های سیاسی در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری تبدیل شد.
بنابراین مطالعه این شبکه اجتماعی در درک این موضوع که کاربران در زمان انتخابات اخیر ایران با چه ابزارهایی و چگونه خود را در فیس بوک ابراز می کردند و نیز تبیین این موضوع که حوزه عمومی مورد نظر هابرماس در زمان مبارزات انتخاباتی دهمین دوره ریاست جمهوری در فیس بوک شکل گرفت یا خیر راه گشا خواهد بود.
برای تبیین موضوع اخیر باید به برخی از ویژگی های اینترنت در این زمینه اشاره کرد، اینترنت از یک سو، اطلاعات و آگاهی سیاسی و اجتماعی افراد را افزایش می دهند و از سویی دیگر، افراد و گروه ها را در مسائل سیاسی و مدنی درگیر می سازد.
نوریس در ارتباط با اثرات این فناوری ها بر مشارکت مدنی، چند فرض عمده را مطرح می کند که عبارتند از:
1- اینترنت ممکن است به آگاه سازی، سازماندهی، بسیج و مشارکت مدنی افراد و گروه های به حاشیه رانده شده، جوان تر ها و اقلیت های سیاسی منجر گردد. به اعتقاد نوریس اینترنت با تأمین فرصت های سیاسی از قبیل کسب اطلاعات راجع به احزاب و گروه های سیاسی، دسترسی به کنفرانس های اینترنتی، اتاق های گفتگو، ارتباط دو سویه با مقامات حکومتی و فعالان سیاسی و غیره می تواند در بسیج و درگیر سازی مدنی تأثیر گذار باشد.
2 - اینترنت به مثابه تریبونی برای احزاب و گروه های سیاسی معترض و در اقلیت است و می تواند به تضعیف حکومت های اقتدارگر و گسترش دموکراسی کمک کند.
3-اینترنت می تواند در اشاعه ارزش های دموکراتیک از قبیل مشارکت، آزادی بیان، تساهل، عدالت و غیره تأثیر گذار باشد. گسترش این ارزش ها می تواند بستر و محیط همدلانه برای جنبش های اجتماعی و شبکه های حمایتی بین المللی ایجاد کرده و مشارکت سیاسی را در سطح جهانی گسترش دهد. شواهد نشان می دهد که کاربران اینترنت در ایالات متحده و اروپا، گرایش های بیشتری به ارزش های فرامادی و دموکرات داشته اند.
در جوامع دموکراتیک، فضای مجازی به عنوان یک فضای جدید اطلاعاتی، تحقیقاتی، سرگرمی نگرسیته می شود که به موزات یا در جهت تکمیل فضای عمومی موجود عمل می کند و در کشورهایی که فضاهای عمومی شدیداً تحت کنترل و نظارت نیروهای سنتی و دولتی است، به نظر می رسد اینترنت به وسیله ای برای مقاومت در برابر محدودیت های تحمیل شده در این فضا تبدیل می شود، به همین دلیل تحلیل کارکرد اینترنت مهمترین ابزار در جهت مطالعه و بررسی اشکال و ابعاد فرهنگی و اجتماعی و سیاسی پنهان در زندگی روزمره است، چراکه در فضای مجازی این هویت ها امکان بروز پیدا می کنند.
با توجه به اينكه تمام عمر شبكه‌هاي اجتماعي به 7 سال نمي‌رسد، تا كنون پژوهش و تحقيقي اختصاصي و آكادميك در اين حوزه و ارتباط آن با گرایش ديني انجام نشده‌است و يا اگر پژوهشي در سال يا ماه‌هاي اخير انجام شده تا اين لحظه در بانك‌هاي اطلاعاتي پژوهش‌هاي كشور به ثبت نرسيده‌است. نشست‌هاي تخصصي مركز پژوهش‌هاي مجمع تشخيص مصلحت نظام پيرامون شبكه‌هاي اجتماعي و هويت ( 2 نشست ) و مقاله جناب آقاي دكتر ضيايي پرور با عنوان ” ويژگي‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي ” از جمله آثار موجود در اين حوزه در داخل كشور است.
البته مقاله‌هاي ديگري هم‌چون: شبكه‌هاي اجتماعي مجازي و مسئله‌اي به نام هويت؛ شبكه‌هاي اجتماعي و بازآفريني هويت؛ شبكه‌هاي اجتماعي اينترنتي؛ شبكه‌هاي اجتماعي، فرصت يا تهديد؟!؛ شبكه‌هاي اجتماعي و چالش‌هاي پيش‌رو؛ عناوين مقالاتي پيرامون اين موضوع است كه غالباً از بار علمي لازم و معيارها و استانداردهاي حداقلي يك مقاله علمي تهي بوده و بيشتر به يادداشت شبيه هستند تا مقاله.
اما در ارتباط با اينترنت، شبكه‌هاي اجتماعي، شبكه اجتماعي فيس‌بوك و مسأله هويت به صورت جداگانه و يا با تركيب‌هاي متفاوت پژوهش‌هايي هرچند اندك انجام گرفته است كه به مهم‌ترين آن‌ها اشاره‌اي خواهيم داشت.
تحقيقات انجام شده در زمينه ی موضوع را هم در منابع داخلي وهم منابع خارجي مي‌توان يافتزكه در اينجه به مواردي از ان ها اشاره مي كنيم:
1-8-2-تحقيقات دیگر
- بررسي رفتار اطلاع‌يابي اعضاي هيات علمي سازمان پژوهشهاي علمي و صنعتي ايران و چگونگي تاثير اينترنت بر آن تحقيقي است كه توسط فاطمه تصويري‌قمصري در سال1378 انجام گرفته است.
دراين پژوهش به بررسي رفتار اطلاع‌يابي اعضاي هيات علمي سازمان پژوهشهاي علمي و صنعتي ايران و سنجش تاثير يا عدم تاثير استفاده از اينترنت بر اين رفتار ‌پرداخته شده است. روش تحقيق مورد استفاده روش پيمايشي و ابزار گردآوري داده‌ها پرسشنامه است .
تجزيه و تحليل داده‌ها با روشهاي آمار توصيفي و استنباطي با بهره گرفتن از نرم‌افزار آماري علوم اجتماعي (spss) انجام شد. يافته‌ها نشانگر آن است كه انگيزه اصلي اعضاي هيات علمي در جستجوي اطلاعات انجام كارهاي پژوهشي است . آنها از دو روش رسمي و غيررسمي براي جستجوي اطلاعات استفاده ميكنند. در ميان منابع رسمي نشريات ادواري و كتاب و در ميان منابع غيررسمي ارتباط با پژوهشگران و حضور در گردهماييها از اهميت بيشتري برخوردارند. اعضاي هيات علمي اطلاعات تخصصي خود را از كتابخانه تامين مي كنند.
مهمترين عوامل عدم دسترسي آسان به اطلاعات ، محدود بودن امكانات براي دريافت اطلاعات از خارج از كشور، فاصله زياد از كتابخانه و مراكز اطلاع‌رساني، عدم دسترسي به هنگام به اطلاعات و كمبود وقت اعضاي هيات علمي مي‌باشد. در جستجوي اطلاعات از هر دو منبع چاپي و غيرچاپي (الكترونيكي) استفاده مي‌شود. يكي از منابع الكترونيكي مورد استفاده اينترنت مي‌باشد. تعداد كاربران اينترنت و ميزان استفاده آنها پايين است . در ميان خدمات و منابع اينترنت ، پست الكترونيكي و وب بيشترين كار را به خود اختصاص داده‌اند. از ميان انواع اطلاعات ، استفاده از اطلاعات علمي و فني در اولويت قرار دارد. بين رفتار اطلاع‌يابي اعضاي هيات كاربر و غيركاربر اينترنت تفاوت معني‌داري وجود ندارد. زمينه فعاليت و مدرك تحصيلي از عوامل مؤثر بر رفتار اطلاع‌يابي اعضاي هيات علمي كاربر و غيركاربر اينترنت محسوب مي‌شوند. ميان فعاليتهاي پژوهشي در دو گروه كاربر و غيركاربر تفاوتي وجود ندارد. عدم مشاهده تفاوت به دليل نوپا بودن اينترنت در كشور و مشكلات فراواني است كه در راه استفاده از آن وجود دارد. تمايل به استفاده از اينترنت در هر دو گروه بالا مي‌باشد.
- بررسي وضعيت استفاده از اينترنت توسط اعضاي هيات علمي دانشگاههاي علوم پزشكي ايران،، تهران، شهيد بهشتي تحقيق ديگري است كه توسط مريم اخوتي انجام گرفته است
اين پژوهش با بهره گرفتن از روش توصيفي - تحليلي، وضعيت استفاده از شبكه اينترنت توسط اعضاي هيات علمي دانشگاههاي علوم پزشكي ايران، تهران و شهيد بهشتي را بررسي مي‌نمايد. از بين 2761 عضو هيات علمي سه دانشگاه مذكور، 365 نفر به روش نمونه‌گيري طبقه‌اي - تصادفي بعنوان نمونه پژوهش تعيين گرديدند. اطلاعات مورد نياز با بهره گرفتن از پرسشنامه جمع‌آوري گرديده است . حدود 84 درصد از افراد نمونه، پرسشنامه‌ها را تكميل و عودت دادند. تجزيه و تحليل داده‌ها با بهره گرفتن از آزمون مجذور X2 و t-student و به كمك نرم‌افزار SPSS انجام شده است . يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه حدود 1/5 (20/7 درصد) از افراد نمونه از شبكه اينترنت استفاده مي‌نمايند كه 79/6 درصد از آنها بدون واسطه با شبكه كار مي‌كنند. درصد استفاده كنندگان از شبكه رابطه معني‌داري وجود ندارد . بر طبق آزمون t، ميانگين سابقه كار در دو گروه اختلاف معني‌داري ندارد (t1/35). استادان بيش از ساير گروههاي رتبه‌هاي علمي از اينترنت استفاده مي‌نمايند (28/6 درصد). در اين پژوهش بين وضعيت استفاده و رتبه علمي رابطه‌اي مشاهده نشده است ، بدين ترتيب فرضيه پژوهش تاييد نمي‌گردد. در ضمن، صرفا 22/6 درصد از افراد به اين شبكه دسترسي دارند و دسترسي از عوامل مؤثر بر استفاده مي‌باشد (X23/42). بيش از نيمي از افراد (58/7 درصد) در حد متوسط با شبكه آشنا هستند و 49/6 درصد از آنها با بهره گرفتن از كمك دوستان و همكاران خود نحوه كار با شبكه را آموخته‌اند. از بين خدمات متنوع اينترنت ، پست الكترونيكي (93 درصد) و پس از آن وب (75/6 درصد) بيش از ساير خدمات در دسترس قرار دارند، همچنين اين دو سرويس اينترنت به ترتيب (91/5 درصد) و (72/3 درصد) بيشتر از ديگر خدمات شبكه مذكور مورد استفاده قرار مي‌گيرند. درصد بالايي (45/4 درصد) از افرادي كه به پست الكترونيكي دسترسي دارند مدت 12-23 ماه از دسترسي آنها مي‌گذرد در حالي كه اكثر كساني كه وب را در دسترس دارند كمتر از 6 ماه از دسترسي آنها مي‌گذرد. همچنين 57/1 درصد از پست الكترونيكي و 33/3 درصد نيز از وب هر روز استفاده مي‌كنند و بطور كلي، حدود 73 درصد از استفاده كنندگان در هر بار استفاده بين 30 تا 60 دقيقه وقت صرف مي‌نمايند. استفاده كنندگان از شبكه اينترنت بيشتر براي كارهاي پژوهشي (88/2 درصد) و سپس برقراري ارتباط با همكاران خود در خارج از كشور (66/7 درصد) استفاده مي‌نمايند و حدود 55 درصد از آنها با بهره گرفتن از اينترنت در حد متوسط به هدف خود دست پيدا كرده‌اند، همچنين نتايج اين پژوهش حاكي از آن است كه در هر دو گروه استفاده كننده و غير استفاده كننده كتابخانه‌ها (حدود 93 درصد) و كنفرانسها (80/4 درصد) بيش از ساير مجراهاي اطلاعاتي براي روزآمد نگهداشتن اطلاعات بكار مي‌روند. از نظر افراد مورد پژوهش مهمترين عامل موثر بر عدم استفاده، عدم دسترسي (66 درصد) و اشكال در خط مخابرات و ارتباطات (42/5 درصد) مي‌باشد.
- رفتارهاي اطلاع‌يابي پژوهشگران مراجعه‌كننده به World wide web از طريق تماس با شبكه‌هاي جهاني اينترنت مستقر در دانشگاه تربيت مدرس تحقيقي است كه عبدالرضا نوروزي‌چاكلي در سال 1379 انجام داده است.
در اين پژوهش سعي شده، اهداف و انواع اطلاعات مورد استفاده، روشها و كانالهاي دستيابي به اطلاعات ، نحوه آشنايي و موانع مشكلات اين پژوهشگران را در رابطه با وب جهان گستر مورد بررسي قرار داده و در نهايت پيشنهاداتي ارائه دهد، در اين تحقيق از روش پيمايشي و از نوع تحليلي استفاده گرديده و در نهايت 89 درصد از پرسشنامه‌هاي توزيع شده عوت داده شدند. مهمترين يافته‌هاي پژوهش حاكي از اين بودند كه بيشتر اين پژوهشگران دانشجويان كارشناسي ارشد مرد بودند و در گروه سني بين 20 تا 25 سال قرار داشتند كه اكثرا نيز مربوط به دانشكده فني و مهندسي بودند. در مراحل بعدي نيز اعضاء هيات علمي دانشكده فني مهندسي كه داراي مرتبه استادياري هستند. و سپس نيز كارمندان دانشگاه قرار داشتند. مهمترين اهداف پژوهشگران نيز “انجام كارهاي پژوهشي” و “دستيابي به اطلاعاتي كه در منابع چاپي و محلي يافت نشده” بوده است . همچنين بيشتر آنان به استفاده وب جهانگستر از طريق موتورهاي كاوش راهنما و نمايه‌اي ماشيني تمايل بيشتر بيان دادند. اساسي‌ترين مشكلات آنها در دستيابي به اطلاعات وب جهانگستر نيز ترافيك شبكه، نامناسب بودن خطوط ارتباطي و در نتيجه پايين بودن سرعت دسترسي به اطلاعات بوده كه مهمترين پيشنهاد آنان در اين زمينه نيز بهبود خطوط ارتباطي بوده است . همچنين طبق آزمون فرضيه اول پژوهش ، نمي‌توان اظهار داشت كه پژوهشگران بر اساس نوع شغل خود و متناسب با آن با امكانات وب جهانگستر آشنا مي‌شوند و طبق آزمون فرضيه دوم، اين پژوهشگران متناسب و مطابق اهداف خود، در استفاده از شبكه وب جهانگستر وقت مصرف نمي‌نمايند. از مهمترين پيشنهادهاي نهايي پژوهش نيز مي‌توان به بهبود خطوط ارتباطي، همكاري بيشتر كادر اطلاع‌رساني و فني مستقر در سايتهاي اينترنت دانشگاه، تشكيل كلاسهاي آموزش وب جهانگستر، بالا بردن سطح زبان انگليسي، افزايش تعداد كامپيوترها و ايجاد تسهيلات Cridet Card اشاره كرد.
- تحقيقي با عنوان بررسي استفاده از منابع الكترونيكي اطلاعات با تاكيد ديسكهاي فشرده نوري و شبكه اينترنت در ميان اعضا هيئت علمي دانشگاه شيراز و دانشگاه علوم پزشكي شيراز توسط هاجر ستوده در سال 1377 در دانشگاه شيراز انجام گرفت .
هدف از اين تحقيق بررسي استفاده از منابع الكترونيكي اطلاعات در ميان اعضا هيئت علمي دانشگاه‌هاي شيراز و علوم پزشكي بود . تحقيق حاضر درصدد پاسخگويي به سؤالاتي در مورد سطح استفاده، مقايسه آن در دو دانشگاه نام برده، عوامل بازدارنده و انگيزشي، اهداف و تاثيرات ، مقايسه ميزان فعاليتهاي پژوهشي دو گروه كاربر و غيركاربر و پيش‌بيني ميزان تقاضا مي‌باشد. روش تحقيق مورد استفاده روش پيمايشي و ابزار گردآوري داده‌ها پرسشنامه است . كاربران، گروه تجربي را تشكيل مي‌دهند. گروه گواه از ميان غيركاربران و با انطباق با گروه تجربي انتخاب گرديد. تجزيه و تحليل داده‌ها با روشهاي آمار توصيفي و استنباطي با بهره گرفتن از بسته نرم‌افزايش آمار علوم اجتماعي (SPSS) انجام شد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه سطح استفاده اعم از تعداد كاربران و ميزان استفاده از منابع الكترونيكي اطلاعات پايين است . تعداد كاربران اينترنت بيش از ديسك‌هاي نوري است . در ميان خدمات و منابع اينترنت ، بيشترين كاربر به ترتيب به پست الكترونيكي و وب تعلق دارد. عوامل مؤثر در استفاده عبارتند از جنسيت ، درجه علمي، مرتبه دانشگاهي، ميزان آشنايي با كامپيوتر و آموزش . مشكلات استفاده از اين منابع به دو دسته عوامل فردي و عوامل ناشي از نظام اطلاعاتي مربوط مي‌شود. استفاده از اين خدمات بر رفع نيازهاي اطلاعاتي و بر كيفيت و كميت پژوهشهاي انجام شده تاثيرگذار است . ميزان فعاليتهاي پژوهشي بين دو گروه متفاوت است . اين تفاوت نشانگر آن است كه اعضا هيئت علمي كه از لحاظ پژوهشي فعالترند، از لحاظ اطلاعاتي نيز فعالترند. دو گروه نياز به استفاده از اين منابع را گزارش كرده‌اند. يافته‌هاي اين تحقيق لزوم تحقيقات بيشتر در مورد شيوه‌هاي ارتباطي كاربران آموزش ، شبكه‌سازي ديسك‌هاي نوري و راهكارهاي افزايش دسترسي به منابع تحت پوشش دسيك‌هاي نوري را آشكار مي‌سازد.
- بررسي نگرش كاربران مركز اينترنت دانشگاه علوم پزشكي شيراز در مورد شبكه اينترنت و دستيابي به اطلاعات از طريق آن عنوان پژوهشي است كه مژده سلاجقه در دانشگاه شيراز در سال 1377 انجام داده است.
هدف از انجام اين تحقيق بررسي نگرش كاربران در مورد شبكه اينترنت و دستيابي به اطلاعات از طريق آن (در دانشگاه علوم و پزشكي شيراز) بود.فرضيه‌هايي كه اين پژوهش مورد بررسي قرار مي‌دهد عبارتند از: نگرش كاربران در مورد شبكه اينترنت و دستيابي به اطلاعات از طريق آن مثبت است و بين نگرش كاربران مختلف تفاوت معني‌داري وجود ندارد. همچنين مشكل بزرگ كاربران در دستيابي به اطلاعات پايين بودن سرعت است . روش تحقيق اين بررسي پيمايشي است و ابزار گردآوري داده‌ها پرسشنامه نگرشي است كه بر اساس مقياس سنجش نگرش ليكرت تهيه شده است . داده‌ها با بهره گرفتن از بسته نرم‌افزار آماري تحت ويندوز (SPSS For Windows) تجزيه و تحليل شده است . نتايج حاصله هر دو فرض اين تحقيق را تائيد مي‌كند. هم‌چنين نشان مي‌دهد كه مشكل كاربران مختلف علاوه بر پايين بودن سرعت به ترتيب اهميت مسائل مالي و اجتماعي مي‌باشند. شبكه اينترنت داراي نقاط قوت متفاوتي است كه به ترتيب اولويت عبارتند از دستيابي سريع و آسان به اطلاعات ، آسان نمودن كارها، ايجاد روابط دوستانه، صرفه‌جويي مالي و انعطاف‌پذيري شبكه اينترنت . نقطه ضعف عمده آن دائمي نبودن اطلاعات روي شبكه است . عدم سازماندهي اطلاعات از نقاط ضعف شبكه به حساب نمي‌آيد. كاربران از شبكه اينترنت به دلائل مختلف چون آشنايي با نظام جهاني اطلاعات ، انجام تحقيقات شخصي، جستجو در پايگاه‌هاي اطلاعاتي، اشتراك و سهيم شدن در نتايج تحقيقات علمي و تجربيات ديگران در سراسر جهان، آشنايي با منابع اطلاعات غيركتابشناختي چون متن و تصوير، آشنايي با مجلات الكترونيكي و بالاخره از گروه‌هاي خبر به منظور آموزش استفاده مي‌كنند. كاربران هر روز و يا هر دو روز يكبار از شبكه استفاده مي‌كنند. در ميان ابزارهاي اينترنت پست الكتريكي E-Mail و وب Web بيش از ديگر ابزارهاي اينترنت مورد استفاده قرار مي‌گيرند. ابزارهاي ديگر چون گفتگوهاي اينترنتي، گروه‌هاي خبر و تلفن شبكه استفاده خيلي كم دارند. پيشنهادهاي اين تحقيق با توجه به نتايج حاصله عبارتند از: گسترش استفاده از شبكه اينترنت در مراكز آموزشي و پژوهشي به خصوص دانشگاه‌ها، رفع موانع و مشكلات استفاده از اين رسانه، گسترش امكانات كامپيوتري جهت استفاده محققين، آموزش شيوه‌هاي استفاده از شبكه و بالا بردن سرعت با گرفتن خطوط ارتباطي بيشتر.
- تحقيقي با عنوان بررسي الگوي استفاده از اينترنت، كامپيوتر و بازيهاي كامپيوتري در دانش آموزان دو دبيرستان در شيراز بهاره فخرايي و همكارانش در شيراز، در سال1380 انجام گرفته است.
در اين پژوهش محققان به دنبال اين بودند كه الگوي استفاده از اينترنت و كامپيوتر در دانش آموزان دو دبيرستان از دبيرستانهاي شيراز بررسي كنند نمونه اين پژوهش 184 دانش آموز( 98 دختر و 86 پسر) به صورت نمونه گيري آسان انتخاب شده و توسط پرسشنامه بررسي شدند. اين پرسشنامه شامل شش سوال مربوط به جنسيت، سال تحصيلي، رتبه تولد، تحصيلات پدر، شاغل بودن يا نبودن مادر و معدل سال گذشته و 17 سوال با دو گزينه بله يا خير در زمينه استفاده از اينترنت و كامپيوتر بود نتايج: در حدود 55% افراد بيش از سه ساعت در روز به كار با كامپيوتر مي پرداختند. 84% از دانش آموزان پاسخ دادند كه زماني كه به كار با كامپيوتر مي پردازند احساسهايي از قبيل سرخوشي، هيجان و رهايي از غم و اندوه تجربه مي كنند. 8/16% بيان كردند كه احساس پوچي و افسردگي و تحريك پذيري در زمانهايي كه از اينترنت به دور هستند داشته اند. در يك سوم افراد اشكال در انجام امور عادي زندگي روزمره، اختلال خواب و اختلال در تنظيم وقت گزارش شد كه در پسران به طور معني داري بيشتر از دختران بود. نتيجه گيري:عوارض اينترنت همانند هر تكنولوژي ديگري بستگي به اين دارد كه چگونه به وسيله مهندسين شكل داده شده، چطور به وسيله خدمت دهندگان ارائه شده و چگونه توسط مصرف كنندگان مورد استفاده قرار مي گيرد. طرح ريزي سياستي كه از آثار منفي به دور باشد بستگي به درك دقيق ساز و كارهايي دارد كه از طريق آنها اينترنت بر سلامت رواني و مناسبات اجتماعي اثر مي گذارد. به فرد بايد كمك كرد تا الگوهاي استفاده را در خود شناسايي كرده و به اين پرسش پاسخ دهد كه چه مشكلاتي موجب شده از زندگي روزمره بگريزد و به دنياي مجازي اينترنتي پناه ببرد. فرار از مشكلات به وسيله غرق شدن در كامپيوتر و اينترنت مسئله را از بين نمي برد بلكه گاه به تشديد آن همانند ساير اعتيادها مي انجامد
- بررسي نظرات و نحوه استفاده مشتركين عضو مركز اينترنت دانشگاه علوم پزشكي شيراز از امكانات مركز و تاثير آن بر كارهاي پژوهشي اين اعضاءعنوان پژوهشي است كه محمد صادق محقق زاده و مرضيه عبدالهي در سال 1381 انجام داده اند.
در اين مطالعه نحوه استفاده اعضاء هيئت علمي ، كاركنان و دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي شيراز از امكانات اينترنت اين دانشگاه و تاثيرات كمي و كيفي آن بر اين فعاليت ها مورد بررسي قرار گرفته است .اين بررسي با بهره گرفتن از يك پرسشنامه مشتمل بر 20 سئوال انجام شده است . اين پرسشنامه نظرات مراجعين به مركز را درباره جوانب مختلف خدمات ارائه شده توسط مركز اينترنت دانشگاه و همچنين آنچه كه به نظر مي رسيد مشكلات اين مركز است ، و تاثيرات استفاده از اين امكانات بر فعاليتهاي مختلف اين اعضاء را جويا مي شد . در مجموع 204 پرسشنامه از اعضاء دريافت گرديد. براي تجزيه و تحليل داده هاي جمع آوري شده از روشهاي آماري توصيفي و از آزمون كاي ( خي ) دو استفاده گرديد. نتايج اين بررسي نشان مي دهد كه اعضاء مركز اينترنت به اهميت اينترنت واقف بوده و استفاده از آن را براي بعضي از امور در دستور كار خود قرار داده اند . بر اساس اين نمونه ، تعداد اعضاء زن و مرد مركز برابر است . اين يكساني در هر سه سطح استاد ، كارمند و دانشجو مشاهده گرديد . اين اعضاء ميزان دانش خود از كامپيوتر را بيشتر در حد خوب و متوسط دانسته و اغلب آموزش براي استفاده از اينترنت را ضروري مي دانند. اعضاء براي گرايش خود (( دسترسي به اطلاعات روز آمد )) را در اولويت اول ، (( تفنن و سرگرمي )) را بعنوان اولويت دوم و علاقه به (( بكارگيري تكنولوژي نوين )) را بعنوان اولويت سوم انتخاب كرده اند . (( حجم وسيع اطلاعات )) نيز انتخاب چهارم بوده است . تعداد زيادي از اعضاء روزانه بيش از يكساعت از اينترنت استفاده مي كنند . اعضاء از مركز اينترنت براي تهيه مقاله و همچنين براي افزايش كيفيت امور پژوهشي خود استفاده مي كنند.
- مطالعه تاثير استفاده از اينترنت بر رفتار اطلاع يابي پزوهشي اعضا هيئت علمي رشته هاي مختلف دانشگاه تهران ( با تاكيد بر سه شاخه علوم انساني، علوم پايه و فني و مهندسي)پايان نامه اي است كه توسط مريم اسدي در دانشگاه تهران در سال 1382 انجام گرفته است .

P: برآورد نسبت صفت متغیر؛ ۰٫ ۵ = P
Z: متغیر نرمال واحد متناظر با سطح اطمینان ۹۵ درصد؛ ۱٫ ۹۶ = z_a/2
ε:مقدار اشتباه مجاز ؛ ۰۸/۰ ε=
N = تعداد جامعه آماری ؛
n=160
هم چنین، به منظور افزایش شباهت نمونه و جامعه و افزایش دقت نمونه گیری برای برآورد پارامترهای جامعه و دخالت دادن ویژگی های جامعه درنمونه و با درنظر گرفتن این نکته که جامعه مورد مطالعه ازگروه های نا همگون شکیل یافته است، از روش نمونه گیری تصادفی گروه بندی شده یا طبقه بندی شده استفاده شد. در این روش، جامعه به گروه های متجانس تقسیم و هر گروه از افرادی تشکیل می شود که دارای ویژگی های مشابه هستند. پس از تقسیم جامعه به گروه های متجانس، تعداد نمونه نسبت به هر گروه مشخص می شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۵ روش‏های جمع آوری اطلاعات
الف - مطالعات کتابخانه‏ای
در هر تحقیقی جمع آوری اطلاعات واقعی با توجه به اهداف تحقیق دارای اهمیت اساسی است. دراین تحقیق محقق براساس روش های پیمایشی و کتابخانه ای در این مرحله برای کسب داده های ثانویه (داده هایی که قبلا تولید شده و در منا بع موجود قابل دسترسی است) به بررسی کتاب‏ها، مجله ها، پایان نامه ها و سایر مستند های موجود در کتابخانه های تخصصی پرداخته و با بهره گرفتن از فیش برداری به منظور جمع آوری اطلاعات مربوط به مبانی نظری تحقیق پرداخته است. با توجه به کمیابی منابع کتابخانه ای در مورد موضوع تحقیق، مهم ترین منبع مورد استفاده اینترنت بوده است که این مسأ له بر اهمیت تحقیق و بروز بود ن اطلاعات می افزاید.
ب- تحقیقات میدانی
روش دیگری که در این پژوهش مورد استفاده قرار می گیرد، روش میدانی با بهره گرفتن از پرسش نامه است، با توجه به این که پرسش نامه یکی از ابزارهای رایج تحقیق و روشی برای کسب داده‏‏های پژوهش است محقق در این پژوهش به منظور دست‏یابی به حقایق مربوط به گذشته، حال و پیش‏بینی وقایع آینده از پرسش نامه استفاده نموده است که با ارزش گذاری، کدگذاری و تجزیه و تحلیل، تعبیر و تفسیر پرسش نامه منظم به علت یکنواختی آن برای همه آزمودنی‏‏ها، آسان و راحت بوده، چرا که از پاسخ گو خواسته می‏شود به جای انشای پاسخ، تنها یک علامت در مقابل یکی از پاسخ‏های پیش‏بینی شده بگذارد. بنابراین در این قسمت محقق برای کسب داده های اولیه برای تجزیه و تحلیل، ازدو پرسش نامه استاندارد به منظور گردآوری اطلاعات مورد نیاز برای آزمون فرضیه های تحقیق اقدام کرده است. که شامل پرسش نامه سرمایه اجتماعی با ۴۰ سؤال، و پرسش نامه تعالی سازمانی با ۳۶ سئوال در ۹ بخش متناظر با معیارهای تعالی سازمانی و هر بخش دارای ۴ سوال متناسب با متغیر مورد بررسی، با بهره گرفتن از مراجع و مستندهای مورد استفاده در متن اصلی مدل تعالی استفاده کرده است. هم چنین برای پاسخ به سؤالات پرسشنامه ها از طیف امتیازی لیکرت استفاده شده است.
جدول۳-۲: مشخصات پرسش‏نامه تعالی سازمانی

۲-۳-۱۶- مواد معدنی:

بعضی از گیاهان از نظر مواد معدنی فقیر هستند مانند دم اسب (Eruisetum arvense) که مقدار زیادی سیلیس دارد. گل قاصدک (Taraxacum officinale) دارای مقادیر زیادی پتاسیم میباشد و بر خلاف دیگرگیاهان مدر که باعث خارج شدن مواد معدنی از بدن میشود به بقای بالای پتاسیم در بدن کمک میکند (زارعزاده، ۱۳۸۳).
امروزه تأکید اصلی و هدف اختصاصی متخصصین فارماکوگنوزی^[۱] بر روی حفظ و توسعه استعدادهای ژنتیکی تولید مواد مؤثره دارویی گیاهان عالم است و نه فقط روی موجودیت خود گیاهان دارویی که مورد توجه عامه مردم قرار دارد. از طرفی در دنیای امروز کاربرد گیاهان دارویی به صورت فرآوری شده مقرون به صرفه می باشد زیرا اثر شفابخشی ماده مؤثره دارویی گیاهان نیز بیشتر می شود و به طور غیرمستقیم گیاهان دارویی طبیعت و ذخایر دارویی از دستبرد مصارف حاد عمومی مصون می ماند( امید بیگی، ۱۳۷۴و صمصام شریعت،۱۳۷۵).

۲-۴- ویژگی های گیاهان دارویی

۱- گیاه دارویی سه جنبه کاربردی دارند: طبی، ادویه ای و عطری. برخی دو یا هر سه جنبه را دارند.
۲- این گیاهان مواد زیستی مخصوص فعال و مفیدی را با مقادیر بسیارکم (معمولاً کمتر از یک درصد) در خود ذخیره میکنند. به بیان دیگر ماده دارویی غالباً از پنج یا شش گروه ترکیبات اصلی سازنده گیاه نیست، بلکه از ترکیبات فرعی آن است که نقش مستقیم آنها در حیات گیاه روشن نبوده و متابولیتهای ثانوی نام دارند. به طور کلی نظر بر این است که تولید متابولیتهای ثانوی برای تنظیم سازگاری گیاه نسبت به عوامل نامساعد و تنشهای محیط زندگی صورت گرفته و به منزله به کار افتادن یک نوع جریان دفاعی در جهت استمرار تعادل فعالیتهای حیاتی به حساب می آید.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳- معمولاً بخشهای خاصی از گیاه (ریشه، برگ، گل، دانه، میوه و …) از لحاظ تولید ماده مؤثره مورد نظر است نه همه گیاه.
۴- گیاهان دارویی مورد عمل در کشاورزی ممکن است هم محصولات زراعی و هم محصولات باغی را شامل گردد.
۵- محصولات دارویی در مقایسه با محصولات معمولی زراعی و باغی گستره مصرف نسبتاً محدودتری دارند و محدوده کشت کمتری را به خود اختصاص میدهند.
۶- یک محصول دارویی معین ممکن است از چند گیاه و از اندامهای مختلف گیاهی حاصل شود.
۷- محصولات دارویی هم با افزایش عوامل حاصلخیزی، به زراعی و به نژادی و هم با تهییج های غیر طبیعی (ایجاد استرس) افزون میشوند. بسته به مورد برای تعالی تولید، تلفیق بهینه ای از هر دو ضرورت مییابد (امیدبیگی،۱۳۷۴).

۲-۵- ویژگی های گیاه ماریتیغال

خارمریم یا Silybum marianum L. (Syn. Carduus mariauus Lکه با نام های عمومی Milkthistle ، Silybe و Mutterdistel نیز معروف است یکی از راستههای بزرگ گیاهان راسته گل استکانی(Campanulales) هاست که دارای دو تیره است تیره گل استکانی و تیره کاسنی (Composite) (دوازده امامی و حسینی، ۱۳۸۸).

۲-۵-۱- گیاهشناسی ماریتیغال

ماریتیغال، گیاهی است یکساله، که در آب و هوای گرم با خاک سبک شنی میروید. ریشه این گیاه مستقیم، به رنگ روشن و دارای انشعابهای زیادی میباشد. ساقه آن نیز مستقیم است و انشعابهای زیادی دارد. ارتفاع ساقه متفاوت بوده و بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ سانتیمتر است. برگها پهن و شکنندهاند و اوایل رویش به شکل روزت روی زمین قرار میگیرند. دمبرگها بلند، بیضی شکل و خاردار میباشند. وجود لکههای سبزرنگ کلروفیلدار و سفیدرنگ که بر اثر ایجاد فاصله بین غشاء و سلولهای کلروفیلدار مزوفیل ایجاد شده به ظاهر برگ حالتی شبیه به سنگ مرمر میدهد. حاشیه برگها خاردار بوده و کاپیتولها به شکل بیضی و تا حدودی تخم مرغی شکل هستند. قطر آنها بین ۵ تا ۸ سانتیمتر است. گلهای لولهای به رنگ بنفش تیره بوده و به ندرت سفیدرنگ میباشند. قسمت خارجی کاپیتولها برجسته و پولک مانند است و از تعداد زیادی زواید خار مانند تشکیل شدهاند. میوه (دانه) به شکل تخم مرغ، به طول ۸ میلیمتر و ضخامت ۴ میلیمتر است. رنگ آن عموماً قهوهای تیره است، اما قسمت تحتانی آن به رنگ قهوهای روشن مشاهده میشود. وزن هزاردانه آن ۲۳ تا ۳۱ گرم است. این گیاه به حالت خودرو در کنار جاده های متروک، اراضی بایر و حدود خارجی زمینهای زراعی میروید. برگهای این گیاه بزرگ با کناره های منقسم، دندانه دار، خاردار و به رنگ سبز شفاف است. خارهای نازک و ظریف راس دندانه های برگ این گیاه، رنگ زرد و ظاهر مشخص در مقابل رنگ سبز پهنک نشان میدهد ضمناً چون کناره رگبرگهای آن لکههای سفید وجود دارد، مجموعاً باعث میشود که توجه به مشخصات برگ، باعث سهولت تشخیص آن از گیاهان دیگر این تیره گردد. هر کاپیتول حدود ۱۰۰ دانه دارد و هر گیاه بین ۱۰ تا ۵۰ کاپیتول ایجاد مینماید. رنگ پوشش غشایی بذر بستگی به وضعیت آب و هوایی در مرحله گلدهی دارد. وقتی هوا سرد و بارانی باشد ممکن است دانه ها بدون رنگ شوند. برگهای تازه روییده از بذر (لپه) از یک دوم تا سه چهارم اینچ پهنا و سه چهارم تا یک اینچ درازا دارند. علی رغم اینکه دانه این گیاه حاوی روغن زیادی است و معمولاً قوه نامیه دانه های روغنی کم است ولی برجستن بعضی از گزارشها بذر ماریتیغال میتواند تا ۹ سال در خاک باقی بماند هرچند درصد جوانهزنی از هر سال تا سال دیگر حدود ۵۰% کاهش مییابد (سید شریفی، ۱۳۸۶؛ قهرمان، ۱۳۶۲).

۲-۵-۲- منشأ و پراکندگی جغرافیایی

این گیاه در بعضی از مناطق ایران به صورت خودرو میروید. اطراف مزارع و جادهها و کنار زمینهای بایر در جنوب کشور بیشتر وجود دارد. خار مریم بومی جنوب اروپا، منطقه مدیترانه و شمال آفریقا است در تمام مناطق ایران میروید و امروزه نیز در جلگه های هموار این نواحی (صفحات دارای اقلیم معتدل شبه مدیترانه ای در فلات ایران) کشت می شود. ماریتیغال در مناطق مختلف کشور ایران مانند چالوس، رودبار، گنبد کاووس و نوده (ارتفاعات ۱۵۰ تا ۲۰۰ متری) و در مازندران در مناطق کلاردشت و بابل (ارتفاعات ۴۵ متری) امارت در دره هراز (ارتفاعات ۵۰۰ متری)، مغرب ایران، آذربایجان در منطقه دشت مرغان. کرمانشان در منطقه کوه نوه و لرستان در باغ سهراب در ارتفاعات ۸۵ متری و خوزستان در مناطق حمیدیه، شوس و رامهرمز و در استان فارس در مناطق فارس در مناطق کازرون، بوشهر و برازجان، ممنی، جهرم و زرین دشت، بصورت خودرو می رویند این گیاه در سطوح وسیعی همه ساله در کشورهای آلمان، اطریش، رمانی و غرب آفریقا کشت میشود. آلمان یکی از تولیدکنندگان عمده دارو از این گیاه است (آزاد بخت، ۱۳۷۸).

۲-۵-۳- سیتوژنتیکی ماریتیغال

Kamel (2004) و Ghffari (1989) تعداد کروموزوم پایه در گیاه ماریتیغال را ۲n=34 گزارش نمودند. Asghari و همکاران (۲۰۰۲) نشان دادند که کروموزومهای این جنس از نوع متاسنتریک، سابمتاسنتریک و آکروسنتریک بوده و بر اساس موقعیت سانترومر شامل شش جفت کروموزوم متاسنتریک و ده جفت سابمتاسنتریک و یک جفت آکروسنتریک بودند. این گیاه متعلق به زیر قبیله Carduinae از قبیله Cardueae می باشد. تعداد کروموزوم در جنس Crisium، Onopordum و Notobasis تقریباً ۲n=34 می باشد. تعداد کروموزوم در S. marianum بیشتر به جنسهای Onopordum و Notobasis در زیر قبیله Carduinae نزدیکتر است این جنسها از لحاظ ضخامت کروموزومی و مقدار کلی کروماتین مشابه هستند (Krasnikov et al., 2003).

۲-۵-۴- ترکیبات شیمیایی

اعضای مختلف این گیاه دارای تانن، نوعی ماده تلخ، یک نوع زرین و دانه آن نیز دارای یک ماده روغنی، آمیدن و مواد آلبومینوئیدی می باشد. مواد مذکور در آلبومن دانه، واقع در زیر پوسته خارجی آن وجود دارد. از این نظر برای درمان بیماریها مصرف دانه آن توصیه گردیده است. طبق بررسیهای انجام شده برگهای این گیاه دارای مادهای به نام کنی سین cnicine است و دانه های آن دارای مادهای به نام تیرامین (tyramine) است .تیرامین (تیروزامین Tyrosamine، اوته رامین Uteramine ، توکوزین Tocosine، سیستوژن Systogene) به فرمول C₁₈H₁₁NO و به وزن مولکولی ۱۸/۱۳۷ است. تیرامین از تیروزین، بر اثر جدا کردن کربوکسیل (Carboxyl) از آن بدست می آید. علاوه بر Silybum marianum در اعضای گیاه دیگری به نام Viscum albun و در بافتهای حیوانی که پوسیدگی و عفونت حاصل کرده باشند، همچنین در پنیر کهنه و ارگو (ergot) یافت میشود. تیرامین به حالت متبلور در بنزن یا الکل بدست میآید. در گرمای ۱۴۵ درجه ذوب می شود. هر گرم آن در ۹۵ میلیلیتر آب ۱۵ درجه و ۱۰ میلیلیتر آب جوش محلول است. در بنزن و گزیلن نیز به مقدار کم حل میشود. کلریدرات آن به فرمول C₁₈H₁₁No.Hcl در مخلوط الکل و اتر به حالت متبلور بدست میآید. نقطه ذوب آن گرمای ۲۶۹ درجه است در آب حل میشود و محلول حاصل، واکنش خنثی دارد. از میوه Silybum marianum مادهای به نام سیلی مارین (Silymarin) به فرمول C₂₅H₂₂O₁₀ و به وزن مولکولی ۴۳/۴۸۲ (شامل سه ایزومر اصلی به نام های سیلی بین (Silibin) سیلی دیانین (Silydianin) و سیلی کریستین (Silychristin) استخراج گردیده است. سیلی مارین نیز ممکن است در تمام اعضای گیاه یافت شود اما غلظت آن در میوه بذور بیشتر است. سلی مارین غیرقابل حل در آب میباشد بنابراین نمی توان آنرا به عنوان یک داروی خوردنی تجویز کرد به همین خاطر آنرا به فرمهای مختلف از کپسول درآوردهاند. در صورتی که از راه زبانی خورده شود جذب فعال آن کم بوده و حدود ۲۳ تا ۴۷% است. در انسانها و حیوانات بیشترین سطوح بلاسمایی از یک دوز خوردنی بین ۴ تا ۶ ساعت انجام می گیرد. سیلی مارین بیشتر از راه صفرا جذب و میزان کمتری از راه ادراری جذب میشود. میانگین دوام و پایداری آن ۶ تا ۸ ساعت است (گلی، ۱۳۸۶؛ رهنما، ۱۳۸۶ و زارع زاده، ۱۳۸۳).

۲-۵-۵- خواص درمانی

استفاده از این گیاه، مدتها به علت عدم تشخیص آن از گونه های مشابه، بین مردم معلوم نبوده است. Gerad State در گیاهنامه خود در سال ۱۵۹۷ بیان میکند که خار مریم بهترین درمان کننده بیماریهای مالیخولیایی است. از قرن ۱۶ میلادی به بعد، مصرف آن در تغذیه و درمان بیماریها بین مردم رایج گردید بهطوریکه از برگهای سبز آن به صورت خام در تهیه سالاد استفاده بعمل آمد و ریشه آن نیز در تهیه اغذیه (راگو) و مربا به کار برده شد. ریشه و اعضای هوای این گیاه، طعم تلخ و اثر اشتهاآور، مقوی و مقوی معده و مدر دارند. از این جهت در طب عوام از آنها پیوسته در مداوای بیماریهای طهال و کبد، درمان یرقان، یبوستهای مزمن، دفع رسوبات و سنگهای صفراوی، اشکال وقوع حالت قاعدگی و غیره استفاده به عمل آمده است. در معالجه تشمع کبدی و بطور کلی نارسانی اعمال کبد مفید واقع میشود. بررسیهای W.Bohn در سال ۱۹۲۷ نشان داد که مصرف فرآوردههای این گیاه در درمان بیماریهای کبدی که به صورت یرقان بروز نموده باشد و همچنین در رفع دردهای مربوط به طهال (Sptenalgie) اثر مفید ظاهر میکند (زارعزاده، ۱۳۸۳).Dr. H. Leclere و همکارانش در سالهای ۱۹۳۹ و ۱۹۳۸ میلادی نشان دادند که فرآورده های دانه این گیاه در درمان پایین بودن دائم فشارخون، رفع سردردهای یک طرفه (Migraines) و کهیر ناشی از آنافیلاکسی، بیماریهای کبدی و عدم ترشح و دفع صفرا یا خستگی های ناشی از کار زیاد، سل ریوی مخصوصاً در مرحله پیشرفته بیماری، اختلالات هضمی، فراخ شدن مرفی سیاهرگهای یک عضوی، انبساط و کشیدگی دردناک سیاهرگهای درون جمجمه، دریا گرفتگی و بروز عوارض ناشی از مسافرت با قطار یا اتومبیل و یا نظیر آن، اثرات مفید ظاهر مینماید.از محاسن فرآورده های این گیاه آن است که هیچگونه مسمومیتی ندارد و میتواند بطور مداوم مصرف شود. بررسیهای مختلف نشان داده است که جوشانده و تنطور حاصلی از دانه این گیاه اثر بندآورنده خون ظاهر می نماید. همان طور که گفته شد دانه های ماریتیغال حاوی فلاونوئیدهای ارزشمندی مانند سیلی بین، سیلی کریستین و سیلی دیانین است که مجموع آنها تحت عنوان سیلیمارین شناخته میشود. این مواد نقش عمده در درمان بیماریهایی چون سیروز کبدی دارند و محافظت کننده کبد در مقابل بعضی از عوامل مسموم کننده مانند الفا- آمانتین (Amantin- ) و فلوئیدین (Phelloidin) نیز می باشد. در اثر تحریک کنندگی سیلی بینین و سیلی کریستین از بذور گیاه ماریتیغال بر روی بعضی از سلولهای کبدی در یک نوع میمون آفریقایی نشان داد که در این سلولها، بیوسنتز پروتئین، DNA و آنزیم لاکتاک دی هیدروژناز به عنوان پارامترهایی که فلاوونئیدها میتوانستند بر آنها تأثیرگذار باشند انتخاب شدند. تأثیر تحریک کنندگی فوق العاده سیلی بین روی این پارامترها بیشتر در سلولهای Vore اتفاق افتاد که ایزوسیلی بین سیلی دیانین در این سلولها غیرفعال ظاهر شدند. در این آزمایش ثابت شد که اگر سلولهای کبدی بوسیله Vincristin, Cisplatin, Paracetamol صدمه ببینند، دادن سیلی بین قبل و بعد از صدمه شیمیایی بوسیله این مواد در سلولهای کلیوی میتواند از تأثیر مسموم ضدکلیوی خودداری کند پس سیلی بین برای سلولهای کلیوی نیز میتواند به عنوان یک محافظت کننده عمل کند (سنجری وهمکاران، ۱۳۹۱؛ زارع زاده، ۱۳۸۳ و Malekzadeh و همکاران، ۲۰۱۱).
از پژوهشهای دیگر در زمینه خواص درمانی گاه ماریتیغال می توان به موارد ذیل اشاره نمود (فلاح حسینی و همکاران، ۱۳۸۳) :
در گیاه ماریتیغال ترکیبات فعال بیولوژیکی بی نظیری کشف شده است. حدود ۶۰ سال است که از این بررسیها میگذرد و در طی این مدت، بسیاری از بیماریها درمان شدهاند. داروهایی که هم اکنون در بازار وجود دارد شامل Silymarin, Legalon Carsyl, Silymar, Silybor است که این داروها اکثراً برای تنظیم محافظت کننده های کبدی تجویز می شوند. فراوردههای ذکر شده در بسیاری از جاهها نیز به عنوان مراقبت کننده های کبدی، سیروز کبدی، بیماریهای دیگر کبدی و سیستم هاضمه تجویز می شود. مواد مؤثر برای تنظیم کردن کبد (سیلی مارین) بیشتر خرج فعالیتهای سمزدایی و حالت ضداکسیدشدگی می شود که مواد اضافه را به سمت غشای تثبیت کننده کیسه صفراوی هدایت می کنند و باعث می شوند متابولیسم کبدی به حالت نرمال درآید. در این بررسی که روی موش مورد آزمایش قرار گرفت، جهت آزمایش داروی جدید که از گیاه ماریتیغال بدست آمده است به نام های Extractun silybifludum (عصاره آیکی) و Silybochol را به مرحله اجرا درآورد. ccl4 در موشها باعث مسموم شدن کبد شده و باعث نقص کبدی می شود. با دادن عصاره آبکی، فعالیت سموم ضدکبدی در کبد افزایش یافت و باعث طولانی تر شدن خواب موشها گردید و تغییر محافظت کنندگی از Silbochol روی کبد موشهایی کم با ccl4 تحت تأثیر قرار گرفته شده بود بوسیله افزایش چربی Proxidation به مرحله اثبات درآمد و باعث بهبود کبد و دفع سموم کبدی گردید. در این بررسی آمده شده که اصلی ترین فلاوونئید سیلی مارین است، آشکارترین خاصیت آن اثر ضداکسیدکنندگی LDL را دارد و همچنین سیلی کریستین و سیلی دیانین بیشتر به عنوان Proxidant هستند و نمی توانند به طور قابل ملاحظه ای در کاهش ضداکسیدکنندگی LDL نقش داشته باشند. در داروهای حاضر بیشتر غلظت مواد موثره که بیشتر به نام سیلی مارین مطرح می شوند ۴۰% است که برای تهیه این داروها دوز ۲۵-۲۰ mg/kg از سیلی بین دوآن وجود دارد (فلاح حسینی، ۱۳۸۳). در یک بررسی موارد استفاده از سیلی مارین بصورت زیر ذکر شده است:
۱- رفع مسمویتهای ناشی از قارچ Amanita phalloide این جنس بصورت گسترده ای در اروپا و امریکای شمالی پخش شده است. این قارچ حاوی دو نوع سم کبدی خیلی قوی هستند. Phaloidin, Amantina بلعیدن یا خوردن اتفاقی این قارچ که تقریباً سالیانه ۶۰ نفر در آمریکا و اروپا گزارش شده است نزدیک به ۳۰% تلفات دارند. در موش بعد از خوردن این سم اگر در دقایق اولیه به آنها سیلمارین بدهند ۱۰۰% موثر است. این بررسی روی گروهی سگ که این قارچ را خورده بودند نیز انجام شد و دیده شد که سگهایی که سیلیمارین دریافت نکردند با مسمومیت کبدی روبرو شدند و مردند و آنهایی که از ۵ تا ۲۴ ساعت بعد از خوردن این سم به آنها سیلیمارین داده شده با مرگ و میر ۳۰ درصدی روبرو شدند و در زمان ۳۶ ساعت بعد از خوردن سم مرگ و میر در آنها ۵۰% افزایش یافت.تأثیر حفاظت کنندگی کبدی در انسان بعد از بلعیدن Amanita با بررسیهایی نشان داده شده است. در یک مطالعه از هر ۱۸ نفر فرد مسموم همگی بعد از دریافت سیلی مارین زنده ماندند. نویسندگان این بررسی عقیده دارند که غلظتهایی از سیلیمارین در ۴۸ ساعت بعد از خوردن Amanita تأثیر زیادی روی جلوگیری از صدمه کبدی دارد. در سال ۱۹۹۵ یک جمعیت ۴۱ نفره که Amanita خورده بودند به علت دریافت نکردن سیلی مارین همگی مردند. در یک گزارش در سال ۱۹۹۶ یک خانواده چهار نفره که Amanita خورده بودند، هر چهار نفر با وجودی که در روز سوم سیلی مارین دریافت کردند زنده ماندند پس این گزارش بیان کرده است که در مورد مسمومیت ناشی از قارچ جنس Amanita در انسان تا چهار روز بعد از مسموم شدن اگر سیلی مارین دریافت شود، مسمومیت رفع می شود (فلاح حسینی، ۱۳۸۳)
۲- بعنوان محافظت کننده کبدی
الف) Hepatoprotection هپاتیت (التهاب کبدی) Hepatitis طبق این بررسی، سیلی مارین بعنوان درمان کننده هپاتیت های حاد و مزمن موثر اعلام شده است. در هپاتیهای حاد ویروسی، سیلی مارین زمان گسترش ویروس را کمتر کرده است و همچنین میزان بیلی روبین (رنگدانه ای است که از انحطاط هموگلوبین ایجاد می شود) و ترانس امیناسوس (آنزیمهای کالیزکننده انتقال گروه آمین از یک مونتدال دیگر) را کمتر کرده است. در بیمارانی که هپاتیت مزمن داشتند مقدار ۴۲۰ میلی گرم از سیلین مارین در روز به مدت ۶ ماه بهبود آنزیمهای هپاتیت را نشان داد.در یک بررسی در ایتالیا روی ۲۰ بیمار که هپاتیت حاد فعال داشتند میزان ۴۲۰ میلی گرم در روز از سیلی بین فسفاتیدیل کولیل به مدت ۷ روز به بیماران داده شد و طی آن آنزیمهای هپاتیت (AST, ALT, GGT) فسفاتهای آلکالین و تمام بیلی روبینها کاهش یافتند (فلاح حسینی، ۱۳۸۳)
ب) بیماریهای کبدی و سیروز الکلیک Alcoholic hepatopathy and Cirrhosis در یک بررسی در یکی از بیمارستانهای فنلاند، یک بیمار با مقدار آنزیمهای هپاتیت بالا (به علت مصرف زیاد الکل) mg/day420 از سیلی مارین را دریافت کرد که آنزیمهای کبدی (ALT, AST, GGT) بعد از چهار هفته در او کاهش یافت.در یک بررسی در مجارستان، ۳۶ بیمار که بیماریهای کبدی الکیکی قدیمی داشتند با دادن ۴۲۰ میلی گرم در روز از سیلی مارین، آنزیمهای کبدی (ALT, AST, GGT) و تمام بیلی روبین در این بیماران کاهش یافت و در بافت برداری از بافتهای کبدی بعد از ۶ ماه از درمان، پتپیداز (دیاستازی است که به عنوان کاتالیزور در هیدرولیز کردن پروتئین ها موثر است) و پروکولاژن III (از بافتهای فیبری فعال) در آنها کاهش یافت و باعث بهبود بافتهای کبدی این بیماران شد (فلاح حسینی، ۱۳۸۳)
پ) افزایش کلسترول خون Hypercholesterolemia در یک بررسی روی رژیم غذایی حیوانات، سیلی مارین همراه با یک رژیم غذایی افزایش دهنده کلسترول خون، باعث افزایش سطح HDL کلسترول خون و کاهش کلسترول صفرا وافزایش کل کلسترول شد (فلاح حسینی، ۱۳۸۳).
ت) درمان سیروز Psoriasis سیلی مارین در کبد اجازه دفع اندوتوکسین را میدهد بنابراین می تواند جلوی AMP phosphodisterase و سنتز leukotriens را بگیرد پس در درمان سیروز کبدی بسیار موثر است (فلاح حسینی، ۱۳۸۳).
ث) درمان سرطان پروستات Prostate cancer برسیها نشان داه اند که سیلی مارین قابلیت تکثیر سلولها را کاهش می دهد و سطح های (PSA) آنتی ژن پروستات و تفاوت سلولها را افزایش می دهد. از angiogenesis (ایجاد عروق در دوران رشد جنینی) و رشد تومورهای پروستات انسانی را کم می کند (فلاح حسینی، ۱۳۸۳)

۲-۵-۶- نیازهای اکولوژیکی

ماریتیغال گیاهی مدیترانهای است که در طول رویش به هوای گرم و آفتاب فراوان نیاز دارد. بذرها در دمای ۸ تا ۱۰ درجه سانتی گراد جوانه میزنند، ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی بذر، بین ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد است. ماریتیغال را در هر نوع خاک میتوان کشت کرد. خاکهای کاملاً شنی و عمقی از مواد و عناصر غذایی، برای کشت این گیاه مناسب نیستند و باعث کاهش عملکرد می شوند. (امیدبیگی، ۱۳۸۴) بذور ماریتیغال تا ۹ سال می تواند در زیر خاک زنده بماند. اپتیمم جوانهزنی زمانی اتفاق میافتد که بصورت متناوب دانه یک دوره ۱۶ ساعته را در دمای ۱۵-۲ درجه سانتیگراد و سپس یک دوره ۸ ساعته را تحت دمای ۳۰-۱۰ درجه سانتیگراد بگذراند. پراکنده شدن بذر بیشتر به واسطه وجود زائده کرک مانند بر روی بذر توسط باد صورت میگیرد. بذر این گیاه از طریق مخلوط شدن با بذرهای دیگر گیاهان و به کمک آب و گل فراوردههای کشاورزی، وسایل نقلیه و نیز حیوانات پراکنده میشوند. شروع جوانهزنی این گیاه همزمان با شروع بارندگی در آبان و آذر میباشد. و در اواخر اردیبهشت تقریباً تمام بوتهها دانه ها را تولید نموده و خشک می شوند. در جنوب استان فارس نیز این گیاه بصورت خودرو بوده و تا اواخر بهار یا اوایل تابستان دانه ها رسیده و خشک میشوند. نیاز غذایی این گیاه نسبت به دیگر گیاهان زراعی که بوده و با بارندگی اندک (حدود ۲۴۰ میلی متر) چرخه زندگی خود را به پایان میرسانند بنابراین میتوان این گیاه را به صورت دیم در مناطقی مثل خوزستان، فارس، اهواز مناطقی که شرایط آب هوایی مانند مناطق یاد شده دارند امکان پذیر است. این گیاه یکی از گیاهان مهم تأمین کننده دانه گرده برای زنبورعسل است. در مناطق سردسیر بهترین تاریخ کاشت اوایل بهار میباشد و تیرماه امکان برداشت دانه وجود دارد. یکی از نکات مهم در ارتباط با این گیاه زمان برداشت است زیر اگر برداشت به موقع صورت نگیرد دانه ها به علت داشتن پاپوس توسط باد پراکنده می شوند. دوره رویش ماریتیغال، بین ۱۱۰ تا ۱۴۰ روز ا ست، چنانچه بذرها اوایل بهار کاشته شوند پس از ۸ تا ۱۰ روز جوانه میزنند. در ایران، اولین گلها ۷۵ تا ۸۰ روز پس از سبز شدن دانه یعنی اواخر بهار ظاهر می شود.۷۰ تا ۸۰% کاپیتولها روی شاخه های فرعی این گیاه بوجود میآیند (امیدبیگی، ۱۳۸۴).

۲-۵-۷- کاشت ماریتیغال

اگرچه ماریتیغال را میتوان با بیشتر گیاهان به تناوب کاشت ولی گیاهان وجینی برای این کار مناسبترند این گیاهان نه تنها خاک را فقیر نمیسازند بلکه چنانچه بقایای گیاهی آنها به خاک برگردانده شود مقدار زیادی مواد آلی به خاک افزوده میشود. مزرعه پس از برداشت گیاهان وجینی معمولاً عاری از علفهای هرز میشود و چون ماریتیغال به اکثر علفکشها حساس است نیازی به مبارزه شیمیایی با علف هرز نخواهد بود. همچنین بعد از برداشت گیاهان وجینی، برای آماده ساختن زمین فرصت کافی خواهد بود. باقی ماندن ماریتیغال برای مدت نسبتاً طولانی در زمینهایی که در آنها کشت میگردد، آنها را به علف هرز منطقه مبدل میکند. این گیاه را می توان حداقل ۲تا ۳ سال در یک زمین کاشت. کاشت ماریتیغال از طریق بذر و به صورت ردیفی (به وسیله ردیف کار غلات) در زمین اصلی انجام میگیرد. برای هر هکتار زمین، ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم بذر نیاز است. تعداد ۱۰ تا ۱۲ بذر در هر متر طولی مناسب است. برای سهولت در برداشت مکانیکی، بهتر است گیاهان به صورت نواری کشت شوند یعنی پس از هر ۴ تا ۵ ردیف در فاصلهای به اندازه ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر خالی بماند و در تمام زمین به همین شکل عمل شود. پس از کشت، انجام غلتک مناسب و آبیاری کافی، باعث تسریع و هماهنگی در رویش بذر می شود (امید بیگی، ۱۳۸۴). Omer و همکاران (۱۹۹۳) فاصله کاشت روی ردیف را ۵۰ سانتیمتر را مورد بررسی قرار دادند و نتیجه گرفتند که فاصله کاشت ۵۰ سانتیمتر هرچند عملکرد دانه به خاطر کاهش تراکم بوته در واحد سطح به میزان ۴/۷ تا ۸/۷ درصد کاهش می یابد ولی به علت دریافت نور بیشتر توسط گیاه در این فاصله کاشت، میزان مواد موثره دارویی در دانه افزایش می یابد.. با افزایش تراکم عملکرد بتدریج افزایش و پس از عبور از تراکم مناسب کاهش مییابد. قلی بیگیان و همکارن (۱۳۸۷) طی یک آزمایش در ایران اثر سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی ماریتیغال را مورد بررسی قرار داد و مشاهده نمود که با افزایش مقدار کود نیتروژن مقدار سیلی مارین دانه اندکی کاهش پیدا می کند، ولی افزایش عملکرد دانه ناشی از کاربرد کود نیتروژن بقدری بود که براحتی کاهش سیلیمارین دانه جبران گردید و عملکرد سیلی مارین در واحد سطح نیز افزایش یافت. در این آزمایش حداکثر مقدار سیلی مارین در واحد سطح از بکار بردن ۲۰۰kg نیتروژن در هکتار بدست آمده بود.

۲-۵-۸- داشت ماریتیغال

بذرها پس از ۸ تا ۱۰ روز سبز میشوند. وقتی گیاهان ۴ تا ۵ برگی شدند، علفهای هرز بین ردیفها و گیاهان را باید با دست (در سطوح کوچک) یا به وسیله ماشین (کولتیواتور) وجین کرد. وقتی ارتفاع گیاهان به ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر رسید، باید وجین علفهای هرز را تکرار کرد و پس از ۳ تا ۴ هفته سومین و آخرین برداشت علفهای هرز را انجام داد. پس از آن نیازی به وجین علفهای هرز نیست، زیرا گیاهان به سرعت رشد میکنند و مانع گسترش علفهای هرز میشوند.چنانکه گفته شد، ماریتیغال به بسیاری از علفکشها حساس است، از این رو مبارزه شیمیایی با علفهای هرز این گیاه باید با دقت کامل انجام گیرد و در انتخاب نوع علفکش، غلظت و زمان کاربرد آن باید دقت نمود. تحقیقات اخیر نشان میدهد که استفاده از علفکش اولیترف به مقدار ۵/۲ تا ۴ لیتر در هکتار و فلوبالکس به مقدار ۵/۲ تا ۳ کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت بذر، نتایج مطلوبی در از بین بردن علفهای هرز دارد. پس از کاشت و قبل از رویش آنها نیز میتوان از علفکش بوویلان به مقدار ۳ تا ۴ لیتر در هکتار استفاده کرد. این علفکشها را به هیچ عنوان نباید پس از رویش گیاه به کار برد. آفات در طول رویش گیاهان ممکن است صدمات زیادی به محصول وارد کنند. از این آفات میتواند از نوعی سرخرطومی گرده خوار نام برد. برای از بین بردن این آفات، می توان از آفت کش وفاتوکس به مقدار ۳ تا ۵/۳ کیلوگرم در هکتار استفاده نمود. سفیدک سطحی یا پودری، از بیماریهایی است که در آن قارچ عامل سفیدک به صورت لکه های سفیدرنگی در سطح ساقه و برگ ظاهر میشود و اواخر فصل به صورت لکه های قهوهای دیده می شود. میوه گیاهان مبتلا به این قارچ، پوک میشوند. میتوان از قارچکش سولفوره یا قارچکشهای مناسب مانند آفاگون یا تریفمین در زمان مناسب، برضد این بیماری استفاده نمود (امید بیگی، ۱۳۸۴)

۲-۵-۹- برداشت ماریتیغال

تحقیقات انجام شده در ایران، نشان میدهد در کشت بهاره میوه ها از اوایل تابستان بتدریج میرسند. هنگام رسیدن میوه ها، گلچهها خشک میشوند و تارهای بلند و سفید رنگ (پاپوسها) ظاهر میگردند. رنگ میوه های رسیده، قهوهای و براق است. میوه های رسیده به سهولت از گیاه جدا و به اطراف پراکنده میشوند. کاپیتولها معمولاً در یک مرحله برداشت میشوند. اواخر تیر- اوایل مرداد، زمان مناسبی برای برداشت محصول است. چون ماریتیغال برگهای بزرگ و انبوهی دارد و اطراف برگها را تیغهای فراوانی پوشانده است، کار برداشت کاپیتولها با دست، بسیار مشکل ساز است. در سطوح کوچک، کاپیتولها را میتوان با داس برداشت کرد، اما در سطوح وسیع کشت، برداشت محصول فقط با ماشینهای مخصوص امکان پذیر میباشد. پس از جمعآوری میوه، آنها را خشک و تمیز و در مکان مناسب نگهداری می کنند. عملکرد ممکن است بین ۲/۱ تا ۲ تن در هکتار باشد (امیدبیگی، ۱۳۸۴).

۲-۶- اهمیت کودهای آلی

به هر نوع ماده معدنی یا آلی یا بیولوژیک که دارای عناصر غذایی باشد و باعث بالا بردن حاصلخیزی خاک و همچنین با تیمار گیاهی باعث افزایش عملکرد کیفی و کمی محصول شود کود اطلاق میشود. کاربرد روز افزون کود های شیمیایی باعث بروز خسارات جبران ناپذیر زیست محیطی، بهداشتی و اقتصادی شده است. این معایب کود های شیمیایی و هزینه های بالای تولید آن ها باعث توجه به استفاده از کودهای آلی و دامی گردیده است (آستارایی و کوچکی ،۱۳۷۵). کودهایی که منشأ طبیعی دارند کودهای آلی گفته میشود. از این روش بعنوان روش صحیح حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه یاد میشود که ضمن حفظ محیط زیست، افزایش کیفیت آب، کاهش فرسایش و حفظ تنوع زیستی، کارایی نهادهها را افزایش میدهد. بیش از ۶۰ درصد خاک های ایران کمتر از ۱ درصد ماده آلی دارند. یک راه حل برای افزایش مقدار موادآلی خاکهای زراعی کشور استفاده از کودهای آلی از قبیل کود حیوانی، کود سبز و ورمی کمپوست می باشد. منابع کود آلی از جمله کود دامی، کمپوست حاصل از زباله شهری و ورمی کمپوست دارای ارزش تغذیه ای فراوانی برای محصولات زراعی بوده و مصرف آنها گامی موثر در روند توسعه کشاورزی پایدار و حفظ محیط زیست می باشد. (Saleh Rastin, 2001).
منظور از کود دامی یا حیوانی مجموعهای از مواد بستری، ادرار و مدفوع گاو، گوسفند، مرغ یا هر حیوان دیگری است که از محل نگهداری آنها به دست میآید. درصد مواد غذایی کود حیوانی و کیفیت فیزیکی آن به عواملی مثل نوع حیوان، کیفیت مواد بستری، میزان پوسیدگی کود، تغذیه دام، میزان سدیم و مقدار بذر علفهای هرز، اسپور قارچها، لارو و تخم حشرات، شن و خاک بستگی دارد.. درصد ازت کود گاوی بیشتر از کود گوسفندی و مرغی است. ولی درصد فسفر و پتاسیم کود مرغی از کود های گاوی و گوسفندی بیشتر است. همان گونه که ذکر شد درصد مواد غذایی کودها به اغذیه دامها بستگی دارد. مثلاً چنانچه جیره غذایی یک دام از نظر یک عنصر ضعیف باشد کود حاصله نیز بالطبع از نظر آن عنصر ضعیف خواهد بود. بنابراین چون میزان عناصر غذایی موجود در کود دامی ثابت نیست، و همانگونه که در بالا اشاره گردید از دامی به دامی دیگر و از جیره غذایی به جیره غذایی دیگر تفاوت می کند، این امر کارشناس را در جهت اعمال یک مدیریت کودی صحیح دچار سردرگمی مینماید چرا که در مدیریت تغذیه، یک کارشناس با اجزاء و واحدهای کوچکی مانند درصد و حتی پی پی ام (قسمت در میلیون ) عناصر غذایی سروکار دارد و ثابت نبودن میزان عناصر غذایی در یک کود مسلماً نمیتواند یک برنامه کودی صحیح را ایجاد کند. از مهمترین مزایای کودهای دامی: ظرفیت نگهداری آب در خاک را افزایش میدهد. که این امر در مواقع کم ابی کمک شایانی خواهد نمود، نفوپذیری آب در خاک را بهبود میبخشد، کود حیوانی آب درون خاک را بنحوی با ذرات خاک متصل نموده و از تبخیر و نفوذ آن جلوگیری کرده و آماده برای جذب گیاه میسازد و همین امر سبب جلوگیری از فرسایش نیز میگردد، کود حیوانی عملیات زراعی را آسان نموده و زمین را برای گاو رو نمودن بهبود میبخشد، در خاکهای شنی سبب اتصال بهتر ذرات در خاک گشته و در خاکهای رسی سبب افزایش پروزیته و نفوذپذیری خاک میگردد، کودهای حیوانی به علت داشتن ماده آلی سبب بهبود هوادهی خاک میگردند و کربن دی اکسید و اسیدهای آلی و موادغذایی موجود در خاک را آماده برای جذب گیاه مینماید، میزان جذب حرارت در خاک تیره بیشتر از خاکهای روشن بوده و به همین لحاظ کودهای حیوانی کمک زیادی در گرم شدن زمین و نهایتاً رشد بیشتر گیاه میگردند، این کودها قدری خاصیت قلیائی دارند که به مرور با مصرف کودهای حیوانی PH خاک افزایش مییابد و باعث افزایش میکرو اورگانیسمها گردیده که باعث افزایش فعالیت بیولوژیکی خاک میگردند. از مهمترین معایب کودهای دامی: فراوانی ترکیبات آلی ازتدار ساده کود حیوانی تازه، بسیار مساله ساز است. تجزیه سریع این مواد موجب آزاد شدن گاز آمونیاک و تجمع آن در مجاورت ریشه ها گردیده و موجب مسمومیت گیاه میشود. زیادی املاح نمکدار در کود نیز میتواند از طریق ایجاد پتانسیل اسمزی و یا مسمومیت مستقیم گیاه مساله ساز باشد (آستارایی و کوچکی ،۱۳۷۵). در جدول ۲-۱ میزان شوری برخی از کودهایی را که کشاورزان در باغات و مزارع خود استفاده مینمایند ذکر شده است:
۲-۱- جدول میزان شوری برخی از کودهای دامی ( Autoun ,1982 )

• • • از نظر شرعى و عرفى مالیت داشته باشد بنابراین خوک و سگ ولگرد و مسکرات را نمى‌توان قرض داد.

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• مورد قرض باید از حیث جنس، نوع و مقدار معلوم باشد.

• جواز قرض در مثلیات مورد اتفاق فقیهان شیعه و اهل سنت است اما قرض قیمی محل خلاف است.

د. عوض؛ مقترض، متعهد مى‌شود مثل یا قیمت مال قرض گرفته‌شده را به مقرض برگرداند. (موسویان, ۱۳۸۸)
ماهیت عقد قرض. درباره ماهیت و اوصاف عقد قرض نکته‌های ذیل قابل ذکر است:

• قرض عقدی تملیکى است‌: در عقد قرض‌، مورد قرض به ملکیت مقترض در می‌آید

• قرض عقدى معوض است‌: عقد قرض به‌صورت مجانى صورت نمى‌گیرد بلکه مقترض با قرارداد قرض، متعهد مى‌شود مثل یا قیمت مال قرض گرفته‌شده را به مقرض برگرداند؛

• لزوم یا جواز عقد قرض: در اینکه آیا قرض، عقدی جایز است یا لازم بین فقیهان اختلاف است و این اختلاف نه‌تنها بین فقیهان شیعه بلکه بین فقیهان اهل سنت نیز موجود است

• لزوم رعایت سررسید در عقد قرض: گروهی از فقیهان شیعه و اهل سنت باور دارند که اگر در قرارداد قرض شرط زمان شود قرض‌دهنده حق مطالبه پیش از سررسید را ندارد و گروهی آن را لازم‌الرعایه نمی‌دانند (موسویان, ۱۳۸۸).

احکام اساسى عقد قرض.

• قرض تملیک مال است و به باور تمام مذاهب جز مالکیه بعد از قبض و اقباض، تملک حاصل مى‌شود و مالکیه باور دارد که با عقد ملکیت حاصل می‌شود.

• اگر مال مورد قرض مثلى باشد (مانند: گندم‌، جو، طلا و نقره)، به باور شیعه مقترض باید مثل آن را به مقرض رد کند و اگر قیمى باشد (مانند گوسفند) مقترض باید قیمت یوم‌القرض آن را به مقرض رد کند.

• درباره کاهش یا افزایش ارزش مورد قرض‌، چنانکه مورد قرض از اموال مثلى باشد مقترض فقط ضامن رد مثل آن است؛ خواه قیمت آن در بازار افزایش یافته باشد و خواه کاهش.

• چنانکه در قرض شرط شود که مقترض زیادتر یا بهتر از آنچه قرض‌گرفته است به مقرض برگرداند، ربا و حرام است. همین‌طور اگر مقرض و مقترض در این‌باره تبانی کرده باشند.

• اگر مقترض بدون شرط قبلى خودش هنگام ادای دَین مقدارى اضافى به مقرض پرداخت کند اشکال نداشته، بلکه مستحب است. همچنین اگر مقرض بدون شرط قبلى امیدوار باشد یا علم داشته باشد به اینکه مقترض بیش از بدهى‌اش برمی‌گرداند، بدون اشکال است.

• گرفتن کارمزد برای اعطای قرض، به‌ویژه زمانی که این کار به ‌وسیله مؤسسه‌ای مانند بانک یا صندوق قرض‌الحسنه صورت پذیرد جایز است. مؤسسه‌هایی که ناچار به تحمل هزینه‌هایی مانند: اجاره مکان، حقوق کارکنان، قیمت آب، برق و تلفن هستند، مقرض می‌تواند تمام این هزینه‌ها را به عنوان کارمزد از مقترض دریافت کند و اگر تعداد قرض‌کننده‌ها فراوان است به تناسب بر کل آنها تقسیم کند. (موسویان, ۱۳۸۸).

کاربرد قرض‌الحسنه در مالیه اسلامی. با توجه به ماهیت غیرانتفاعی و خیرخواهانه قرارداد قرض‌الحسنه نهادهای مالی اسلامی می‌توانند در جهت هدف‌های اجتماعی و خداپسندانه خود منابع حاصل از پس‌اندازهای قرض‌الحسنه افراد خیّر و بخشی از سرمایه داخلی یا وجوه اداره شده دولت یا مؤسسه‌های خیریه را با ضوابط ذیل به خانوارهای نیازمند و مؤسسه‌های خیریه‌ای که فعالیت اجتماعی دارند، قرض‌الحسنه بپردازند:

• تسهیلات قرض‌الحسنه فقط برای خانوارهای نیازمند جهت تأمین مایحتاج ضرور زندگی مانند: ازدواج، درمان، تحصیل، کمک هزینه خرید، ساخت، تعمیر یا اجاره مسکن، خرید لوازم ضرور منزل و تأمین سرمایه جهت فعالیت‌های اقتصادی کوچک داده می‌شود؛

• بانک اسلامی در برابر پول قرض داده شده سودی نمی‌گیرد اما می‌تواند در حد تأمین هزینه‌های مربوط به اعطای قرض‌الحسنه از متقاضیان قرض، کارمزد دریافت کند؛

• بانک اسلامی می‌تواند جهت امنیت سپرده‌ها، در برابر پول قرض داده شده، به دریافت وثیقه یا ضامن معتبر اقدام کند؛

• گرچه بانک‌‌های اسلامی برای تأمین مالی خانوارهای نیازمند می‌توانند از دیگر قراردادها مانند بیع نسیه اقساطی یا جعاله نیز استفاده کنند اما اولویت نخست برای تأمین مالی این خانوارها قرض‌الحسنه است؛ بنابراین با فرض وجود منابع مرتبط شیوه قرض‌الحسنه مقدم است (موسویان, ۱۳۸۸).

۲-۳-۲-۲ قراردادهای بیع (فروش)

یکی دیگر از قراردادهایی که می‌تواند به‌صورت گسترده در بانکداری اسلامی مورد استفاده قرار گیرد، عقد بیع است. عقد پیش‌گفته به‌صورت‌های بیع نسیه (اقساطی و دفعی)، بیع سلف و بیع دین به کار می‌رود.
تعریف‌ بیع. بیع در لغت به معنای خریدوفروش میباشد. در اصطلاح به معنای تملیک عین به عوض معلوم است (قانون مدنی، ماده ۳۳۸).
ارکان عقد بیع‌.
أ. ایجاب و قبول‌: قرارداد بیع مانند قراردادهای دیگر نیاز به ایجاب و قبول دارد. منظور از ایجاب و قبول‌، الفاظى است که با گفتن آن‌، طرفین، اراده خود را به انعقاد بیع اعلام می‌دارند، اگر بیع فقط با دادوستد کالا، صورت‌ پذیرد صحیح است و به آن «معاطات» گفته مى‌شود و فقط شافعیه از اهل سنت صحت آن را نمی‌پذیرند.
ب. طرفین عقد (متبایعان): در عقد بیع، فروشنده را بایع و خریدار را مشترى مى‌گویند که باید شرایط ذیل را داشته باشند:

• طرفین عقد باید اهلیت معامله را داشته باشند؛ یعنی بالغ و عاقل باشند، معامله را با اختیار انجام دهند، قصد معامله کرده باشند و به جهت سفیه یا ورشکسته بودن محجور نباشند. ‌

• طرفین عقد باید مالک آن چیزى باشند که به طرف مقابل تملیک می‌کنند.

• ولىّ، قیم و وکیل قانونى و شرعى طرفین عقد نیز مى‌توانند به جاى طرفین عقد، بیع کنند.

• اگر کسى با مال دیگری بیع کند بیع، فضولى بوده و صحت آن به اجازه مالک منوط است.

ج. عوضان: در عقد بیع چیزى که مورد معامله قرار مى‌گیرد، مبیع(مثمن) و چیزى که در برابر، مشترى به بایع می‌پردازد، ثمن نامیده مى‌شود و شرایط ذیل را دارد:

• به باور مشهور فقیهان شیعه و اهل سنت، مبیع باید عین باشد چه عین خارجی و چه کلی در ذمه و نمی‌توان منفعت چیزی یا عمل کسی یا حقی را به عنوان مبیع به فروش رساند اما می‌توان منفعت چیزی را به عنوان ثمن، در عقد بیع قرار داد.

• مالیت داشته باشد یعنى ارزش عقلایى داشته باشد.

• قابل تسلیم به مشترى باشد‌.

• مورد معامله باید معیّن باشد؛ بنابراین نمى‌تواند مرددّ بین دو یا چند چیز باشد‌.